ΕΠΟ 41 - ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΚΑΙ ΝΕΩΤΕΡΙΚΟΤΗΤΑ - ΝΤΥΡΚΕΜ

ΥΛΗ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗΣ 2015-2016 - ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ

ΒΙΒΛΙΟ:  ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΚΑΙ ΝΕΩΤΕΡΙΚΟΤΗΤΑ, επιμ. Κονιόρδος Σ., εκδ. Gutenberg, Αθήνα 2010

ΕΜΙΛ ΝΤΟΥΡΚΧΑΪΜ

ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΗΘΙΚΗΣ ΣΤΗ ΝΕΩΤΕΡΙΚΟΤΗΤΑ (Σπ. Γάγγας)

1. Νεωτερικότητα και Γαλλική Επανάσταση

Θεμελίωση κοινωνιολογίας ως έγκυρου και ιστορικά αναγκαίου γνωστικού πεδίου

Αίτημα εγκυρότητας: λόγω εξηγητικής ανεπάρκειας μοντέλων κοινωνικού δαρβινισμού και ωφελιμισμού. 

Αίτημα αναγκαιότητας: ερωτήματα νεωτερικής κοινωνίας + επίλυση κοινωνικών προβλημάτων. Απαραίτητη η κατανόηση της νεωτερικότητας ως σημείο εκκίνησης για ανάπτυξη κοινωνικών σχέσεων βάσει αξιών Διαφωτισμού (ελευθερία, ισότητα, ανθρώπινη αξιοπρέπεια)

Σκοπός φιλοσοφίας: πολιτική αιχμή, κοινωνική εφαρμογή

Καταμερισμός της Κοινωνικής Εργασίας (1893) διδακτορική διατριβή

Στοιχειώδεις Μορφές του Θρησκευτικού βίου (1912): θεμελίωση ηθικής νεωτερικότητας (ένταση μεταξύ συλλογικότητας-ατομικότητας: παγκόσμιοι πόλεμοι)

Γαλλική Επανάσταση & αρχές της: κοινωνικό γεγονός επιστημονικού ενδιαφέροντος (μελέτη ριζικού μετασχηματισμού κοινωνικής δομής) για συμβολή σε μετάβαση στον ηθικο-πολιτικό πυρήνα νεωτερικότητας

Κεντρικό ρόλο: θεωρητική σύλληψη «ιερού» (ιερή ένδυση γεγονότων 1789 + πρακτικές για να εντυπωθεί νέα αξιογένεση στις συνειδήσεις)

Πηγή ιερού: συσσώρευση πλεονάσματος ενέργειας υπό συνθήκες συλλογικού αναβρασμού. Πρόγραμμα "νέας θρησκείας" που θα διαμεσολαβούσε αξίες φιλελευθερισμού με σοσιαλισμό= προτεραιότητα επιστήμης κοινωνιολογίας

2. Κλασική Κοινωνιολογία και Ντουρχάιμ: Σχέσεις & Επιρροές

(αντλεί από πολιτική και ηθική φιλοσοφία για θεωρία νεωτερικότητας)

Αριστοτέλης: έννοια πόλης= υπόδειγμα πολιτικής θεώρησης κοινωνίας (λειτουργική διαφοροποίηση, αλληλεξάρτηση επιμέρους θεσμών) + τελεολογική ανάπτυξη νεωτερικότητας βάσει ελευθερίας, κοινωνικής δικαιοσύνης (εγγενής τάση καταμερισμού κοινωνικής εργασίας) + λογική μετριασμού

Πλάτωνας: ορθολογισμός= ανάγκη συγκρότησης θεωρίας αγαθού

Μοντεσκιέ: διάκριση εξουσιών= κανονιστικό ιδεώδες λειτουργικής διαφοροποίησης νεωτερικής πολιτείας. Μορφή σχέσης πεδίων δράσης= μετριασμός επιμέρους βουλήσεων (προϋπόθεση: διαφοροποίηση, ανταγωνισμός, όχι εξίσωση λειτουργιών)

Ρουσσώ: γενική βούληση (υπέρβαση ατομικού)= κανονιστικό/ηθικό οπλοστάσιο για θεμελίωση ηθικού χαρακτήρα συλλογικής συνείδησης κ έλλογη ανάπτυξή της βάσει ελευθερίας/δικαιοσύνης. Σημασία αλληλεξάρτησης μερών για σύσταση κοινωνικής οργάνωσης. Κοινωνία= ηθική οντότητα διαφορετικών ποιοτήτων ατόμων που τη συνθέτουν. Δεσμοί= προσδιορισμένες σχέσεις. Κοινωνία ως διαφοροποιημένη ολότητα (έλλογος οργανισμός: πολιτικό σώμα, προϊόν λόγου)

Καντ: ιδέα συμφιλίωσης αναγκαιότητας-ελευθερίας= ελευθερία πέρα από αυθαίρετη βούληση/αιτιότητα που δεν αναπαράγει σχέσεις αιτίας-αποτελέσματος. Τελεολογικού τύπου οργανικότητα= κοινωνία οργανικής αλληλεγγύης (κάθε μέρος: σκοπός/μέσο). Μορφοποιητική δύναμη μερών: οργανωμένος χαρακτήρας κοινωνίας + οργανωτική δυνατότητα (γενεσιουργός δύναμη είδους + δύναμη πειθάρχησης/υπέρβασης φύσης ανθρώπου). Κανονιστικό αίτημα Καντ.

Χέγκελ: πρόσληψη νεωτερικής κοινωνίας ως ηθικό σύστημα, κοινωνική ηθικότητα, θεμελίωση κοινωνικών προϋποθέσεων ελευθερίας= σύνδεση με θεσμούς

Σοπενάουερ: (πεσσιμισμός: απεριόριστη επιθυμία βούλησης= δυστυχία) Ελευθερία  νεωτερικότητας= άπειρη επέκταση εγωιστικής βούλησης. Απώλεια ορίων/κανόνων που την καθιστούν εφικτή + διάχυση πραγματισμού σε φιλοσοφία= άπειρη επέκταση εγωισμού (απώλεια δεσμευτικών κριτηρίων σε γνώση + εξίσωση αλήθειας με χρηστικότητα): κρίση μετάβασης από παραδοσιακή σε νεωτερική κοινωνία

3. Νεωτερικότητα και Κοινωνιολογική Μέθοδος: Επιστήμη, Ηθική Εκπαίδευση και Πολιτική

Σχέση φιλοσοφίας-κοινωνιολογίας σε νεωτερικότητα= πολιτικό πρόβλημα. Εκτεταμένη διαφοροποίηση/εξειδίκευση: φιλοσοφία= ενοποιητικός παράγων γνώσης

+ ηθική φιλοσοφία σε επαφή με κοινωνική πραγματικότητα: αναγκαιότητα θεμελίωσης επιστήμης της ηθικής (κοινωνιολογία)

Κοντ (θετικισμός): κοινωνιολογία ως επιστήμη= κατανόηση νεωτερικής κοινωνίας + διαφώτιση πράξης (επίλυση ζητημάτων ηθικο-πολιτικής της σύστασης)

Θέση Ντυρκέμ: προοδευτική νέου τύπου αλληλεγγύη βάσει ετερότητας και διαφοροποίησης, σύλληψη δημοκρατικότητας ως εξασφάλιση κοινωνικής συνοχής

Σπένσερ: κοινωνία ως οργανισμός (κριτική Ντυρκέμ στον Σπένσερ)

Θεση Ντυρκέμ: συγκρότηση αλληλεγγύης= όχι ως συνέπεια συναίνεσης βάσει ατομικών διαφερόντων (άμεση σύνδεση εγωιστικού διαφέροντος + απουσία κανονιστικών ορίων= ηθικό έλλειμμα λογικής συμβολαίων)= επισφαλής η αλληλεγγύη του Σπένσερ

Κριτική Ντυρκέμ σε ωφελιμισμό-ατομικισμό πολιτικής οικονομίας:

Κοινωνία= αξιολογική/δεσμευτική έννοια σε σχέση με άτομα:

-επίπεδο συνεργατικών/διυποκειμενικών, πρακτικών δράσεων (όχι γενετική εξήγηση)

-εξωτερική, δεσμευτική ισχύ κοινωνίας (επιστημολογική/κανονιστική θεμελίωση κοινωνιολογίας)

Νεωτερικότητα Ντυρκέμ: σύνδεση με μεθοδολογία/επιστημολογία (επιστημονικός ορθολογισμός/όχι θετικισμός): αντικείμενο κοινωνίας= όχι a priori γνώσιμο και ανορθολογικό. Κοινωνιολογία= επιστημονική θεμελίωση ηθικής φιλοσοφίας (σύνδεση με κοινωνική πράξη)

Θεμελιώδη μεθοδολογική έννοια: κοινωνικά γεγονότα.

α. κύριος μεθοδολογικός άξονας θεμελίωσης κοινωνιολογίας ως αυτόνομη επιστήμη

β. αίτημα δεσμευτικότητας μέσα από πυρήνα κοινωνικού (εν μέσω ατομικισμού)

γ. διαμεσολάβηση έννοιας κοινωνικού με πράττειν/σκέψη δρώντων (όχι σε υποστασιοποίηση κοινωνίας)

δ. αντικείμενο κοινωνίας= φύσει ελεύθερο, ανολοκλήρωτο κατά την υπαγωγή του σε επιστημονικά σχήματα

Αποφυγή ερμηνείων κοινωνίας βάσει ατομικιστικών/ψυχολογικών μοντέλων= κοινωνικά γεγονότα ως αντικείμενο κοινωνιολογίας

Κοινωνικά γεγονότα: ιδιότητες κοινωνίας (καταμερισμός εργασίας, δίκαιο, έγκλημα) που δεν εξηγούνται βάσει επιμέρων ιδιοτήτων εξατομικευμένων δρώντων

Ποιότητες κοινωνικών γεγονότων: γενικότητα, δεσμευτικότητα, εξωτερικότητα (δεν υπόκεινται σε τυχαίες βουλήσεις ατόμων): όχι υποστασιοποίηση κοινωνίας: δεν υπάρχει χωρίς τα άτομα (αλλιώς μεταφυσική οντότητα χωρίς νόημα)

Θετικίζουσα μεθοδολογία: προσέγγιση κοινωνικών γεγονότων ως φυσικά, βάσει κοινωνικών δεικτών (στατιστικές, ιστορικές, εθνογραφικές συγκρίσεις) + πολιτικός κ κανονιστικός στόχος μεθοδολογίας (απόκλιση από θετικισμό): αναζήτηση κανονικών κοινωνικών γεγονότων

Κανονικότητα VS παθολογία κοινωνικού γεγονότος

Ηθικό αίτημα σταθεροποίησης κανονικότητας σε κοινωνικές σχέσεις (πχ παθολογία= όχι έγκλημα, ναι πλεόνασμα εγκληματικών/παραβατικών ενεργειών= ανομία)

Κανονικό= αναγνώριση ως δεσμευτικού από ελεύθερη βούληση δρώντων (+ιδεοτυπικό +ιστοριστικό στοιχείο: εξάρτηση κανονικότητας από τύπο κοινωνίας)

Λογική/κανονιστική σύνδεση τύπων: οργανική αλληλεγγύη νεωτερικότητας εξηγεί μηχανική αλληλεγγύη παρελθόντος

Σχέσεις κανονιστικότητας= αυτοδέσμευση δρώντος (υποταγή σε κανόνα= όχι ως έκπτωση ελευθερίας, αλλά ως έλλογη συνείδηση, υπέρβαση ατομικού πράττειν= αναπαραγωγή κοινωνικού)

Αναπαραγωγή κοινωνικού: όχι βάσει ελάχιστων όρων διαφύλαξης συνοχής, αλλά βάσει αξιών/προϋποθέσεων νεωτερικής κοινωνίας (συμφιλίωση γενικού-επιμέρους)

Πηγή ηθικής δράσης= υποταγή ιδιαίτερου διαφέροντος στο έλλογο γενικό

Γενικό= μορφή κοινωνίας (δεσμευτική ισχύς βάσει ορισμένων σχέσεων ηθικότητας)

Δεσμευτικότητα= απορρέει από γενική βούληση

Εισαγωγή στοιχείου ετερότητας στο κοινωνικό μέσω:

α. συστημικών διαδικασιών (καταμερισμός εργασίας),

β. κοινωνικών θεσμών (εγγύηση ελευθεριακών ιδεωδών)

-Ένταξη διάστασης απροσδιοριστίας κατά την υλοποίηση ιδεώδους= ταύτιση κοινωνιολογίας με επιστήμη ηθικής

-Ορθοπρακτικός χαρακτήρας επιστήμης: απόταξη μη επιστημονικών αρχών/μεθόδων

Μορφή ηθικότητας νεωτερικής κοινωνίας= οργανική αλληλεγγύη

Μετάβαση: αντινομίες λόγω άναρχης ανάπτυξης οικονομικών δυνάμεων και διαδικασιών. Οικονομική απορρύθμιση: διάχυση απορρύθμισης σε κοινωνία, συσκότιση σχεσιακής μορφής κοινωνίας ως διαφοροποιημένη ολότητα: απαξίωση δημόσιας ηθικής

Προϋπόθεση ουσιώδους ελευθερίας: θεσμοθέτηση πολύπλοκων ρυθμίσεων 

Ρόλος κοινωνιολογίας: αποκατάσταση ρύθμισης οικονομικής ζωής μέσω αποσαφήνισης προσδιορισμών ηθικότητας (θεσμοί, καθημερινή συναίνεση/ εμπιστοσύνη)

Κανόνες κοινωνιολογικής μεθοδολογίας: σύνθετοι

-προτροπή για μη σταθεροποίηση αντικειμένου κοινωνιολογίας (χαρακτηριστικό αντικειμένου είναι η ελευθερία)

-όχι διαχωρισμός αξιολογικής διάστασης από πραγματικότητα

Υπόθεση εργασίας: διαχωρισμός: α) «κρίσων για πραγματικότητα» (αφορούν σχέση με κόσμο από σκοπιά δρώντος), β) αξιολογικών κρίσεων (αφορούν αντικειμενική σύσταση πραγματικού: όχι αναγωγή σε ατομικές βουλήσεις, το ιδεώδες ως ζητούμενο). Ιδεώδες= κίνηση, ισχύς, ενέργεια, έκφραση συλλογικότητας, προέρχεται από πραγματικό και υπερβαίνει πραγματικότητα, συλλογικό γίγνεσθαι, όχι μεταφυσικό.

Πεδίο αξίας= δυναμική συλλογικότητας (ανασυγκρότηση πραγματικού)

Υλική υπόσταση αξιών= αναγνώριση από όλους + αντιπροσώπευση όλων

Κάμψη υπόθεσης εργασίας (όχι χωρισμός κρίσεων) + ιδεώδες ως μέρος πραγματικού

Έννοιες= εκφράζουν πραγματικότητα (κρίσεις για πραγματικότητα) + Ιδεώδη= μετασχηματίζουν πραγματικότητα (αξιολογικές κρίσεις)= ενιαία λειτουργία

Ενίσχυση αξιολογικού χαρακτήρα πραγματικότητας: πρόγραμμα ηθικής εκπαίδευσης. Στόχοι:

-καταπολέμηση σχετικισμού/παθολογίας νεωτερικότητας (ασθένεια απειρότητας)

-ευαισθητοποίηση συνείδησης σε ζητήματα αδικίας

-γνώση πολυπλοκότητας κοινωνικού + διανοητική εγρήγορση (όχι σε βιαστικά ηθικά προγράμματα/ουτοπικά μοντέλα: κίνδυνος μετάβασης στο αντίθετό τους)

-μετριασμός ακόμα και προς επιταγές λόγου

4. Ο Καταμερισμός της Εργασίας και η Μετάβαση από τη «Μηχανική» στην «Οργανική Αλληλεγγύη»

Καταμερισμός της Κοινωνικής Εργασίας: ιδεώδες πόλεως (Αριστοτέλη) σε συνθήκες μετάβασης/απροσδιοριστίας προς σταθερότητα κοινωνικού τρόπου οργάνωσης νεωτερικότητας. Ανάλυση 2 τύπων κοινωνίας+θεμελίωση ηθικής κοινωνικής θεωρίας

Κατηγορίες Τένις: α. παραδοσιακή κοινωνία βάσει κοινότητας: τύπος οργανικότητας με αυθόρμητες μορφές συλλογικότητας, β. νεωτερικός τύπος οργάνωσης: βάσει μηχανικής συνεκτικότητας + διασφάλιση/ρύθμιση από κράτος

Διαφοροποίηση Ντυρκέμ από Τένις: ηθική συγκρότηση νεωτερικότητας

-διάσωση αυθορμητισμού οργανικότητας νεωτερικότητας: συγκρότηση ατομικισμού νεωτερικής κοινωνίας ως συλλογικό διαφέρον (όχι αδιαμεσολαβοποίητη σταθεροποίηση ελευθερίας)

-μηχανική οργάνωση: παραδοσιακού τύπου κοινωνία (ενότητα μέσω ομοιογένειας μερών βάσει απουσίας ελευθερίας)

Πολυπλοκότητα νεωτερικών κοινωνιών:

α. κοινωνικές/θεσμικές προϋποθέσεις ελευθερίας/αξιοπρέπειας ατόμων,

β. δυσκολία σταθεροποίησης κατά τη μετάβαση από παραδοσιακή σε νεωτερική + μετάβαση από ωφελιμισμό σε ηθικό σοσιαλισμό

γ. μετάβαση από μηχανική προς οργανική κοινωνία: διατήρηση παραδοσιακών ταυτοτήτων, αξιών, πεποιθήσεων (διαλεκτική προσέγγιση)

Προϋπόθεση ανάπτυξης ατομικότητας/ετερότητας: πλέγμα κοινωνικών σχέσεων (διασφάλιση αξιοπρεπών συνθηκών εργασίας, ελευθερία έκφρασης, εκπαίδευσης= κοινωνία δημοκρατίας/δικαιοσύνης). Αξιοπρακτικές προϋποθέσεις= παραχώρηση πεδίου από συλλογική συνείδηση για ανάπτυξη ετερότητας

Κοινωνική πρόοδος= όχι ως προσωπική αξιοπρέπεια, ναι ως αναδιπλασιασμός εαυτού και ενότητας= καταμερισμός κοινωνικής εργασίας ως κοινωνικός σύνδεσμος

Διαδικασία σχηματισμού κοινωνικού τύπου νεωτερικότητας: αφαίρεση και επανεισαγωγή παρελθουσών μορφών ηθικού καταμερισμού (οικογένεια, περιοχή κ.α.)= επίτευξη αναδιπλασιασμού γενικού-επιμέρους και νέος εμπλουτισμός, όχι γραμμική μορφή εξέλιξης, ναι λογική συντονισμού υπό εποπτεία κεντρικού οργάνου που ασκεί δράση μετριασμού.

Καταμερισμός εργασίας= δομικό γνώρισμα νεωτερικής κοινωνίας + συλλογική παράσταση αλληλεξάρτησης μερών (υψηλός βαθμός διαφοροποίησης προϋποθέτει συνείδηση ετερότητας/ατομικότητας ως κοινωνική αξία)

Συνάφεια με Χέγκελ (κοινωνία= συστημική + ηθική)

Έδρα ελευθερίας= έλλογοι κοινωνικοί θεσμοί πχ ανταποδοτικό δίκαιο (VS κατασταλτικό νόμο μηχανικής αλληλεγγύης)= προάγει κεντρική ηθική προσταγή νεωτερικότητας (κοινωνικοί ρόλοι βάσει κανονιστικής πυξίδας δικαιοσύνης, ισονομίας, αξιοπρέπειας)= θεωρία κοινωνικής συνοχής (αίτημα διυποκειμενικών σχέσεων αναγνώρισης). Κοινωνικοί ρόλοι: όχι άκαμπτοι (απροσδιοριστία βούλησης)

Νεωτερικό δίκαιο: διαδικαστικός χαρακτήρας= συντονίζει επιμέρους λειτουργίες αυξημένου καταμερισμού εργασίας χωρίς να επεμβαίνει σε βουλήσεις δρώντων (αντίθετα: θετικό δίκαιο= απώθηση ηθικού περιεχομένου)

-Επανεισαγωγή ηθικής σε επίπεδο ορθής διακυβέρνησης συστήματος δικαίου (αντίληψη κοινωνίας ως ηθικά/θεσμικά διαφοροποιημένο σύστημα)

-Όχι άπειρη επέκταση: ταύτιση νεωτερικότητας και δημοκρατίας (ελεύθερη επικοινωνία/κριτική)= άρα ρυθμιστές κοινωνικού βίου ελέγχουν/ελέγχονται, διαπαιδαγωγούν/διαπαιδαγωγούνται από πολίτες

-Ρόλος κράτους: διαφυλάττει μνήμη συλλογικότητας κ όρων συγκρότησης κοινωνίας ως ελεύθερης

Δύο τύποι κανονικής κοινωνίας που πληρούν ηθικούς σκοπούς: μηχανική, οργανική (όχι αλληλοαποκλειόμενες έννοιες):

-Μηχανική αλληλεγγύη: αδιαμεσολάβητη πραγματοποίηση ηθικών σκοπών

-Οργανική αλληλεγγύη: μέσα από συγκεκριμένη ενότητα (αίρεση+διατήρηση ετερότητας)

Ηθικό= μορφή αλληλεγγύης (μετριασμός εγωισμού)

Ηθική νεωτερικότητας: δεσμευτική

α) για παρελθόν (ανακατασκευή προηγούμενων τρόπων αλληλεγγύης)

β) για μέλλον (συστημική κίνηση + σταθεροποίηση όρων ελευθερίας στο σήμερα)=

-σεβασμός ανθρώπινης αξιοπρέπειας (ουσιαστική ποιότητα ατομικής ηθικής)

-ηθική μέσω καταμερισμού εργασίας (ουσιαστικός όρος κοινωνικής αλληλεγγύης)

-κατανόηση ατόμου εξάρτησής του από κοινωνία και επιδίωξη αυτής της εξάρτησης (κίνηση διπλής χειραφέτησης ως τάση κοινωνίας: πραγματική δυνατότητα συγκρότησης ενιαίας Ευρώπης/ανθρωπότητας.

5. Νεωτερικότητα και Κοινωνική Παθολογία: Ανομία και Αυτοκτονία

Ανολοκλήρωτος χαρακτήρας οργανικής αλληλεγγύης (τελεί υπό ιστορικό μετασχηματισμό)= προβλήματα καταμερισμού εργασίας

Σύνδεση παθολογικών μορφών με:

α. ιδιαιτερότητα νεωτερικότητας,

β. κατάλοιπα παραδοσιακών μορφών κοινωνικής οργάνωσης

Πρόβλημα ανομίας: παθολογικές μορφές αγοράς, γραφειοκρατίας, αποσύνδεσης κοινωνικών λειτουργικών  

Ανομία: α. ως απουσία κανόνων, β. ως ηθικός προσδιορισμός (σχέσεις υπέρμετρου εγωισμού= δυστυχία)

Α΄ παθολογικός τύπος: ανομικός καταμερισμός εργασίας:

-Ανομικές μορφές: ανισότητα, αδικία, έλλειμμα δημοκρατίας, εργαλειακός λόγος, υπονόμευση όρων κοινωνικής ζωής, εγκληματικά επαγγέλματα (μαφία, οικονομική εξαπάτηση)= άρνηση αλληλεγγύης (όχι καταμερισμός εργασίας, ναι διαφοροποίηση) [Η (κανονική) «λειτουργία» προάγει συνεργασία, γενική ζωή και όχι ανομία.]

-Ανομικός καταμερισμός εργασίας αναπτύσσεται εντός οργανικής αλληλεγγύης, σύνδεση με συγκρουσιακό στοιχείο καπιταλισμού (κεφάλαιο VS εργασία)

-Πεδίο επιστημών: υπέρμετρη εξειδίκευση= διάσπαση ενότητας επιστήμης= κατακερματισμός γνωστικού αντικειμένου= προοπτικισμός + σχετικισμός. (Αντίθετα, χαρακτηριστικό πραγματικότητας= αλληλεξάρτηση.)

Κεντρικό ρόλο σε απορρύθμιση συλλογικών συναισθημάτων= κατάσταση απροσδιοριστίας δικαίου υπό συνθήκες καπιταλισμού:

-πρόβλημα κεντρικού συντονισμού λόγω:

α. γρήγορης ανάπτυξης οικονομικών δυνάμεων/βιομηχανοποίηση,

β. αδυναμία ρύθμισης αγοράς από κυβέρνηση

-έλλειψη νέων συνθηκών ρύθμισης

-μεγάλη ανισότητα σε συνθήκες ανταγωνισμού

Όχι σύνδεση προβλήματος ανομίας με απώλεια/εξασθένιση τύπου συλλογικής συνείδησης (η απώλεια συλλογικής συνείδησης θεωρείται κανονικό φαινόμενο συνθηκών μετάβασης: όχι ακόμα πραγματοποίηση όρων σταθεροποίησης οργανικής αλληλεγγύης)

Προϋπόθεση οργανικής αλληλεγγύης: συγκεκριμένοι τρόποι συσχετισμού μερών ως αλληλεγγύη που μετριάζει συγκρούσεις

Ομαλή κατάσταση: οι κανόνες αφορούν συσχετισμό λειτουργιών, δηλ. τρόπων προσδιορισμένης κοινωνικής δράσης + σύνδεση  με κοινωνικούς όρους= επανάληψη

Σύνδεση με Μαρξ:

α. παγκόσμια αγορά δεν υπόκειται σε ρυθμίσεις,

β. αλλοτρίωση εργατικής δύναμης από καπιταλιστική παραγωγική διαδικασία

Β΄ παθολογικός τύπος: εξαναγκαστικός καταμερισμός εργασίας

Πρόβλημα κανονιστικότητας βάσει φύσης κανόνων.

-Καταμερισμός εργασίας δεν σημαίνει αυτομάτως και αλληλεγγύη.

-Απαραίτητη η  διασφάλιση ρόλου δρώντων και ομάδων: πρόβλημα δικαιοσύνης σε κατανομή κοινωνικών λειτουργιών= άνιση κατανομή κοινωνικής εργασίας

-Σύνδεση προβλήματος ορθού καταμερισμού εργασίας με δίκαιη κατανομή

Απόρροια ανισότητας δεξιοτήτων ατόμων-δραστηριοτήτων= επισφαλής αλληλεγγύη (βίαιη δέσμευση ατόμων με λειτουργίες τους)

Τέλεια αυθορμησία (όχι αναρχία): περίπλοκη οργάνωση όπου κάθε κοινωνική αξία κρίνεται βάσει πραγματικής της αξίας (νόθευση από ανομικό καταμερισμό εργασίας)

Στοιχεία μορφοποίησης αυθορμησίας εντός κοινωνίας:

-ελεύθερο πεδίο για ταλέντα/δεξιότητες, βοήθεια σ΄ εκείνους που μειονεκτούν

-απήχηση έννοιας ισότητας

Προβλήματα νεωτερικής κοινωνίας:

-δικαιοσύνη (ανάγκη υπέρβασης ανομίας)

-απώλεια ενότητας συλλογικής συνείδησης

-απώλεια ισχύος μετριασμού εγωιστικών συμφερόντων (ειδικά εντός αγορών)

-απώλεια υπερβατικού χαρακτήρα κοινωνίας (θεώρηση ως ανθρώπινο ενέργημα), άρα: αδυναμία να εμφυσήσει απαραίτητες αξίες στα άτομα ώστε να συσχετιστούν βάσει αμοιβαίας αναγνώρισης/συνεργασίας

Λύση: εναρμόνιση καταμερισμού εργασίας με ιδεώδες δικαιοσύνης (ίσες κοινωνικές αξίες)

Ζήτημα συσχετισμού ελευθερίας-δέσμευσης:

-ελευθερία ως προϊόν δεσμευτικών κανόνων + κατάκτηση φύσης από κοινωνία= άνθρωπος ως νομοθέτης + αφαίρεση από πράγματα τυχαίας, μη ηθικής φύσης τους

-ιδανικό κοινωνίας= ισόνομες κοινωνικές σχέσεις για εξασφάλιση ελεύθερης ανάπτυξης όλων των κοινωνικά χρήσιμων δυνάμεων

Μελέτη περί αυτοκτονίας:

Νεωτερικές μορφές: εγωιστική + ανομική (πρόβλημα πραγματοποίησης λειτουργικής και ηθικής συνοχής κοινωνίας κ ατομικής ευμάρειας)

Εγωιστική αυτοκτονία: συνέπειες ωφελιμισμού (κοινωνική απομόνωση ατόμων λόγω υποσκελισμού συλλογικού νοήματος από οικονομία + μη συνεκτικές ταυτότητες)

Ανομική αυτοκτονία: υπαρξιακή μοναχικότητα (συσκότιση συλλογικότητας)= απουσία κανονιστικών πλαισίων. Ολίσθηση έννοιας ορίου (όριο ως δεσμευτική αξία/ ιδεώδες/ρυθμιστής) σε συνείδηση ατόμων (ενθάρρυνση από κοινωνικο-οικονομικές πρακτικές και ρηχές φιλοσοφίες πχ πραγματισμός): προσμονή αέναης υπέρβασης ορίων/ικανοποίησης επιθυμίας= απογοήτευση, ματαιότητα, δυστυχία (Σοπενάουερ)

6. Ατομικισμός και Σοσιαλισμός: Προς μια Νεωτερική «Θρησκεία του Ατόμου»

Κανονιστική διάσταση νεωτερικότητας + κρίση πολυπλοκότητάς της= ένταξη μετάβασης προς Σοσιαλισμό σε εσωτερικό οργανικής αλληλεγγύης  

Νεωτερική κοινωνία + τυχαιότητα αγοράς (λύση διά θεσμού σωματείων και δημοκρατίας)

Διαφοροποίηση σοσιαλιστικού ιδεώδους από μαρξιστών: σύνδεση με ανάπτυξη καταμερισμού εργασίας + συμβατό με ατομικισμό

Ρόλος δημοκρατικού κράτους= διαφύλαξη μνήμης κοινωνικής ολότητας

Θρησκεία νεωτερικότητας: αξιοπρέπεια ανθρώπου + θεσμοί οργανικής αλληλεγγύης

Θεμελίωση ηθικού ιδεώδους νεωτερικότητας (ύστερο έργο Ντυρκέμ): Στοιχειώδεις Μορφές του Θρησκευτικού Βίου (1912)

-κοινωνικές μορφές συγκρότησης συλλογικών παραστάσεων/ιδεών απλών κοινωνιών

Στόχος: χαρακτηριστικά πρωτόγονων κοινωνιών περί κοινωνικής εγκυρότητας εννοιών εντός χώρου «ιερού» (VS κοσμικού)= δείκτες λογικής/ηθικής αναγκαιότητας συλλογικότητας για ιδεώδη που υπερβαίνουν/δεσμεύουν συνειδήσεις

Όχι διαχωρισμός κοινωνιολογίας-ιστορικής επιστήμης. Ανασυγκρότηση σε επίπεδο νεωτερικής κοινωνίας βάσει εθνογραφικών και ανθρωπολογικών δεδομένων

Τοτέμ: υλική μορφή πλεονάσματος ενέργειας κοινωνίας, συμπαντικές/ηθικές λειτουργίες, αναπαράσταση Θεού/κοινωνίας (υπεράνω εαυτών κ εξάρτηση απ΄ αυτό)

Εξάρτηση στους «άλλους»: ηθική σύσταση κοινωνίας ως πλέγμα σχέσεων, σταθεροποίηση μέσα από ιστορική πράξη και απροσδιοριστία ιδεώδους

Συνθήκες νεωτερικότητας:

-περιεχόμενο αξιών ως κάτι ευρύτερο της ατομικότητας= αξιοπρέπεια ατομικότητας

-συλλογικός τοτεμισμός αίρεται + διατήρηση σε εξατομικευμένη μορφή

-Άρνηση προόδου ή χλευασμός ανθρώπινου ιδεώδους= βεβήλωση

-Άθικτη αρχή (ιερή): αρχή ελεύθερης εξέτασης + ιδέα αξιοπρέπειας (προσδιορισμός θεσμών νεωτερικότητας)

Ζητούμενο επιστημονικής αναδρομής σε πρωτόγονη κοινωνία= απλή και φαντασιακή αναπαράσταση νεωτερικής «γενικής βούλησης» (+χειραφέτηση από φυσικές δυνάμεις μέσα από κινητοποίηση συλλογικών δυνάμεων)

Σύνδεση κανονιστικά ανεπτυγμένου καταμερισμού εργασίας με Σοσιαλισμό= ένταξη ηθικής με μορφή διαφοροποιημένης κοινωνικής λειτουργίας (όχι σε Κομμουνισμό)

-Κοινωνική λειτουργία: ατομικότητα ηθικού δρώντος, όπου απροσδιοριστία πράξης δεν αφαιρεί ελευθερία άλλων δρώντων