ΕΠΟ 32 - ΔΥΟ ΘΕΣΜΟΙ ΔΙΑΜΟΡΦΩΤΕΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

ΕΠΟ 32 - ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ Γ.Α.Β. 2015

Περιεχόμενα:
Δύο Θεσμοί Διαμορφωτές του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού
Παράλληλα Κείμενα
Πανεπιστήμια
Γρήγορη επανάληψη

ΔΥΟ ΘΕΣΜΟΙ ΔΙΑΜΟΡΦΩΤΕΣ

ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
(Γκότσης Γ. Συριάτου Α., εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 2001)

ΚΕΦ. 1^ο ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (500-1400 μ.Χ)

1.1.     ΑΠΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΚΡΑΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 

Εκπαίδευση 6^ος – 9^ος αι.= υπό εποπτεία χριστιανικής Εκκλησίας. Νέες κατηγορίες σχολείων. Αντικείμενο εκπαίδευσης= προσανατολισμοί πρώιμης μεσαιωνικής ευρωπαϊκής κοινωνίας.

Πρώτα μοναστηριακά σχολεία + διδασκαλία χριστιανικών αρχών VS κλασική παράδοση (κύριος άξονας εκπαιδευτικής ύλης)= επανεκπαίδευση ευρωπαϊκών λαών σύμφωνα με χριστιανικό δόγμα (διαχείριση όλης της πνευματικής κληρονομιάς.

1.1.1        Η εκπαίδευση στον Μεσαίωνα (6^ος-9^ος αι.)

6^ος αι.= τέλος ρωμαϊκού κόσμου κ επικράτηση Εκκλησίας.

Χριστιανισμός= νόμιμη θρησκεία από 4^ο αι. στη Δύση + επίσημη στην Ανατολή (επί Κων/νου Α΄, μεταφορά πρωτεύουσας από Ρώμη σε Κων/πολη 325)

Οργάνωση Εκκλησίας= βάσει ρωμαϊκού προτύπου πολιτειακής διοίκησης= φορέας γνώσης αρχαίου κόσμου

Επιδρομές βόρειων λαών=

• παρακμή κοσμικών σχολείων Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (κλείσιμο πρωτοβάθμιων σχολείων ή λειτουργία μόνο για ανώτερες κοινωνικές τάξεις). Κατώτερες τάξεις= πρόσβαση σε στοιχειώδη εκπαίδευση μόνον όσων προορίζονταν για υπάλληλοι αυτοκρατορίας (παιδαγωγοί ή γραφιάδες)
• λατινικά= όχι πια κοινή γλώσσα αυτοκρατορίας (γλώσσες βόρειων λαών)= 6^ος αι.= χαμηλότερο σημείο εκπαίδευσης

Εξέλιξη εκπαίδευσης= σχέση χριστιανισμού με αρχαία ελληνική κ ρωμαϊκή σκέψη

• επαφή χριστιανισμού με εβραϊκή, ελληνική (μέσω Ελλήνων+ εξελληνισμένων Εβραίων) και ρωμαϊκή παράδοση (προσκόλληση σε θεσμούς κ υπακοή σε εξουσία και νόμο)
• πρώτοι χριστιανοί= λαϊκή φιλοσοφία για πολλούς (VS πολύπλοκη παράδοση ελληνικής φιλοσοφίας)= αγνότητα, δικαιοσύνη, εγκράτεια

- ασκητές (απομάκρυνση από εγκόσμια)

- ευαγγελιστές (πάλη με κακό, επαφή με κοινωνία)

- όχι μοναχοί, ούτε ιεραπόστολοι: απλοί χριστιανοί πολίτες εντός ειδωλολατρικής πραγματικότητας (σχολεία: κείμενα Πλάτωνα, Οράτιου + τελετές προς τιμήν αρχαίων θεών). Παύση αντίφασης με οργάνωση χριστιανικών σχολείων από 2 μ.Χ. αι.

• χριστιανική ηθική= ενιαία, απέρρεε από πίστη σε παντοδύναμο Θεό

- αρχαιοελληνική παράδοση= θεοί δωδεκάθεου με ανθρώπινες ιδιότητες= όχι συγκρότηση ενιαίας ηθικής για όλους τους πιστούς

- αρχαία Ρώμη= πίστη σε εξουσία κ νόμο ισχυρότερη από πίστη στη θρησκεία

Άρα: λογοτεχνική παράδοση Ελλήνων κ Ρωμαίων= αντίθετη με χριστιανική αντίληψη για ενάρετη ζωή

Σχολεία:

• πρώτα χριστιανικά σχολεία= κατηχητικά (εντός εκκλησιών)

- Διδαχή σε νεοφώτιστους α. χριστιανικού δόγματος, β. πειθαρχίας, γ. ηθικής,  δ. ύμνους κ Γραφές Εκκλησίας

- Διδάσκοντες= απλοί χριστιανοί (όχι λόγια παιδεία), διδασκαλία προφορική

- Σκοπός= βάπτιση κατηχούμενου ως χριστιανού (προϋπόθεση η γνώση της χριστιανικής θρησκείας)= παρακμή σχολείων τον 9^ο αι. (καθιέρωση βάπτισης νηπίων)

• Ανώτερα κατηχητικά σχολεία (πιο φιλόδοξα)= συνδυασμός σχολών φιλοσοφίας με διδάγματα χριστιανισμού

- Δίδασκαν: θεολογία, φιλοσοφία, φυσικές επιστήμες (απαραίτητα για να απαντηθούν θεολογικά ερωτήματα)

- Σκοπός= υπεράσπισης χριστιανικής θρησκείας από ειδωλολάτρες

- Εξάπλωση χριστιανισμού= δάσκαλοι χριστιανοί και σε κοσμικά σχολεία + θρησκευτική διδασκαλία στο σπίτι (αντιστάθμιση ειδωλολατρικής διδασκαλίας κοσμικών σχολείων)

- διάταγμα Ιουστινιανού (526)= κλείσιμο ειδωλολατρικών σχολείων= τέλος σε αμιγώς κλασικη παιδεία= παρακμή κοσμικών σχολείων

Σωτηρία αρχαιολογικής γραμματείας χάρη σε:

• Προσπάθειες αντιγραφέων κλασικών κειμένων
• Υπάρχοντα σχολεία
• Άνθρωποι Εκκλησίας κ συγγραφείς σχολικών βιβλίων
• 4^ος 5^ος αι.: κλασική λογοτεχνία= προπαρασκευαστική θεολογικής παιδείας

Θρησκευτικά βιβλία γράφτηκαν ή μεταφράστηκαν= καλλιέργεια θρησκευτικής παιδείας κ χρήση ως εγχειρίδια

• Μετάφραση Βίβλου στα λατινικά (Ιερώνυμος, Vulgata)
• Βιβλία φιλοσοφίας, Η πολιτεία του Θεού (Αυγουστίνος), Παραινέσεις φιλοσοφίας + βιβλία αριθμητικής, γεωμετρίας, μουσικής + μετάφραση Περί των Ζώων Ιστορίες Αριστοτέλη (Βοήθιος)= επίδραση σε Μεσαίωνα Δύσης
• Σχολικά βιβλία που διδάσκονταν μέχρι τέλη Μεσαίωνα συνεχίζοντας παράδοση κλασικών χρόνων κ ελληνιστικών κ ρωμαϊκών χρόνων

- Ο Γάμος της Φιλολογίας και του Ερμή (Μαρτιανός Καπέλλας: συνδυασμός θεωρίας κ πράξης)= δίδασκε ελευθέριες τέχνες/trivium (γραμματική, ρητορική, διαλεκτική/λογική) κ quatrivium (αριθμητική, γεωμετρία, αστρονομία, μουσική)

- γραμματική Δονάτου

- πρώτες εγκυκλοπαίδειες (δημοφιλείς) πχ Ετυμολογίες (Ισίδωρος Σεβίλλης)

1.1.2        Μοναστήρια και σχολεία

Τάση πρώτων χριστιανών= ασκητισμός (άρνηση κόσμου, αφοσίωση σε Θεό)

Μοναστήρια= μικρές κοινότητες ασκητών (μοναχική κ ομαδική λατρεία Θεού)

4^ος αι. εισβολές βόρειων λαών= καταφυγή σε νέα αυτά ιδρύματα για προστασία

Γνωστότερος οργανωτής μοναστηριών= Βενέδικτος Νουρσίας (6^ος αι.)

- ίδρυσε μοναστήρι Μόντε Κασσίνο (Ιταλλία)

- οργάνωσε μοναστικό «Κανόνα»= σύστημα ζωής κ οργάνωσης μοναχών (τακτικός κλήρος) [ιερείς= κοσμικός κλήρος]

Ζωή μοναστηριού= λατρεία + εργασία (χειρωνακτική ή πνευματική)

Βενεδικτίνοι= αλλαγή αντίληψης εργασίας (εργασία= απασχόληση ελεύθερων ανθρώπων κι όχι σκλάβων όπως πίστευαν στην Αρχαιότητα)= αλλαγή μελλοντικού κόσμου (χριστιανική στάση ισότητας έναντι εργασίας)

Αξιόλογη πνευματική εργασία μοναστηριού= αντιγραφή χειρογράφων.

Απόκτηση βιβλιοθηκών με πανάκριβα βιβλία.

Λειτουργία μοναστηριών και ως νοσοκομεία, ξενώνες, σχολεία.

Λειτουργία μοναστηριακών σχολείων= πρακτική αναγκαιότητα

• Αφοσίωση αγοριών στη θρησκεία από 6 χρονών: ανάγκη να μάθουν ανάγνωση κ γραφή για να μελετούν Γραφές. Πολλοί διδάσκονταν προφορικά.
• Μαθητές εσωτερικοί (προορισμός να μείνουν στο μοναστήρι ως καλόγεροι)
• Μαθητές εξωτερικοί (φοιτούσαν σε μοναστικά σχολεία)
• Εσωτερικά και εξωτερικά σχολεία (εντός/εκτός τειχών μοναστηριού)
• Όχι χρέωση διδάκτρων. Προσφορές από πλούσιους ευεργέτες
• Βιβλία= σημαντικό ρόλο σε ζωή μοναστηριού

Παραγωγή για σχολεία και Εκκλησία= αίθουσα γραφής (scriptorium)

Συλλογή βιβλίων (δωρεές, αντιγραφές, αγορές, συγγραφές)= βιβλιοθήκες= σπουδαία πνευματικά κέντρα τα μοναστήρια

• Θέματα βιβλίων: βίοι Πατέρων Εκκλησίας, κλασικά έργα Λατίνων, γραμματικές κ έργα χριστιανών συγγραφέων (όχι τέχνες, πολιτική, νομικά, ιατρική, μαθηματικά κλπ)
• Μοναστήρια: θρησκευτικά/πνευματικά κέντρα
• Στόχος βιβλιοθηκών και σχολείων= δόγμα (όχι σε ιδανικό παιδείας)
• Αυστηρή πειθαρχία (τιμωρία ζωηράδας, τεμπελιάς, αμαρτίας)
• Επικεφαλής μοναχός (με βοηθούς) + τήρηση κανόνων
• Διδασκαλία κυρίως προφορική (από μνήμης)
• Διαλείμματα= Κανόνας σιωπής
• Τιμωρίες= βέργα, υποχρεωτική νηστεία, απομόνωση
• Κύκλος σπουδών: λατινικά + 7 ελευθέριες τέχνες

- λατινικά (υποχρεωτικά). Δυσκολία: καθομιλουμένη χωρών= όχι λατινικά: απρόσιτη η γνώση για τους πολλούς

α. γραμματική (αναγνωστικά: Μύθοι Αισώπου, Δίστιχα Κάτωνα (διδάγματα), ποιήματα Βιργίλιου, χριστιανικοί ψαλμοί

β. ρητορική (όχι σχέση με ρητορική κλασικού κόσμου)= μάθημα για συγγραφή γραμμάτων, χρονικού μοναστηριού, δικαστικών εγγράφων

γ. διαλεκτική ή λογική: στοιχεία αριστοτέλειας Λογικής (όχι ευρύτητα και βαθύτητα 12^ου κ 13^ου αι.)

• Επιτυχόντες προηγούμενου κύκλου προς quatrivium:

- αριθμητική (ελληνορωμαϊκή παράδοση)

- γεωμετρία (+γεωγραφία= ανακριβή φυσική ιστορία)

- αστρονομία (γνώση Πτολεμαίων + στοιχεία γεωγραφίας, μετεωρολογίας)

- μουσική

• Επιτυχόντες προηγούμενου κύκλου (προετοιμασία για σπουδή Θεού) προς θεολογία
• Η πιο σημαντική άσκηση σχολείων= πειθαρχία στον Κανόνα μοναστηρίου + θρησκευτική παιδεία (συνόδευε μαθήματα)

Παρακμή παιδείας 6^ου αι.= αποτέλεσμα απομάκρυνσης από κλασική παράδοση

Μοναστικά σχολεία: αντιμετώπιση κλασικής παιδείας με καχυποψία (ανταγωνισμό με χριστιανισμό)

Παραδείγματα:

• πάπας Γρηγόριος (6^ος αι.), ενώ είχε κλασική παιδεία, απαγόρευσε διδασκαλία γραμματικής (μακριά από διδασκαλία Χριστού)
• Κασσιόδωρος: έθεσε 7 ελευθέριες τέχνες σε υπηρεσία χριστιανικής μάθησης, χωρίς να απαγορεύσει κλασική παιδεία + οργάνωση συλλογής/αντιγραφής κλασικών χειρογράφων

Συμβολή Ιρλανδών μοναχών στην ευρωπαϊκή παιδεία εποχής:

Εξάπλωση χριστιανισμού στην Ιρλανδία 5^ο αι. από Άγιο Πατρίκιο= ίδρυση μοναστηριακών σχολείων= ακμή 6^ος 7^ος αι. (όταν παιδεία σε ηπειρωτική Ευρώπη ήταν σε παρακμή)

Ιρλανδοί καλόγεροι= ιεραπόστολοι (εξάπλωση μάθησης κ χριστιανισμού)

- επαναφορά λατινικών ως κοινή χριστιανική γλώσσα

- συγγραφή νέων γραμματικών κ βιβλίων ετυμολογίας

- επιλογή κλασικών κειμένων που συμφωνούσαν με χριστιανική ηθική

Αγγλία: μέχρι 8^ο αι.= λειτουργία σχολείων γενικής παιδείας σε καθεδρικούς ναούς κ εκκλησίες. Στόχοι: α. προετοιμασία κληρικών, β. διδασκαλία για άλλα επαγγέλματα (λαμπρή πορεία σχολείων)

1.1.3 Η εκπαιδευτική πολιτική του Καρλομάγνου

Καρλομάγνος= συμβολή σε εξέλιξη δυτικής Ευρώπης (8^ος-9^ος αι.)= ένωση μεγάλων εκτάσεων δυτικής Ευρώπης (Γαλλία, Γερμανία, Ισπανία, Ιταλία)= πρώτος ηγεμόνας που επέβαλλε είδος κεντρικής διοίκησης.

• Επιμόρφωση διοικητικών υπαλλήλων= απαίτηση εκπαιδευτών για επάνδρωση σχολείων.
• Μεταρρυθμίσεις Καρλομάγνου= η εκπαίδευση παραμένει στα χέρια Εκκλησίας (ανακατανομή εκκλησιαστικής περιουσίας= οικονομική ενίσχυση κατώτερων κληρικών μοναστηριών)
• Ανάπτυξη εκπαίδευσης κληρικών/εκπαιδευτών= αναζωογόνηση γραμμάτων και πολιτισμού
• Υποστήριξη επέκτασης εκχριστιανισμού και ρωμαϊκής Εκκλησίας + εισαγωγή στα μοναστήρια του Κανόνα Βενεδικτίνων μοναχών.
• Είχε υποστήριξη επισκόπων (αντί μερικού ελέγχου μοναστηριών)
• Αυλή Άαχεν: καλεσμένοι λόγιοι απ΄ ολη την Ευρώπη (+ Αλκουίνος από Υόρκη Αγγλίας)
• Αλκουίνος= εκπαιδευτικός σύμβουλος Καρλομάγνου

Πίστευε ότι μορφωμένοι κληρικοί= καλύτερη κατανόηση Βίβλου: δημιούργησε αντίγραφα Παλαιάς κ Καινής Διαθήκης που διατέθηκαν

• Εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις με υποδείξεις Αλκουίνου (διάταγμα 789)

- ορισμός μαθημάτων σε επισκοπές/μοναστήρια: Ψαλτήρι, υμνωδία, γραμματική

- εξέταση κληρικών σε γραφή και ανάγνωση (αλλιώς απόλυση)

- αβαείο Αγίου Μαρτίνου (Τουρ): σχολείο προπαρασκευής δασκάλων κ ανώτερων κληρικών. Σχολείο πόλης Μετς= σπουδαίο.

- πρόνοια για φτωχά παιδιά

- ανοιχτά τα μοναστήρια και για παιδιά που δεν θα γίνονταν μοναχοί

- οργάνωση σχολείων σε χωριά και ενορίες

- επιβολή καθήκοντος γονέων να στέλνουν παιδιά στο σχολείο

Καρλομάγνος= ανάθεσε σε Εκκλησία καθήκον παιδείας= επέβαλε ένα σύστημα εκπαίδευσης (αίτιο: προθυμία πιστών υπακοής σε τοπική Εκκλησία παρά σε διάταγμα κράτους)

Εκπαιδευτικό έργο χωρίς συνεχιστές. Νέες επιδρομές. Λεηλάτηση μοναστηριών από Βίκινγκς. Εκχριστιανισμός και ενσωμάτωση κατακτητών.

Αρχές 9^ου αι.:

• κατάληψη Ισπανίας, Σικελίας, Κορσικής, Σαρδηνίας από Άραβες μουσουλμάνους
• λεηλασίες ιταλικών πόλεων από πειρατές κ επιδρομές Μαγυάρων, Αβάνων
• καταστροφή αυτοκρατορίας Καρλομάγνου
• αλλαγές νέων φύλων= κλονισμός φεουδαρχικού συστήματος (προετοιμασία για άνοδο κράτους/κεντρικής εξουσίας)
• δυτική χριστιανοσύνη= όχι παραγωγική σε πολιτισμό κ εκπαίδευση (αντίθετα από Βυζάντιο)

Ρόλος εξισλαμισμένων Αράβων:

(εξισλαμισμός Αράβων= 7^ος αι. Πριν: σημιτικός νομαδικός λαός, σύνδεση με εμπόριο) Εξισλαμισμένοι: κατακτούν νότια Μεσόγειο= προσέγγιση πολιτισμού

• αντιγραφές και μεταφράσεις στα αραβικά κληρονομιάς Ινδών, Περσών, Ελλήνων (αφομοίωση γραμματολογίας αρχαίων πολιτισμών + μελέτη χωρίς προκαταλήψεις φιλοσοφίας και επιστήμης διάφορων αρχαίων λαών)
• 9^ος μετάφραση έργων κλασικής Αρχαιότητας από αραβικά στα λατινικά= ώθηση σε γράμματα/πολιτισμό Δύσης
• Ακμή μεταφραστικών σχολών στην Ισπανία
• Υιοθέτηση αραβικής γλώσσας και τρόπους από Εβραίους Ισπανίας
• Κόρντοβα= έδρα ταλμουδικής σχολής (κέντρο εβραϊκών σπουδών)

• Ενδιαφέρον Αράβων για επιστήμη και φιλοσοφία (λιγότερο για καθαρή λογοτεχνία ή δράμα ελληνορωμαϊκής παράδοσης)
• Μετάφραση στα λατινικά ιατρικών συγγραμμάτων Ελλήνων κ Ινδών. Ομοίως για μαθηματικά, αστρονομία, αλχημεία, έργο Αριστοτέλη, έργα Ινδίας, Περσίας, Συρίας + πρωτότυπα έργα
• Διάδοση έργων= ανάπτυξη φιλοσοφίας κ επιστημών (σύνδεση με ίδρυση πανεπιστημίων)
• Μετάφραση αραβικών έργων από Ευρωπαίους μοναχούς (τέλη 13^ου αι. μετάφραση ελληνικών επιστημονικών συγγραμμάτων κ αριστοτέλειας φιλοσοφίας από ελληνικά στα λατινικά)

Έργα Αριστοτέλη= προκάλεσαν κρίση σε εκπαίδευση μεσαιωνικού κόσμου

• Διδάσκει αιωνιότητα ύλης (VS θρησκείες ιουδαϊσμού, χριστιανισμού, ισλαμισμού= κόσμος ως δημιούργημα Θεού)= εναντίωση στη διδασκαλία της χριστιανικής θρησκείας= όχι διδαχή Αριστοτέλη σε θρησκευτικά σχολεία
• 1210: απαγόρευση διδασκαλίας φιλοσοφίας Αριστοτέλη σε νεοϊδρυθέντα πανεπιστήμια
• Θωμάς Ακινάτης= αποκατάσταση γοήτρου φιλοσοφίας Αριστοτέλη, αριστοτέλεια λογική δεν εναντιώνεται με χριστιανισμό, αντίθετα είναι εργαλείο λογικής απόδειξης Θεού= σχολαστικισμός (πίστη σε ύπαρξη θεού ως αποτέλεσμα ανάλυσης/παραγωγικών συλλογισμών, που αποδεικνύουν την ύπαρξή Του, όχι παραγωγή νέας γνώσης)
• 1275 χριστιανική ερμηνεία αριστοτελικής σκέψης= εισαγωγή Αριστοτέλη στα πανεπιστήμια

1.2.     ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

1.2.1 Τα θεμέλια της παιδείας στο Βυζάντιο

Πρώτοι αιώνες Βυζαντίου= εκπαίδευση υπό προστασία κράτους

• Στόχος δημόσιων κ ιδιωτικών σχολείων= διατήρηση αυξανόμενης γραφειοκρατίας δημόσιων λειτουργών σε πολλές βαθμίδες.

Εγκύκλιος παιδεία (δημοτικό, γυμνάσιο) + ανώτατες σχολές νομικών/ρητόρων

Στόχος= να γίνουν γραμματικοί, νοτάριοι, σημειογράφοι, ταχυγράφοι

• 4^ος αι. επί Κων/νου Β΄= Κων/πολη ως πνευματική πρωτεύουσα: πρώτη δημόσια βιβλιοθήκη (συλλογή βιβλίων αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας)
• Μέγα Διδασκαλείο ή Auditorium= πρώτη μορφή πανεπιστημίου (αναλυτικότερη διδασκαλία μαθημάτων μέσης εκπαίδευσης)
• Εξάρτηση ακμής/παρακμής πανεπιστημίου από βούληση αυτοκράτορα. Φυτώριο λαμπρών λογίων (μετέφεραν πολιτισμικά στοιχεία Βυζαντίου στο δυτικό κόσμο)
• Διαμάχες για χριστιανικό δόγμα + επιβίωση ειδωλολατρίας + επιδρομές βαρβάρων από Δύση κ Ανατολή= περιορισμός ισχύος αυτοκρατορίας
• 6^ος Ιουστινιανός: ενιαία διοίκηση εδαφών αυτοκρατορίας. Ένωση δυτικού κ ανατολικού τμήματος με ενιαίο νομικό κώδικα= καθιέρωση νομικών σπουδών σε ανώτατες σπουδές + κλείσιμο Ακαδημίας Πλάτωνος. Ανώτατες σχολές μόνο σε Κων/πολη και Βηρυτό (νομικές σπουδές για μελέτη/ερμηνεία ιουστινιάνειου κώδικα). Διαλέξεις σε λατινικά+ελληνικά. Επικράτησαν τα ελληνικά.
• Επιδρομές κατά Βυζαντίου= παρακμή γραμμάτων από τέλη 6^ου-τέλη 8^ου.

- διατήρησης βασικών σχολείων (εγγράμματος πληθυσμός, ζωντανή αρχαία ελληνική παράδοση)

- δημιουργία πολιτιστικών κέντρων επιστημών κ αρχαιοελληνικής γνώσης σε μουσουλμανική ανατολή (κοινότητα Νεστοριανών χριστιανών Συρίας, ελευθερία από Άραβες να διαφυλάξουν πολιτισμό τους)

- Κων/πολη: υποβάθμιση παιδείας

- διδασκαλία ιδιωτική= απόσυρση οικονομικής υποστήριξης δημοτικών αρχών= ρόλο Εκκλησίας στην εκπαίδευση

Μοναστήρια στην εκπαίδευση

• σύνδεση μοναχισμού με επίσημη Εκκλησία κ κράτος, όχι ανάπτυξη κανόνων/ταγμάτων (αντίθετα από λατινική Δύση). Βυζαντινά μοναστήρια= κέντρα περισυλλογής, όχι τόσο κέντρα μάθησης. Αποκορύφωμα 10^ος: ίδρυση Αγίου Όρους. Βιβλιοθήκες με εκκλησιαστικά, κυρίως, βιβλία + αντιγραφή αρχαίων χειρογράφων. Κύρια λειτουργία= κατήχηση. Όχι στόχος θρησκευτικής άσκησης η ευρύτερη παιδεία, όπως μοναστήρια Δύσης.  Ναι κατηχητικός-διδακτικός χαρακτήρας εκπαίδευσης (όχι θέματα θεολογικής ή νομικής φιλοσοφίας)

- εξαίρεση: μονή Στουδίου Κωνσταντινούπολης= κέντρο γραμμάτων (προσπάθεια απόσχισης από κρατική εξάρτηση). Αντιγραφή πολλών αρχαίων κ πατερικών χειρογράφων

• όχι οργανική θέση μοναστηριών σε εκπαίδευση (όπως Δύση)= παρέμειναν θρησκευτικά κέντρα (ιεροί χώροι, καταφύγια, φυλακές, όλων των κοινωνικών τάξεων)
• μεγαλύτερη κινητικότητα μοναχών μέσα-έξω στα μοναστήρια από Δύση= κοσμικός χαρακτήρας, θέση σε ευρύτερη κοινωνία

• Παραγωγή βιβλίων στο Βυζάντιο: υπόθεση κοσμικής συντεχνίας ταμπουλάριων ή γραφιάδων (μεγαλύτερη συντεχνία Βυζαντίου 9^ος αι.)
• Εκπαίδευση= υπόθεση δραστήριας κοινωνίας εμπορίου, τεχνών, κοσμικού κράτους και λιγότερο Ορθόδοξης Εκκλησίας κ μοναστηριών (θρησκευτική διδαχή)

1.2.2. Η ακμή της παιδείας στο Βυζάντιο

9^ος-11^ος αι.: Κων/πολη= μεγαλύτερη πόλη χριστιανοσύνης, ακμή οικονομίας/εμπορίου= αναγέννηση παιδείας

Επιστροφή λογίων από αραβοκρατούμενα μέρη + συντεχνίες γραφιάδων

Ιδιωτικοί δάσκαλοι= trivium + quadrivium

Σχολεία Εκκλησίας= παραδοσιακή κλασική λογοτεχνία + πατερικά κείμενα

Συμβιβασμός κλασικής και χριστιανικής παιδείας (όχι απότομη διακοπή αρχαίας παράδοσης= όχι φιλοδοξία Εκκλησίας να αναλάβει ρόλο εκπαίδευσης)

Μέγας Βασίλειος= ναι σε χρήση κλασικής παιδείας για χριστιανικά ηθικά συμπεράσματα

Περίοδος αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ΄= εκπαιδευτικές αλλαγές (υποστήριξη από υπουργό Βάρδα κ πατριάρχη Φώτιο 9^ος αι.)

• Εγκαθίδρυση ανώτατης σχολής ανακτόρου Μαγναύρας (Πανδιδακτήριον)

Διδασκαλία φιλοσοφίας, γεωμετρίας, αστρονομίας, φιλολογίας, αριθμητικής, μουσικής, γραμματικής, νομικής, ιατρικής

• Επιμέλεια Φώτιου για διδασκαλία/μελέτη αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας. Σύνθεση έργου του Μυριόβιβλο= συνόψεις κλασικών αρχαίων έργων
• Από 10^ο αι.= εκλείπει η λατινική γλώσσα. Ελληνική= δημοτική (λαϊκών στρωμάτων) + αρχαΐζουσα (συντηρητική γλώσσα γραπτών κειμένων, αττική διάλεκτος)
• Μέσα 11^ου (επί Κων/νου Θ΄): αναδιοργάνωση νομικών κ φιλολογικών σπουδών στο Πανδιδακτήριον.

Νομικές σπουδές: Φοίτηση υποψήφιων νομικών υπό εποπτεία Ιωάννη Ξιφιλίνου (νομοφύλακας).

Φιλοσοφική σχολή: εποπτεία Μιχαήλ Ψελλού= κέντρο φιλοσοφικών σπουδών (πλατωνικές σπουδές κ νεοπλατωνική φιλοσοφία)

• Τέλη 11^ου:  επαναλειτουργία πατριαρχικής ακαδημίας (διδασκαλία θεολογίας: «επιστήμης των επιστημών»), στην Αγία Σοφία. Πρύτανης= οικουμενικός διδάσκαλος
• Αρχές 12^ου: επι Αλέξιου Α΄= ακμή γραμμάτων. Βυζάντιο= α. κέντρο λογιοσύνης, β. μεγάλη αγορά βιβλίων (κυκλοφορία σε Μεσόγειο με καράβια Βενετίας)

1.2.3. Η βυζαντινή παιδεία στα χρόνια της παρακμής

Βασική αιτία πτώσης Βυζαντίου= διαμάχη με Δύση (θρησκευτικές διαμάχες + σύγκρουση για οικονομική κ διοικητική κυριαρχία σε χριστιανικό κόσμο)

1054= Μεγάλο Σχίσμα Εκκλησιών (αμοιβαίος αφορισμός πάπα-πατριάρχη)

Σταυροφορίες= εξασθένηση αυτοκρατορίας, προσωρινή κατάκτηση Πόλης 1204

Τελευταία περίοδος ακμής= δυναστεία Παλαιολόγων

• Παραγωγή έργων θεολογίας, φιλοσοφίας, γραμματικής, ρητορικής, ιστορίας, νομικών κ.α από βυζαντινούς λόγιους= Παλαιολόγεια Αναγέννηση
• Βυζαντινοί λόγιοι στις ιταλικές πόλεις:

Μανουήλ Χρυσολωράς (δάσκαλος ελληνικών στη Φλωρεντία, Πάβια, Ρώμη)

Ιωάννης Χρυσολωράς

Θεόδωρος Γαζής (μεταφραστικό έργο)

Ιωάννης Βησσαρίων (φιλολατίνος, Μαρκιανή Βιβλιοθήκη Βενετίας)

Γεώργιος Πλήθων Γεμιστός (ίδρυσε πλατωνική ακαδημία Μυστρά + υποστήριξη νέας πολιτικής θεωρίας βάσει Πλάτωνα= πολιτικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις για μεταβολή Βυζαντίου σε κλασικού τύπου ελληνική πολιτεία, πρότυπο Νόμοι Πλάτωνα. Συνδυασμός κλασικής ελληνοπρεπούς στάσης πολιτεύεσθαι με πολιτεία δυτικού τύπου VS ορθόδοξης βυζαντινής κυριαρχίας

• Μυστράς= ανώτατο πνευματικό κ φιλοσοφικό κέντρο

Στο Βυζάντιο επιβίωσε η αρχαία γραμματεία, δημιουργήθηκαν νέα εκπαιδευτικά ιδρύματα προώθησης γνώσης με ή χωρίς τον έλεγχο της Εκκλησίας.

1.3.     ΠΟΛΕΙΣ, ΣΧΟΛΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ

1.3.1. Η εκπαίδευση στις ανερχόμενες μεσαιωνικές πόλεις

Αλλαγές 11^ου αι.= μετατροπή στατικής μεσαιωνικής κοινωνίας σε δυναμική

• Μικροανακαλύψεις σε αγροτοκαλλιέργεια= δημιουργία αποθεμάτων τροφίμων= όχι εξάρτηση από καλλιέργεια γης= κινητικότητα από ύπαιθρο προς πόλεις= δημιουργία κ ακμή μεσαιωνικών πόλεων 12^ος-15^ος αι.
• Δημιουργία πόλεων= θεμελιακές αλλαγές= απομάκρυνση από μεσαιωνική οργάνωση ζωής.

- Πολιτική χειραφέτηση πόλης

- Αντικατάσταση ανταλλακτικής κοινωνίας με χρηματική

- Δραματική ανάπτυξη εμπορίου

• Σταυροφορίες κ χριστιανικές αποστολές σε μουσουλμανική κ ελληνοθρόδοξη Ανατολή με σκοπό την επιβολή παπικής εξουσίας= άνοιξαν λιμάνια στην Εγγύς Ανατολή= μεγάλη εμπορική άνθηση ιταλικών ναυτικών πόλεων
• Εκ νέου ανακάλυψη Ρωμαϊκού Δικαίου + μέθοδοι ερμηνείας του= ορθολογισμός επιστημονικής σκέψης στη διοικητική πρακτική= ορθολογική οργάνωση διοίκησης= ανάγκη ανάλογης παιδείας
• Εμπόριο= απαίτηση λογιστικής, πρακτικής αριθμητικής, γραφής, ανάγνωσης (για αλληλογραφία κ σύνταξη εγγράφων εμπορικών συμφωνιών)
• Παιδεία= θρησκευτική αναζήτηση + πρακτική αναγκαιότητα

Παιδεία:

• Εμφάνιση πρώτων σχολείων πόλεων

Στόχος= πρακτικές ανάγκες

Λειτουργία= ανεξάρτητα από εκκλησίες κ καθεδρικούς ναούς

Οργάνωση σχολείων από συντεχνίες εμπόρων κ βιοτεχνών

[Συντεχνίες= κλειστοί επαγγελματικοί οργανισμοί με καταστατικά, διοικητικούς υπαλλήλυς κ πολιτικά δικαιώματα ή εμπορικά παραρτήματα]= σπουδαίο ρόλο σε εκπαιδευτική ιστορία Ευρώπης

- διδασκαλία τέχνης + βασικές γνώσεις γραφής, ανάγνωσης, αριθμητικής

• Ενίσχυση συντεχνιών= ανάγκη υπαλλήλων όχι μόνο με τεχνικές, αλλά ευρύτερες γνώσεις= ανάγκη για γενική εκπαίδευση= ίδρυση δευτεροβάθμιων σχολείων δύο ειδών:

- σχολεία λατινικών/εγκυκλοπαιδικής μόρφωσης (προετοιμασία για πανεπιστήμια)

- επαγγελματικά σχολεία (εξειδίκευση)= προσιτά σε μεσαίες τάξεις

• 12^ος 13^ος αι.= εμφάνιση νέου τύπου σχολεία= «λατινικά» ή «δημοτικά» (διοίκηση από δημοτικές αρχές πόλης, συναγωνισμός με σχολεία Εκκλησίας)

Μαθητές= γόνοι εύπορων εμπόρων, αστών (όχι ευγενών)

Ισοδυναμούν με δευτεροβάθμια (όπως σχολεία συντεχνιών κ Εκκλησίας)

• Σχολεία γραφής και αριθμητικής. Διδασκαλία ανάγνωσης, αριθμητικής, λογιστικής σε γιους εμπόρων/τεχνιτών
• Σχολεία που δίδασκαν τέχνη σύνταξης νομικών κειμένων (ars dictaminis)
• Αύξηση ανάγκης για εγγράμματο πληθυσμό= αύξηση/εξάπλωση σχολείων καθομιλουμένης γλώσσας (όχι λατινικής) σε βόρεια Ευρώπη (14^ο-15^ο αι.). Διδασκαλία σε τοπικές γλώσσες: γραφή, ανάγνωση= συμβολή σε ενίσχυση εθνικών γλωσσών (τέλη 11^ου: εμφάνιση επικής/λυρικής ποίησης δυτικοευρωπαϊκών λαών)
• Σχολεία ωδικής ή ψαλτικής (chantry schools)= δημοφιλή σε Αγγλία. Οργάνωση από κατώτερη αριστοκρατία. Μίσθωση κληρικών για να ψάλλουν προσευχές υπέρ ευεργέτη/χρηματοδότη τους, οργάνωση λειτουργιών κ σχολείων γραφής κ ανάγνωσης. Στόχος: εκπαίδευση αγοριών για εκκλησιαστική λειτουργία.
• Σχολεία ευγενών= αποκλειστικά για αριστοκρατία= σχολεία Αυλής

Στόχος= ικανοί κληρονόμοι για να διαχειρίζονται περιουσίες τους

Διδασκαλία γραφής, ανάγνωσης, γραμμάτων, τεχνών

• Σχολεία ιπποτών μέσα σε μεσαιωνικούς πύργους: γιοι φεουδαρχών (σκοπός ζωής τους= α. άμυνα ενάντια ξένων, β. επέκταση κτηματικής περιουσίας

Παιδεία για πολεμιστές (αυστηροί κανόνες).

Διδασκαλία ήθους κ καθήκοντος σημαντικότερη της λογοτεχνικής παιδείας.

Φυσική αγωγή, δεξιοτεχνία με άλογα κ όπλα + απαγγελία ποίησης, λατινικά, γαλλικά, μουσική= καλός ιππότης

Από 11^ο και μετά: μετάβαση από απομόνωση Μεσαίωνα σε περίοδο κοινωνικής, οικονομικής, πνευματικής κινητικότητας= στίγμα νεότερου κόσμου.

Σταυροφορίες, εμπόριο, πολιτική οργάνωση, συντεχνίες, ανακαλύψεις= πλεόνασμα γνώσεων= ανάγκη νέου εκπαιδευτικού θεσμού= πανεπιστήμιο (θεμελιώδεις αλλαγές σε οργάνωση κοινωνικής/πνευματικής ζωής Ευρώπης)

1.3.2. Η ανάπτυξη των πανεπιστημίων

Βυζάντιο= ανώτατη εκπαίδευση ως φυσική συνέχεια εγκύκλιας παιδείας

Δύση= όχι αντίστοιχη ανάπτυξη οργανωμένων ανεξάρτητων σχολών

• Ανεξάρτητοι λόγιοι (δίδασκαν φιλοσοφία κ δίκαιο αντί διδάκτρων) σε Παρίσι, Μπολόνια (πρώτες πανεπιστημιακές πόλεις Ευρώπης)
• Επισκοπικές σχολές για κατάρτιση κληρικών υπό έλεγχο επισκόπου (πρόσληψη καθηγητών, επιλογή επιθεωρητή)
• Εξειδίκευση σχολών: Παρίσι= φιλοσοφία, Μπολόνια= δίκαιο, Σαλέρνο, Μονπελιέ= ιατρική, Ορλεάνη= ρητορική, Λαν= θεολογία, Στατρ= αριθμητική, Τολέδο= αστρονομία
• Εξέλιξη πανεπιστημίων= όχι αποτέλεσμα ιστορικής συγκυρίας. Παράγοντες που συνέβαλαν:

α. ανάγκη κοινωνιών για επιστημονικοποιημένο τρόπο σκέψης

β. εξέλιξη πόλεων (αυτονομία πόλεων, ανεξαρτησία αστικών κοινοτήτων από εκκλησιαστικές/αυτοκρατορικές δεσμεύσεις= ίδρυση ανεξάρτητων σχολών ανωτάτου επιπέδου)

• Παρεμβολή Εκκλησίας κ κράτους σε εποπτεία σπουδών
• Πανεπιστημιακή κοινότητα Παρισιού= δημιουργήθηκε από ανάγκη απαλλαγής από εποπτεία Εκκλησίας.

- Συνασπισμός magistri=συντεχνία: αναγνώριση από πάπα Ιννοκέντιο Γ΄(τέλη 12^ου) ως universitas scholarium

- 1249: δημιουργία ανώτατου διοικητικού οργάνου με επικεφαλής Rector (πρύτανη)

- Προστασία κεντρικής διοίκησης πανεπιστημίου κ πολιτικής εξουσίας= παροχή προνομίων κατά τοπικών αρχών (ενιαίο, αλλά ελεγχόμενο πλαίσιο σπουδών= οφέλη πανεπιστημίου)

• Πανεπιστήμιο Μπολόνιας (τέλη 11^ου: πόλη πολιτικά ανεξάρτητη μετά από κατάλυση λομβαρδικού βασιλείου= οικονομική ευρωστία= πολιτιστική άνοδος)= δημιουργήθηκε από συνένωση φοιτητών.

- «Έριδα της περιβολής» (2 αιώνες)= περισσότερη ελευθερία πανεπιστημίων

- Αυτοδιοίκηση πόλεων= ανάγκη για πολιτικά κ δικαστικά αστικά αξιώματα= ανάγκη σπουδών δικαίου (διευθέτηση οικονομικών συναλλαγών, χρηματικών)= άυξηση σχολών δικαίου σε Παβία, Ραβέννα, Μπολόνια.

- Μπολόνια: οργάνωση φοιτητών σε εθνότητες + υπό έλεγχο φοιτητών η εσωτερική λειτουργία και προσωπικό πανεπιστημίου. 1252= καταστατικό καθορισμού εσωτερικής οργάνωσης φοιτητικών οργανισμών= θέσπιση πανεπιστημίου

1.3.3. Η οργάνωση των πρώτων πανεπιστημίων

Δύο διαφορετικά οργανωτικά πανεπιστημιακά πρότυπα: Μπολόνια, Παρίσι

- Οξφόρδη= ανεξαρτητοποίηση διδασκόντων/διδασκομένων από εκκλησιαστική κ κοσμική εποπτεία

- Πανεπιστήμιο Νεάπολης= ίδρυση από βασιλιά Φρειδερίκο Β΄. Στόχος: α. ανταγωνισμός με Μπολόνια, β. επάνδρωση βασιλείου Σικελίας με δημόσιους λειτουργούς ανώτερης κατάρτισης

- Πανεπιστήμιο Τουλούζης 13^ο αι.= πρωτοβουλία Εκκλησίας με στόχο πρόληψη ή καταπολέμηση αιρέσεων

- Ιβηρική Χερσόνησο= πανεπιστήμια Σαλαμάνκα, Βαλένθια, Κόιμπρα: ως προπύργια χριστιανικού πολιτισμού σε εδάφη που ανακτήθηκα από Σαρακηνούς

Οργάνωση πανεπιστημίων σε σχολές κατά το πρότυπο του Παρισίου universitas magistrorum

• 4 πανεπιστημιακές σχολές: Σχολές Θεολογίας, Νομικής, Ιατρικής+

Σχολή Τεχνών (κύκλοι trivium, quadrivium σε ανώτερο επίπεδο)= πολυπληθέστερη:

- Χωρισμός σε 4 εθνότητες (nationes)

- Διοίκηση από εκλεγμένο επίτροπο ή procurator. Αργότερα απέκτησε πρύτανη ή Rector (εκλογή από σύνολο καθηγητών για 3 μήνες)= εκπρόσωπος πανεπιστημίου, πρόεδρος συνελεύσεων (αποφάσεις για κανονισμούς εξετάσεων κ χρονικό προγραμματισμό διδασκαλίας)

- Αναγνώριση Studium (πανεπιστήμιο) νομικά ως αυτόνομη μορφή συλλογικής δραστηριότητας

- διάδοση σε δυτική, βόρεια και κεντρική Ευρώπη

Μπολόνια= ένωση φοιτητών νομικών επιστημών σε εθνότητες, universitas scholarium

• δύο συνομοσπονδίες: cismontani, transmontani (ένθεν κ εκείθεν των Άλπεων)

κάθε συνομοσπονδία= ένα Rector (φοιτητικό πρύτανη)

- εξέλεγαν καθηγητές και όριζαν αμοιβές

- προσδιορισμός προγράμματος κ χρονική διάρθρωση διδασκαλίας από πρυτάνεις

- παροχή φοιτητικής αστυνομίας (για παραβάσεις πρυτανικών διατάξεων)

- διάδοση σε ιταλικές πόλεις

Τα παραπάνω δύο πρότυπα δεν αναπαράγονταν αμιγώς από άλλα πανεπιστήμια.

Βασικό: επικράτηση αρχής πλειοψηφίας στη λήψη αποφάσεων συλλογικών οργάνων (όχι αυτονόητη αρχή στη νομική σκέψη Μεσαίωνα)

1.3.4. Προνόμια πανεπιστημίων στη μεσαιωνική κοινωνία

Υποστήριξη θεσμού πανεπιστημίου από κοσμική κ εκκλησιαστική εξουσία= προνόμια εξασφάλισης ανεξαρτησίας/αυτονομίας (απαλλαγές από υποχρεώσεις προς Εκκλησία και κράτος).

Σχέση προνομίων με:

- ιδιαίτερη κοινωνική αξιολόγηση γνώσης κ επιστήμης

- πεποίθηση ότι γνώση/επιστήμη χρειάζονται ελεύθερο περιβάλλον για ανάπτυξη

Στόχος: πανεπιστήμιο ως αντικειμενικός διαμεσολαβητής Εκκλησίας-κράτους

Προνόμια:

• Αρχή με Βαρβαρόσσα 1155: δικαίωμα φοιτητών/καθηγητών ελεύθερης μετακίνησης από/προς πανεπιστήμιο κ τόπο σπουδών + εγγυήσεις ασφάλειας
• Όχι δικαστική εκδίωξη φοιτητών από πόλη σπουδών για χρέη σε πόλη καταγωγής (ίσχυε για άλλους πολίτες)
• Δικαίωμα φοιτητών επιλογής δικαστικής αρχής (πανεπιστημιακές αρχές ή επισκοπικό δικαστήριο)= επέκταση κ σε μέλη οικογενειών κ υπηρετικό προσωπικό πανεπιστημίου
• Πανεπιστήμιο Παρισιού= πιο εκτεταμένα προνόμια

- Εγγύηση βασιλιά Γαλλίας Φίλιππου Β΄ Αύγουστου για εξαίρεση μελών πανεπιστημιακής κοινότητας από δικαιοδοσία κοινών δικαστηρίων κ υπαγωγή τους στα εκκλησιαστικά δικαστήρια (ειδική μεταχείριση)

- Ειδικό διάταγμα πάπα Ιννοκέντιου Γ΄(1207) για αυτονομία πανεπιστημίου: απαλλαγή κληρικών πανεπιστημιακών από υποχρέωση να εδρεύουν σε τόπο εκκλησιαστικής τους θέσης= οικονομική εξασφάλιση φοιτητών χωρίς υποχρέωση άσκησης εκκλησιαστικών καθηκόντων (εξασφάλιση μέσων διαβίωσης)

• Πανεπιστήμια με ιδιωτικά κτήματα= πλήρης οικονομική αυτονομία
• Πάπας Ιννοκέντιος Γ΄= δικαίωμα πανεπιστημίου για θέσπιση καταστατικού κ ελεύθερη εκλογή οργάνων διοίκησής του
• Επέκταση προνομίων και σε άλλα πανεπιστήμια (πυρήνας πανεπιστημιακής αυτονομίας= ελευθερία χειρισμών χωρίς παρέμβαση Εκκλησίας/ κράτους)
• Προνόμια πανεπιστημιακών καθηγητών χωρίς να είναι κληρικοί ή ευγενείς.
• Δικαίωμα απεργίας (σε περίπτωση απόσυρσης προνομίων) κ απειλής μεταφοράς πανεπιστημίου αλλού (ζημιά σε οικονομία πόλης κ κράτους= θέμα γοήτρου κ ζωτικής ανάγκης)
• Έκδοση παπικής βούλας= κατοχύρωση εγκυρότητας πανεπιστημίου + ειδικών προνομίων

• Αναγνώριση πανεπιστημιακών τίτλων σε όλη την ευρωπαϊκή ήπειρο (δυνατότητα διδασκαλίας πτυχιούχου σε όλα τα πανεπιστήμια)
• Ειδικό δημοσιονομικό καθεστώς: απαλλαγή από καταβολές φόρων κ δασμών στον τόπο σπουδών
• Προστασία φοιτητών από κερδοσκοπία στις πόλεις (επιβολή ειδικών τιμών για μέσα διατροφής/διαμονής)

1.3.5 Πανεπιστήμια, ο πνευματικός καταλύτης της μεσαιωνικής Δύσης

Μέχρι 12^ο αι.: πανεπιστημιακή εκπαίδευση= ζήτημα δημοσίου συμφέροντος (έναντι του οποίου υποχωρεί ιδιωτικό συμφέρον επαγγελματιών).

Αιτία=

• δεν υπήρχαν εθνικοί ή κοινωνικοί φραγμοί για ιδιότητα μέλους πανεπιστημιακής κοινότητας 
• μεγάλη κινητικότητα καθηγητών και φοιτητών

• ευελιξία πανεπιστημιακών θεσμών προϋποθέτει κοινότητα λογίων με πανεπιστημιακή κατάρτιση κ κοινό επιστημονικό προσανατολισμό, ανεξάρτητα από τόπο προέλευσης
• κοινή πανεπιστημιακή γλώσσα (λατινική)

Αρχή: όχι εξάρτηση εισαγωγής διδασκόντος ή διδασκόμενου από κοινωνική προέλευση= ριζοσπαστικό για αυστηρά ιεραρχημένη μεσαιωνική κοινωνία [κληρικοί (δικαστικά κ δημοσιονομικά προνόμια), ευγενείς (αποκλειστικό δικαίωμα χρήσης όπλων κ πολιτικών αξιωμάτων), αγρότες (εξάρτηση από ευγενείς)]

• πανεπιστήμια: διάρρηξη σχήματος + δημιουργία αριστοκρατίας πνεύματος (συγκεκριμένος τρόπος ζωής, δική της αυτοσυνείδηση κ αξίες)

• αποδοχή όλων των κοινωνικών στρωμάτων: Πανεπιστήμια= «καθρέφτης του συνόλου της κοινωνίας»

Σημείωση: τα πανεπιστημιακά προνόμια ΔΕΝ ήταν ατομικά, αφορούσαν μέλη πανεπιστημιακής κοινότητας ΜΟΝΟ με την πανεπιστημιακή τους ιδιότητα.

1.3.6 Η ζωή στα πανεπιστήμια κατά τον ύστερο Μεσαίωνα

Αξία γνώσης= κύρος και κοινωνική θέση στα μέλη ακαδημαϊκής κοινότητας

Νομική κατάταξη πανεπιστημίων= ordo scholasticus (ιερή αποστολή στην κοινωνία, όπως μοναχικά τάγματα)

Δημιουργία νέας αριστοκρατίας πνεύματος (εφάμιλλης κλήρου κ όπλων):

• βασικός συντελεστής= γλωσσική ενότητα διδασκαλίας κ συγγραφικής παραγωγής (ανεξάρτητα γεωγραφικής περιοχής)
• λατινικά κλασικής περιόδου ή εκκλησιαστικά λατινικά= καλύπτουν ανάγκη για αφηρημένες έννοιες (αδύνατο να εκφραστούν σε εθνικές γλώσσες)
• Αποτέλεσμα: εύκολη διακίνηση ιδεών κ προσώπων από πανεπιστήμιο σε πανεπιστήμιο (όχι γλωσσικοί φραγμοί)
• Περιεχόμενο διδασκαλίας: χριστιανική πίστη + πνευματική κληρονομιά Αρχαιότητας (επεξεργασμένη από Πατέρες Εκκλησίας, Άραβες λόγιους κ σχολιαστές εποχής)

Φοιτητική ζωή:

• Δάσκαλος επιλογής τους
• Οι περισσότεροι φοιτητές ήταν κατώτεροι κληρικοί (όπως και οι διδάσκοντες). Clerk (clericus στα λατινικά)= άνθρωπος που ξέρει να γράφει.
• Προέλευση= αστικά στρώματα
• Ταραξίες καθημερινής ζωής πόλης (απείθαρχοι, αργόσχολοι)
• Πολλοί περιπλανώμενοι σπουδαστές λόγω ομοιομορφίας πανεπιστημιακού προγράμματος= συμβολή σε εικόνα ελευθεριάζουσας φοιτητικής ζωής
• Μόνη μη εκκλησιαστική ποίηση Μεσαίωνα=τραγούδια/ποιήματα φοιτητών πχ Carmina Burana
• Ακραία παραδείγματα ακραίας κι όχι τυπικής συμπεριφοράς= θέσπιση ειδικών διαταγμάτων σωφρόνησης απείθαρχων φοιτητών

Α΄ ομάδα πανεπιστημίων= τέλη 11^ου κ 12^ου αι.

Β΄ φάση συστηματικής ίδρυσης= μέσα 14^ου αι. (πανεπιστήμια Πράγας, Βιέννης, Χαϊδεμβέργης)

Γ΄ φάση= 15^ος αι. (εντός καταστροφικών δημογραφικών, οικονομικών, θεσμικών συγκυριών): πρωτοβουλίες βασιλέων ή τοπικών αρχόντων= επέμβαση ανερχόμενου κράτους σε εσωτερική λειτουργία πανεπιστημίων. Εμφάνιση ουμανισμού= αλλαγή περιεχομένου σπουδών κ μετάβαση σε νέους χρόνους

Σημασία πανεπιστημίων:

• Εύνοια εκκλησιαστικής κ κρατικής εξουσίας= ύψιστη αξιολόγηση γνώσης
• Νομικά κ τυπικά προνόμια ακαδημαϊκών δασκάλων + γόητρο (καλούνταν ως ειδικοί/αντικειμενικοί κριτές σε ζητήματα εκκλησιαστικής/κρατικής εξουσίας)
• Οικουμενικός κ πανευρωπαϊκός χαρακτήρας επαγγέλματος= πνευματική ισχύς

• Αποδοχή πολιτών από όλες τις τάξεις= μορφή κοινωνικής ισότητας= πρώτο πεδίο εφαρμογής ιδεών περί ισότητας (πρωταρχικός σκοπός διανόησης νέων χρόνων)
• Σκοπός πανεπιστημίων= όχι εκπαίδευση ειδικών επαγγελματιών, αλλά παραγωγή γνώσης κ ικανοποίηση δίψας για μάθησης (όχι πρακτικοί σκοποί)

Ιδέα: σκοπός μάθησης= αναζήτηση αλήθειας

• Συνδυασμός δίψας για μάθηση με εφαρμογή επιστημών (απομάκρυνση από μαγικό τρόπο ερμηνείας φαινομένων)= έλλογη γνώση με ορισμένη μέθοδο διδασκαλίας
• Διατήρηση ιδέας παγκόσμιας τάξης Θεού κ δυνατότητας εξερεύνησής της από άνθρωπο.
• Αναζήτηση αλήθειας= απόλυτο αίτημα πνευματικής δραστηριότητας
• Επίτευγμα: τελειοποίηση τυπικής λογικής  (Παρίσι, Οξφόρδη) + εμφάνιση εμπειρικού τρόπου σκέψης (πχ ερμηνευτική τεχνική + συστηματική ανάλυση= τροφή σύγχρονης νομικής επιστήμης)
• Αυτονομία πανεπιστημίου= μακροβιότητα, συνέχεια δομής στόχων

 ΚΕΦ. 2^ο Η ΑΝΑΒΙΩΣΗ ΤΩΝ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ (1400-1600)

2.1. ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΚΑΙ ΟΥΜΑΝΙΣΜΟΣ

2.1.1. Το ιστορικό πλαίσιο στην εποχή της ανόδου του ουμανισμου

Αναγέννηση + ουμανισμός + Μεταρρύθμιση= ριζική αλλαγή δομής δυτικού πολιτισμού

• 11^ος: άνοδος πόλεων + πανεπιστήμια= νέοι δρόμοι διοικητικής οργάνωσης κ πνευματικής δημιουργίας
• Διεύρυνση χώρου αντίληψης ανθρώπινης ύπαρξης

- ανακάλυψη Αμερικής (1492)

- διάνοιξη θαλάσσιας οδού (γνωστά τα όρια της γης)

= αλλαγή επικρατούσας αντίληψης περί παντοδυναμίας Ευρωπαίων

• Εξάπλωση αστικών επαγγελμάτων κ εμπορίου + εντατικοποίηση βιοτεχνικής εργασίας κ κατανάλωσης= απαιτήσεις για βελτιώσεις σε παραγωγή κ χερσαίες/θαλάσσιες επικοινωνίες= ανάγκη για νέες τεχνικές/επιστημονικές ανακαλύψεις (πυξίδα, πυροβόλα όπλα, ρολόι= εφικτά τα μακρινά ταξίδια)
• Εμπόριο+ ανάπτυξη οικονομικής ζωής= εκτόπιση λειτουργίας μεσαιωνικής οικονομίας. Εισαγωγή νέων θεσμών (πχ τραπεζικό σύστημα)= νέες δεξιότητες (λογιστική, αρχειοθέτηση)
• Πολιτική ζωή: αποδέσμευση από στέρεη κοινωνική τάξη Μεσαίωνα κ μετατόπιση κέντρου βάρους από οικουμενικό κράτος κ Εκκλησία σε ανεξάρτητες πόλεις κ ανεξάρτητους ηγεμόνες.
• Πόλεις= κέντρο κοινωνικής, οικονομικής κ πνευματικής κινητικότητας

- Αμφισβήτηση μεσαιωνικών θεσμών πολιτικής οργάνωσης: ιταλικές πόλεις-κράτη= μεγάλες πολιτειακές κ πολιτικές εξελίξεις= ώθηση τεχνών/γραμμάτων

- κοινωνικές τάξεις πόλεων: ευγενείς, έμποροι, μισθωτοί στρατιώτες, τεχνίτες (=ισχυρές συντεχνίες) + αγρότες, κατώτεροι εργάτες, κατώτερες συντεχνίες (υποτελείς σε ανώτερες)

- ανταγωνισμοί κοινωνικών τάξεων και πόλεων= ανάπτυξη ατομικισμού (ατομικιστικό πνεύμα= αιτία παρακμής μεσαιωνικού κόσμου)

α. διολίσθηση παντοδύναμης Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, αυτοκρατορίας κ φεουδαλισμού

β. άνοδος χρηματιστηριακής οικονομίας

Αναγέννηση=

• σταδιακή επικράτηση ιδέας αναζωογόνησης σε θρησκευτικό, πολιτικό, κοινωνικό, καλλιτεχνικό, επιστημονικό τομέα (όχι επανάσταση)
• ανάπτυξη εθνικών οραμάτων (άνοδος Ιταλίας, αναβίωση Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, βλ. Δάντη Περί Μοναρχίας)
• στροφή στο παρελθόν για αναγέννηση λατινικών γραμμάτων= Ιταλία
• Πόλεις= κέντρα πλούτου, πολίτες= πατριωτικό πνεύμα (ίδρυση βιβλιοθηκών, πινακοθηκών, σχολείων, χρηματοδότηση συλλεκτών έργων τέχνης, αντιγραφέων, λογίων, δασκάλων)= προστάτες γραμμάτων κ τεχνών= δημιουργία νέας τάξης ανθρώπων που πληρώνονταν για πνευματική εργασία χωρίς να είναι δέσμιοι Εκκλησίας ή κράτους= ουμανιστές (ανεξάρτητοι)
• Ουμανιστές= αλαζόνες, ενδιαφέρονται για παιδεία ανώτερων τάξεων. Εκπαιδευτικό σύστημα= παιδεία ηγετικής προσωπικότητας, ηθικά κ πνευματικά ολοκληρωμένης.

- δεν εναντιώθηκαν σε θρησκεία κ χριστιανισμό (όχι αντίθεση κλασικής παιδείας με πίστη σε χριστιανικές αξίες)

- κύριος σκοπός παιδείας= αρετή (μέσω μελέτης κλασικών γραμμάτων κ χριστιανικής παράδοσης)

- κύριο γνώρισμα ουμανιστών= ιδέα πνευματικής ολοκλήρωσης κ ευτυχίας στον προσωρινό κόσμο (όχι απάρνηση επίγειων αγαθών για αιώνια ζωή)

- νέες ιδέες, επιρροή σε εκπαιδευτική σκέψη, ατομικιστικό πνεύμα

- στροφή σε κλασική παράδοση για άντληση διδαγμάτων διαμόρφωσης ολοκληρωμένης ηθικής προσωπικότητας

- αλλαγή πολιτιστικού περιεχομένου εποχής

2.1.2 Μεγάλοι εκπρόσωποι του ουμανισμού

Φραντζέσκο Πετράρχης (14^ος αι.)= συμβολή σε καθιέρωση γενικής ουμανιστικής παιδείας.

• Αναζήτηση πρότυπου ενάρετης ζωής σε κλασική λογοτεχνία. Ιδανικά κ αξίες τρόπου ζωής αρχαίων Ελλήνων κ Λατίνων= πρότυπα προς μίμηση
• Ιδανικό Αρχαιότητας στο οποίο εστίασε= ελεύθερη γενική παιδεία (μόνο μέσω γενικής παιδείας η κατάκτηση των ιδανικών. Αντίθετα, ενασχόληση με πρακτικό επάγγελμα= άνθρωποι δέσμιοι περιστάσεων)
• Όχι συγγραφή εκπαιδευτικού έργου. Αντιπάθεια προς παιδαγωγούς, παιδεία δεν αρμόζει στους ευφυείς.
• Έργο Περί Μοναχικής Ζωής: ζωή που αξίζει= ζωή μελέτης αρχαίων+ αναζήτηση, αντιγραφή, διατήρηση κλασικών έργων (κληροδοτήματα)

2^ο μισό 14^ου αι.: Έλληνες λόγιοι από Κωνσταντινούπολη προς Δύση.

Εμμανουήλ Χρυσολωράς= καθοριστική συμβολή σε ουμανιστικές σπουδές (διδασκαλία ελληνικών γραμμάτων= κατανόηση Λατίνων συγγραφέων που είχαν επηρεαστεί από Έλληνες)

Βερτζέριο (μαθητής Χρυσολωρά)

• Ιδανική εκπαίδευση (κατά Κικέρωνα)= απόκτηση όλης της διαθέσιμης γνώσης (θεολογικής και κοσμικής). Βερτζέριο αντιπροτείνει (ως πλησιέστερη εναλλακτική): μελέτη λογοτεχνίας, ηθικής φιλοσοφίας κ ιστορίας
• Κεντρική θέση σε πρόγραμμα σπουδών Βερτζέριου= μελέτη ελληνικών/λατινικών + ηθική φιλοσοφία (μυστικά πραγματικής ελευθερίας ανθρώπου= δρόμος προς αρετή) + ρητορική τέχνη + φυσική αγωγή
• Αρετή κατά ουμανιστές μέσα από αναλυτική σκέψη, ως αποτέλεσμα ελεύθερης επιλογής
• Εκπαιδευτική φιλοσοφία Βερτζέριου: Σχετικά με τον ευγενή χαρακτήρα κ τις ελευθέριες σπουδές

- Σκοπός παιδείας= δημιουργία ενάρετου χαρακτήρα (χριστιανικά πρότυπα)

- Σωστές πράξεις= σωστή γνώση (κατά Πλάτωνα/Κικέρωνα).

- Γνώση= κατώτερη πειθαρχίας που στοχεύει σε ηθική υπεροχή, άρα προτεραιότητα σε χριστιανική παιδεία

- Μελέτη κλασικών γραμμάτων= δεν αποκλείει μελέτη πατερικών κειμένων. Από κοινού= διαμόρφωση ιδανικού χαρακτήρα

- Σημασία σε πρακτική γνώση: συνεχής μελέτη= προσδίδει ικανότητες και σε ασχολούμενους με πρακτικά επαγγέλματα (ευφράδεια, λογική ανάλυση)

• Πρόγραμμα Βερτζέριου:

- μελέτη τριοδίας κ τετροδίας

- όχι μέρος της ηθικής φιλοσοφίας οι σπουδές επαγγελμάτων (ιατρική, νομικά, θεολογία= κατώτερες)

• Ουμανιστής= συνδυασμός εξειδίκευσης με ευρύτερη παιδεία. Ευρύτερη παιδεία= σμιλεύει homo universalis (ολοκληρωμένο άνθρωπο)
• Μελέτη ελευθέριων τεχνών απαιτεί καλούς δασκάλους/βιβλία κ επίμονο πνεύμα

2.1.3 Η αναγέννηση των ελληνικών σπουδών

Ταξίδια Ελλήνων λόγιων Βυζαντίου σε Ιταλία, πριν πτώση Κων/πολης, ως δάσκαλοι.

Ελληνική γραμματεία= σχετικά άγνωστη στη Δύση

Μελέτη Λατίνων= απαιτούσε κατανόηση επιρροών από Έλληνες= ζήτηση για δασκάλους ελληνικών.

Εμμανουήλ Χρυσολωράς:

στη Φλωρεντία ως πρέσβης, γνωστός ως δάσκαλος ελληνικής γλώσσας κ λογοτεχνίας (δάσκαλος Βερτζέριο). Διδακτική τεχνική:

• Έμφαση σε εκτενή κ αναλυτική ανάγνωση
• Προτεραιότητα μελέτης περιεχομένου έναντι μορφής κειμένου
• Υποχρεωτική αποστήθιση αρχαίων αποφθεγμάτων
• Επανάληψη + σημειώσεις μαθητών κατά τη μελέτη= κλειδιά μάθησης

Γεώργιος Πλήθων Γεμιστός:

• ίδρυσε Πλατωνική Ακαδημία= επίδραση σε ιταλική, γερμανική σκέψη (διάδοση έργων Πλάτωνα)
• έργα Πλάτωνα χάρη σε σχολιασμό Πλήθωνα κ Χρυσολωρά= επίκεντρο ενδιαφέροντος λογίων
• πλατωνιστές Φλωρεντιανής Ακαδημίας ως αυθεντικοί απόγονοι Πλατωνικής Ακαδημίας Αθηνών= προσπάθεια συμφιλίωσης ιδεών Πλάτωνα με διδασκαλία χριστιανισμού

Βησσαρίων (μαθητής Πλήθωνα)

• συλλογή τεράστιου αριθμού χειρογράφων (πυρήνας Μαρκιανής Βιβλιοθήκης)
• μετέφρασε Θεόφραστο κ Αριστοτέλη στα λατινικά + Κικέρωνα στα ελληνικά

Θεόδωρος Γαζής

• συνέγραψε βιβλία γραμματικής της αρχαίας ελληνικής

Γεώργιος Τραπεζούντιος, Ιωάννης Αργυρόπουλος, Δημήτριος Χαλκοκονδύλης

• δίδαξαν ελληνικά, έγραψαν γραμματικές, διέδωσαν αρχαίο ελληνικό πολιτισμό

Ιταλοί λόγιοι ταξίδεψαν στην Κων/πολη για μελέτη ελληνικής γλώσσας κ συλλογή χειρογράφων: διάδοση αρχαίων ελληνικών γραμμάτων= αλλαγή δυτικού πολιτισμού

- Γκουαρίνο από Βερόνα

- Γκουαρίνο Ορίσπα

- Φίλελφο

2.1.4 Εκπαιδευτική θεωρία και σχολεία στην εποχή του ουμανισμού

• Ηθική διαπαιδαγώγηση= ζήτημα συνήθειας
• Σκοπός ηθικής διαπαιδαγώγησης= αρετή
• Γνώση= προϋπόθεση επίτευξης αρετής (όχι μόνο γνώση η αρετή)
• Έμφαση στη δράση κι όχι στην απομνημόνευση διδαγμάτων
• Παρακίνηση μαθητών για αυτοέλεγχο, ταπεινοφροσύνη, θάρρος
• Φυσική άσκηση= ευεργετική για ηθική διαπαιδαγώγηση (αν και σωματική άσκηση ήταν μέρος παιδείας ευγενών κ στρατιωτών). Ευεργετήματα= εγρήγορση, ομαδικό πνεύμα. Άρα μέρος παιδείας όλων, ανεξαρτήτως κοινωνικής τάξεως κ επαγγέλματος.
• Ναι σε εκπαίδευση γυναικών (κυρίως ανώτερων τάξεων). Ναι σε συστηματική παιδεία τους. Πρόγραμμα για γυναίκες:

- μελέτη κλασικών συγγραφέων + χριστιανική ηθική

- όχι κατάλληλη η ρητορική (όχι δημόσιος ρόλος γυναικών, ναι σε ενημέρωση για δημόσια θέματα)

- ναι σε ιστορία, λογοτεχνία για σμίλευση γυναικείου ηθικού χαρακτήρα

Ειδικότητες όπως φιλοσοφία, θεολογία, νομικά κ ιατρική= κατώτερες (ποιοτική υποβάθμιση φιλοσοφικών έργων). Όχι ενδιαφέρον για καλλιέργεια πρακτικών επιστημών, αν και εκτιμούσαν πρακτική τους χρησιμότητα (αριστοκρατική απόσταση από πρακτικά ζητήματα)

• Ενδιαφέρον για επιβεβαίωση σχηματισμένων ιδεών τους περί αρετής από φιλοσοφικά μελετήματα.
• Όχι ενδιαφέρον για θεολογία (όχι και απόρριψη)
• Νομικά= γνώση απαραίτητη για καθήκοντα πολίτη (συσχέτιση με ρητορική)
• Ιατρική μόνο ως πρακτική χρησιμότητα (μελέτη παλαιότερων ιατρικών συγγραμμάτων= εμπλουτισμός ιατρικής επιστήμης)
• Κριτική στάση απέναντι στα κείμενα + αναζήτηση αρετής πέρα από χριστιανικές αρετές διαμέσου κλασικής παράδοσης= νέα στάση ζωής (ατομική κρίση κ εξέλιξη)

Εκκλησία= στενά συνδεδεμένη με παιδεία στη Δύση

Άνοδος κράτους= δίλημμα ουμανιστών για έλεγχο εκπαίδευσης

• Πίστη ουμανιστών σε ισότητα ευκαιριών πρόσβασης στην παιδεία (δεν μπορούσαν να δουν ακόμα το κράτος ως φορέα διασφάλισης ισότητας)

Εφαρμογή ουμανιστικών ιδεών:

Στην πράξη οι παραινέσεις των ουμανιστών δεν υιοθετήθηκαν από πολλά σχολεία.

Όχι θεαματικές αλλαγές στα σχολεία εποχής. Εμμονή σε μελέτη τριοδίας, τετροδίας και όχι νέων ιδεών ουμανιστών.

Εξαίρεση:

• σχολείο Βιττορίνο ντα Φέλτρε (Μάντουα)

στόχος= απόκτηση ολοκληρωμένης προσωπικότητας

- εστίαση σε κλασικά γράμματα= διάπλαση ηθικών προσωπικοτήτων.

- διδασκαλία γραμματικής= κατανόηση της κλασικής αρχαιοελληνικής κ λατινικής λογοτεχνίας

- διδασκαλία ιστορίας= ανάληψη δράσης στο δημόσιο βίο

- διδασκαλία ηθικής= βελτίωση συμπεριφοράς μαθητών ως ελεύθεροι πολίτες

• σχολείο Γκουαρίνο της Βερόνα (Φεράρα)

- φημισμένο στην Ευρώπη: μαθητές από Γερμανία, Γαλλία, Αγγλία

- στόχος= διάπλαση ηθικων χαρακτήρων

- διδασκαλία Πατέρων Εκκλησίας κ κλασικών κειμένων (πχ Πλούταρχου, Κικέρωνα, Βιργίλιου)

- υποδείξεις για σωστή μελέτη: δυνατή ανάγνωση + γραμματική ανάλυση κειμένου + περίληψη + αντιγραφή ωραίων χωρίων κ αποστήθισή τους + ναι σε σχολιασμό βιβλίων με συμμαθητές και φίλους

Ίδρυση σχολείων σε αυλές κρατιδίων Ιταλίας, κολέγια στη Γαλλία, γυμνάσια στη Γερμανία, πρότυπα σχολεία στην Αγγλία. Σημασία σε αθλοπαιδιές κ υγεία μαθητών.

Πρώτη περίοδος Αναγέννησης= φιλικές σχέσεις μαθητών-καθηγητών (αρχαιοελληνικό πρότυπο)= όχι συνέχεια μετά τη Μεταρρύθμιση

Όχι υιοθέτηση ουμανιστικών ιδεών από πανεπιστήμια μέχρι 15^ο αι.= όχι έδρες για ελευθέριες σπουδές, σταδιακή καθιέρωση ρητορικής κ ποίησης.

Δάσκαλοι:

- ανεξάρτητοι λέκτορες

- γραμματείς ή βιβλιοθηκονόμοι

- προστατευόμενοι πλούσιων πατρόνων

2.2. ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΗΝ ΩΡΙΜΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ. ΜΟΧΛΟΙ ΕΞΕΛΙΞΗΣ

• Ευρεια χρήση καθομιλουμένης= κερδίζει μάχη επικοινωνίας από λατινική γλώσσα + Τυπογραφία= διάδοση/επέκταση λόγιας πολιτιστικής παράδοσης σε κατώτερα στρώματα
• Έρασμος= διέδωσε κίνημα Αναγέννησης στο Βορρά + αφαίρεσε ιταλικό ελιτισμό + εφηύρε εκπαιδευτική μέθοδο + συνδύασε κλασική παράδοση με χριστιανικές αξίες + επισήμανε αξία εκπαίδευσης σε ευνομούμενη πολιτεία

2.2.1 Η καθομιλουμένη, τα λατινικά και η τυπογραφία

• Ουμανισμός (κίνημα πνευματικής άρχουσας τάξης)= όχι ενδιαφέρον για καλλιέργεια γλωσσών καθομιλουμένης (αδυναμία έκφρασης νέων ιδεών και πολύπλοκων εννοιών λατινικών κ αρχαίων ελληνικών) + όχι ενδιαφέρον για παιδεία κοινών ανθρώπων

- Ναι σχολεία διδασκαλίας γραφής/ανάγνωσης καθομιλουμένης (για λαό)

- Όχι διδασκαλία καθομιλουμένης σε λατινικά σχολεία πόλεων κ μοναστηριακά σχολεία (μεσαία τάξη)

• Λατινικά κατά την Αναγέννηση= ζωντανή γλώσσα

- χρήση σε Εκκλησία κ επαγγέλματα (νομικών, γιατρών, ιερέων κ.α.)

- όχι όμοια με λατινικά ρωμαϊκής εποχής (συμπληρώματα με εκκλησιαστικές έννοιες κ τοπικά ιδιώματα= παραφθορά γλώσσας). Προσπάθεια ουμανιστών να «εξαγνίσουν» λατινικά από νεωτερισμούς + επαναφορά γλώσσας Κικέρωνα σε σχολεία/ λογοτεχνία

• Όχι επικράτηση λατινικής σε σχέση με σύγχρονες εθνικές γλώσσες (αντικατέστησαν αρχαίες σε καθημερινή πρακτική επαγγελμάτων, σε όλες τις μορφές γραφής και σε βιβλία λογίων)
• Επιβίωση κλασικών λατινικών= σε σχολεία κ πανεπιστήμια, σε συγγράματα (μέχρι 1700), σε Εκκλησία (μέχρι σήμερα)

Ανακάλυψη τυπογραφίας= καταλυτικό ρόλο στην ιστορία της εκπαίδευσης

• 1425 κινητά στοιχεία για τύπωμα σε χαρτί. Τύπωση πρώτης Βίβλου 1456, Γουτεμβέργιος, Γερμανία
• Διάδοση τυπογραφίας σε μοναστήρια Βενεδικτίνων μοναχών στο Μόντε Κασσίνο της Ιταλίας (1465), σε Αγγλία (1477) μέσω του τυπογράφου Κάξτον, σε Βενετία, Βασιλεία, Γενεύη (έντυπες εκδόσεις)
• Βιβλία= φτηνά και ομοιόμορφα
• Διάθεση γραμματικών, λεξικών, αναγνωστικών σε σχολεία κ πανεπιστήμια
• Δημιουργία σταθερών εκδόσεων για όλη την υπάρχουσα γραμματεία (μετά από αιώνες αντιγραφών των κλασικών)
• Σύνθεση έγκυρης παραλλαγής κλασικού κειμένου από ειδικούς κριτικούς= κύρος κλασικών κειμένων κ σύγχρονων συγγραμμάτων (έλεγχος λογίων= εγκυρότητα)
• Εξέλιξη λαϊκής λογοτεχνίας + κύρος καθομιλούμενων γλωσσών όπως αρχαίες
• Διάδοση ουμανιστικών ιδεών στην Ευρώπη
• Τέλος στην ιδέα της πεπερασμένης γνώσης (γνώση= κτήμα περισσότερων ανθρώπων= γραπτή έκφραση/διάδοση αμφισβήτησης= παραγωγή γνώσης

- καθοριστικής σημασίας κατά τη Μεταρρύθμιση (μελέτη Βίβλου από εγγράμματους πολίτες= πράξη θρησκευτικής επανάστασης)

• Επαναστατικότητα τυπογραφίας= αμφισβήτηση πνευματικότητας κ ηθικής ακεραιότητας αυθεντίας, πχ Καθολικής Εκκλησίας

2.2.2 Ο Έρασμος

Αρχή ουμανισμού= Ιταλία. Ωριμότητα ουμανισμού= βόρεια Ευρώπη

- Διάδοση ουμανισμού σε χώρες χωρίς κλασικό υπόβαθρο αρχαίου πολιτισμού Ιταλίας και Ελλάδας= επαφή κλασικών ιδεών με τοπικούς πολιτισμούς κ πνευματικές τάσεις εποχής (Αγγλία, Γαλλία, Ολλανδία, Γερμανία και αλλού)

Έρασμος= σπουδαιότερος εκπρόσωπος διάδοσης ουμανισμού

• Συγγράμματα περί παιδείας + ευρύ πνεύμα αντίληψης ουμανιστικής παιδείας
• Ιδέες χριστιανικού ουμανισμού ως θεωρία περί παιδείας
• Άλλοι ουμανιστές: ιδέες περί διαμόρφωσης ηθικού χαρακτήρα μέσω παράλληλης μελέτης κλασικών κ χριστιανικών κειμένων

Έρασμος: εστίαση σε σωστή εκπαίδευση (όχι απλή επαφή με κείμενα) για δημιουργία ηθικού χαρακτήρα

• Ναι σε ηθική σοφία κλασικών κειμένων (κατανόηση κ μίμηση), όπου εμπεριέχονται τα ωραιότερα ιδανικά ανθρώπινης εμπειρίας.
• Πειθαρχία διαδικασίας μάθησης= συμβάλλει αποφασιστικά στη διαμόρφωση ηθικού χαρακτήρα. Απαίτηση αφοσίωσης, αποφασιστικότητας, επιμονής. Πειθαρχία= ανάπτυξη ενάρετων συνηθειών + μετουσίωση πρακτικών αρετών σε ηθικές αρετές.
• Μέθοδος μελέτης

- Πρώτη ανάγνωση κειμένου= δίνει ιδέες κ έμπνευση

- Δεύτερη ανάγνωση= εντατικό και αναλυτικό

- Χρήση σημειωματάριου (έγραψε σύγγραμμα για τρόπο σημειώσεων)

• Κατάταξη, ανάλυση, καταχώριση, απομνημόνευση προς μάθηση υλικού= μέρος διαδικασίας μίμησης αρετής ως απόσταγμα από αρχαία κείμενα
• Χριστιανική διαπαιδαγώγηση= μέρος αγωγής από σπίτι
• Όχι όλα τα κλασικά κείμενα κατάλληλα για διαπαιδαγώγηση. Λύση= επιλογή (απόκλειση συγγραφέων ή αλληγορική ερμηνεία έργων τους ώστε να μην προσβάλλεται η χριστιανική ηθική)
• Όχι η φιλοσοφία στο πρόγραμμα του Έρασμου (επικίνδυνη και άχρηστη). Ναι σε πρακτική διάσταση λογικής.
• Ζήτησε από κράτος τη στήριξη της παιδείας. Παιδεία= μέσο προώθησης συλλογικού συμφέροντος (όπως στρατός).
• Πρώτο σχολείο με ερασμική εκπαιδευτική πρακτική= Τζον Κόλετ (Αγγλία) + St. Paul’ (Λονδίνο)

2.3. ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΚΑΙ ΠΑΙΔΕΙΑ

2.3.1 Η ανάγκη για μεταρρύθμιση

16^ος αι.= κοινωνικές αλλαγές στην Ευρώπη

Θρησκευτική Μεταρρύθμιση (αρχή σε Γερμανία)= ιστορικό γεγονός

• Ανακάλυψη Νέου Κόσμου (τέλη 15^ου) + ανακάλυψη τυπογραφίας= αλλαγή υπάρχουσας αντίληψης (αφετηρία νέων ανακαλύψεων, αμφισβήτηση δεδομένων για φυσικό και πνευματικό κόσμο)
• Διάδοση Βίβλου= συνέπειες για θρησκευτική Μεταρρύθμιση
• Πολιτειακές αλλαγές (=αλλαγή στην αντίληψη για τον κόσμο)

- επέκταση ελεύθερων πόλεων

- παρακμή Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (βόρειας/κεντρικής Ευρώπης)

- σταδιακή κατάρρευση φεουδαλισμού

- συγκέντρωση πλούτου σε χέρια λίγων= αμφισβήτηση κοινωνικών θεσμών

• Έκφραση αντίθεσης μοναχού Μαρτίνου Λούθηρου (1517) σε Καθολική Εκκλησία (95 θέσεις)= αρχή θρησκευτικής Μεταρρύθμισης. Πρότεινε ως ύψιστο καθήκον χριστιανών την ανάγνωση της Βίβλου στην καθομιλουμένη (χριστιανική πίστη «χωρίς μεσάζοντες»)
• Μεταρρύθμιση= κίνημα συγγενές του ουμανισμού (αναβίωση γραμμάτων)

- Σημασία στην ατομική κρίση

- Σημασία στις αυθεντικές πηγές

- Σημασία σε έμπνευση από παρελθόν

• Μεταρρύθμιση= λαϊκό κίνημα VS αριστοκρατικό διανοητικό κίνημα ουμανισμού
• Ναι σε εκπαίδευση όλων των χριστιανών (δρόμος σωτηρίας μέσω πίστης= ζήτημα προσωπικής αναζήτησης. Τρόπος επίτευξης= μελέτη γραφών)

2.3.2 Μεταρρύθμιση στη θρησκεία, μεταρρύθμιση στην παιδεία

Κύριο θέμα που απασχολούσε Λούθηρο για διάδοση νέου δόγματος= φύση αποστολής παιδείας για προτεσταντισμό

Ανάγκες εκπαίδευσης:

α. χριστιανών (μελέτη, κατανόηση Βίβλου),

β. στελέχωση νέας Εκκλησίας και κράτους:

• Δύο έργα Λούθηρου περί εκπαίδευσης: α. Γράμμα προς τους Δημάρχους κ Δημοτικούς Συμβούλους Πόλεων, β. Κήρυγμα για την Υποχρέωση να Σταλούν τα Παιδιά στο Σχολείο
• Ναι σε διεύρυνση σχολικού προγράμματος σχολείων καθομιλουμένης (μέχρι τότε διδασκαλία στοιχειωδών γνώσεων ανάγνωσης, γραφής, αριθμητικής). Προσθήκη μουσικής, ποίησης, ιστορίας (=ουμανιστική παιδεία για ασθενέστερα κοινωνικά στρώματα)
• Ναι σε δευτεροβάθμια λατινικά σχολεία (πίστη σε οφέλη ουμανιστικής παιδείας: αυθεντικά κείμενα παρελθόντος για αναζήτηση αλήθειας)
• Ναι σε εκμάθηση αρχαίων γλωσσών («ιερές γλώσσες»): λατινικά, αρχαία ελληνικά, εβραϊκά
• Αντίθεση με ουμανιστές: σπουδαιότερο μάθημα= θεολογία
• Περιεχόμενο παιδείας σύμφωνα με ανάγκες νέου δόγματος

- εύνοια ρητορικής (ανάγκη για πειστικούς ρήτορες= απόστολοι προτεσταντισμού)

- όχι εύνοια σχολαστικισμού: όχι αναγνώριση πρακτικής ωφέλειας φιλοσοφίας (όπως ουμανιστές)

- προώθηση γραμματικής, λογικής, ιστορίας, φυσικών επιστημών

Δάσκαλοι κ πνευματικές προσωπικότητες προτεσταντισμού:

• Φίλιππος Μελάγχθων: πρακτικές πλευρές εκπαιδευτικού προγράμματος. Διεύρυνση περιεχομένου αποστολής σχολείων από παραγωγή αυστηρά θρησκευτικής παιδείας στη διδασκαλία ουμανιστικής παιδείας
• Ιωάννης Στουρμ: ιδρυτής νέου μοντέλου δευτεροβάθμιων σχολείων (Γερμανία)= γυμνάσια

- βαρύτητα σε κλασική λογοτεχνία αρχαίας Ελλάδας κ Ρώμης αλλά με προσεκτική επιλογή (συμφωνία ηθικού νοήματος με προτεσταντισμό)

- τρόπος μετατροπής επαναστατικών κλασικών κειμένων σε ακίνδυνα= εξαντλητική ενασχόληση με γλώσσα κ σύνταξη (όχι προσοχή σε νόημα)

πρώτη επιλογή: ηθικό νόημα μαθήματος

δεύτερη επιλογή: κείμενο

- ναι σε διδασκαλία τέχνης έκφρασης, όχι ευρεία μελέτη αρχαίων συγγραφέων

• Μουτουρίν Κορντιέ: δάσκαλος του Καλβίνου + συνέγραψε σχολικά βιβλία

Πίστη σε χριστιανικό ουμανισμό, χρήση κλασικών κειμένων για προώθηση χριστιανικών ιδεωδών.

- αποστήθιση ηθικών διδαγμάτων των κειμένων

- ουμανισμός υπηρετεί θρησκεία

Αγγλία: σχολεία γενικής παιδείας κατά την εποχή της Μεταρρύθμισης + χρηματοδότηση από βασιλικά κονδύλια. Χωρίς αλλαγή προγράμματος.

Νέες προτάσεις:

α. δημιουργία ειδικών σχολών για δασκάλους ή

β. στροφή σχολικού προγράμματος ευγενών σε πιο πρακτικά θέματα (εκτός από κλασικά κείμενα κ θρησκευτικά).

γ. εστίαση περισσότερο σε πρακτική μορφή παιδείας παρά σε διδασκαλία ορθού δόγματος.

2.3.3 Η απάντηση των καθολικών στην εκπαίδευση

Καθολικοί παιδαγωγοί= ναι σε ιδέες ουμανισμού που θεωρούσαν ακίνδυνες

Τάγμα ιησουιτών= δραστήρια ομάδα εκπαιδευτών. Ίδρυση= Ιγνάτιος Λογιόλα (1534)

• Όχι σε μοναστήρι. Περιπλανώμενοι διανοούμενοι που διέδιδαν καθολικισμό
• Ιερωμένοι, ιεραπόστολοι, δάσκαλοι, ιδρυτές σχολείων
• Μέσω εκπαίδευσης= αναχαίτιση διάδοσης προτεσταντισμού
• Ισχυροί σε Ιταλία, Πορτογαλία, διείσδυση σε αντιμαχόμενη Γαλλία, όχι επικράτηση στη Γερμανία, δράση στην Αυστρία (διακοπή προτεσταντισμού)
• Ίδρυσαν 900 σχολεία στην Ευρώπη.
• Τεράστια έμφαση: σε οργάνωση μαθημάτων + έξοχη παρουσίασή τους από χαρισματικούς δασκάλους (επταετής εκπαίδευση δασκάλων πριν διδάξουν + όχι ελευθερία αυτοσχεδιασμών στη μέθοδο διδασκαλίας)
• Βιβλίο εκπαιδευτικών θέσεων: Ratio Studiorum = μέρος καταστατικού θρησκευτικού τάγματος. Αυστηρές εκπαιδευτικές οδηγίες.
• Σχολεία ιησουιτών= δευτεροβάθμια ή ανώτερες σχολές (διδασκαλία κλασικής κ θεολογικής γραμματείας)
• Κολέγια (βαθμίδες)

α. πρώτη= έξι χρόνια (λατινική γραμματική, λογοτεχνία, ρητορική)

β. δεύτερη= 4 χρόνια (λογοτεχνία, ρητορική, λογική)

γ. τρίτη= 4-6 χρόνια (μαθηματικά, λογική, φιλοσοφία, θεολογία)

• Έμφαση σε λατινικά (γλώσσα διδασκαλίας) + διδασκαλία αρχαίων ελληνικών κ εβραϊκών
• Ναι σε επιλογή από κλασικά κείμενα ώστε να υπηρετείται σκοπός θρησκείας (δεν διέφερε από χριστιανικό ουμανισμό προτεσταντών)
• Κυριότερα αιτήματα παιδείας ιησουιτών:

- Εξάσκηση στην έκφραση (γραπτή/προφορική) σε άπταιστα λατινικά.

- Ανάπτυξη επιχειρηματολογίας σε φιλοσοφικά ή θεολογικά θέματα

- Συγκρότηση χαρακτήρα

- Τέλεια αφοσίωση στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία

• Συντήρηση κολεγίων από χορηγίες, προσφορές πλουσίων (στήριξη από καθολικούς αριστοκράτες: Ιησουίτες ως φρουροί νόμου και τάξης)
• Διδασκαλία= δωρεάν
• Διδασκαλία λογοτεχνίας ως συμβολή στην εκμάθηση συγγραφής
• Τελικός σκοπός εκπαίδευσης= τελειοποίηση ικανότητας έκφρασης (αρχαία γραμματεία ως πρώτη ύλη εξάσκησης)
• Αίτια επιτυχίας ιησουιτών: οργάνωση, μέθοδος διδασκαλίας, άρτιοι δάσκαλοι
• Αυστηρή πειθαρχία, αλλά όχι επιβολή με βίαια μέσα. Προώθηση ανταγωνισμού μαθητών σε προσωπικό επίπεδο= δημιουργία ανταγωνιστικών ομάδων εντός των σχολείων.
• Θεσμοθέτησαν οργανωμένες γραπτές εξετάσεις για έλεγχο προόδου

Άλλα χριστιανικά τάγματα ίδρυσαν καθολικά σχολεία αλλά όχι με τέτοια επιτυχία κ μακροβιότητα:

- τάγμα του Ορατόριο της Θεϊκής Αγάπης στη Γαλλία (μουσική)

- τάγμα Ουρσουλίνων (κορίτσια)

- καθολικά σχολεία για φτωχούς

2.4. ΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ

Ριζική αλλαγή: 15^ος – 16^ος αι.

Αίτια: ευρύτερες πολιτειακές κ πολιτιστικές αλλαγές Αναγέννησης/Μεταρρύθμισης= κρίση στο θεσμό των πανεπιστημίων κ μεταβολή φυσιογνωμίας τους

• Στροφή προς Αρχαιότητα + μελέτη γλώσσας + ηθική ολοκλήρωση homo universalis = μετατόπιση ενδιαφερόντων σπουδαστών από γνωστικά αντικείμενα επαγγελμάτων (Μεσαίωνας) στα ηθικοπλαστικά (επαφή με κλασική Αρχαιότητα)
• Σπουδή Αρχαιότητας= «μαία» δημιουργικών δυνάμεων ανθρώπου (κέντρο γνώσης + καλλιτεχνική δημιουργία)
• Μεσαιωνικά πανεπιστήμια (μοναστηριακή δομή κ θεοκρατικό καθεστώς) VS αριστοκρατικό πνεύμα ουμανιστών (δίδασκαν αμφισβήτηση κ προσφυγή στην επίγεια εμπειρία κ παρατήρηση για ερμηνεία κόσμου, άνθρωπος ως αυτόνομη οντότητα, αν και όχι σε αντίθεση με χριστιανισμό)

Πολλοί λόγιοι Αναγέννησης= κληρικοί. Πολλοί λόγιοι Μεσαίωνα= μελέτη Αρχαιότητας

Αλλαγές πανεπιστημίων:

• Πρακτικές αλλαγές στα πανεπιστήμια= διδακτέα ύλη (μέσα 14^ου)

Συμπεριέλαβαν έδρες: ρητορικής, αρχαίων ελληνικών, ποίησης, ιστορίας, ηθικής φιλοσοφίας.

• Επαναπροσδιορισμός σημασίας κ ρόλου πανεπιστημίων.

- Ανακάλυψη τυπογραφίας= ανάδειξη σημασίας γραπτού λόγου= αμφισβήτηση αυθεντίας καθηγητή κ απεξάρτηση φοιτητών

- Γλώσσα εκπαίδευσης: σταδιακά όχι η λατινική ως μοναδική γλώσσα εκπαίδευσης, ναι σε εθνικές γλώσσες=

α. πιο προσιτή η ειδική γνώση σε περισσότερους ανθρώπους

β. όχι πια πανευρωπαϊκός χαρακτήρας πανεπιστημίων

• Μεταρρύθμιση= κατηγοριοποίηση πανεπιστημίων σε καθολικά κ προτεσταντικά (ανταγωνισμοί)
• Διείσδυση ιστορικο-φιλολογικής επεξεργασίας κειμένων σε όλες τις τέχνες και τις επιστήμες (από ερμηνεία Βίβλου που εκτόπισε σχολαστική θεολογία μέχρι ιατρική)
• Ουμανιστές= όχι κατ΄ ανάγκη σχέση με πανεπιστήμιο
• Τέλος 15^ου αι.: δημιουργία νέου θεσμού ανταγωνιστικού με πανεπιστήμια= Ακαδημίες

- πρότυπο= αρχαία πλατωνική Ακαδημία

- αρχικά όχι σταθεροί κανόνες λειτουργίας

- στέγασαν νέες τάσεις διανοουμένων Αναγέννησης

- αργότερα λειτούργησαν υπό εποπτεία κράτους (έμφαση: επιστήμες/έρευνα)= πρόγονοι σύγχρονων ερευνητικών κέντρων

- πνευματική πρωτοκαθεδρία σε σχέση με πανεπιστήμια (προς το παρόν)

ΚΕΦ. 3^ο Η ΠΑΙΔΕΙΑ ΤΟΥ ΡΕΑΛΙΣΜΟΥ ΚΑΙ Η ΠΑΙΔΕΙΑ ΤΟΥ ΟΡΘΟΥ ΛΟΓΟΥ (1600-1800)

3.1 ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΓΝΩΣΗΣ

3.1.1 Νέες ιδέες στον αιώνα της απολυταρχίας

17^ος αι.= νέες ιδέες στην ευρωπαϊκή σκέψη και εκπαίδευση

Αλλαγές σε πολιτική, κοινωνία, οικονομία.

Κύριο χαρακτηριστικό εποχής= συσπείρωση της εξουσίας (επικράτηση ισχυρότερων ηγεμόνων)

Απολυταρχικά καθεστώτα (πχ Λουδοβίκου ΙΔ΄)= αδυναμία κοινωνικών τάξεων κ πολιτικών δυνάμεων να αυτοδιοικούνται

• αυστηρά πειθαρχημένη κρατική διοικητική μηχανή
• κράτος= θέληση συνόλου, απεριόριστη εξουσία σε ζωή/περιουσία υπηκόων + υποχρέωση για προστασία/ευημερία τους
• επιδίωξη διακρής αύξησης εσόδων με κάθε μέσο (πρώτες αποικίες, μεγάλες οικονομικές εταιρείες/βιομηχανίες, εμπορικές ρυθμίσεις, κρατικά μονοπώλια)
• διάθεση κρατικού πλούτου για δημιουργία υπηκόων με εφόδια (γνώσεις και δεξιότητες) για να υπηρετήσουν κοινωνική τους τάξη κ κοινωνικό σύνολο
• μέριμνα κεντρικής εξουσίας για τάξη= ευθύνη για επαγγελματική κ ταξική αγωγή

Επιστήμη= αναγνώριση ως διεθνής κ συνεταιριστική/συλλογική δραστηριότητα= δυνατή η επέκταση της γνώσης

• σχηματισμός μεγάλων επιστημονικών εταιρειών= προώθηση νέων γνώσεων
• νέες γνώσεις= αμφισβήτηση κοινά παραδεκτών απόψεων
• ανακαλύψεις (τηλεσκόπιο, βαρόμετρο, μικροσκόπιο, αεραντλία, θερμόμετρο)= αλλαγή τρόπου αντίληψης κόσμου
• Γαλιλαίος, Νεύτων, Βάκων, Καρτέσιος= αμφισβήτηση θεϊκής υπόστασης πραγμάτων= λογικές ερμηνείες με βάση τη φυσική νομοτέλεια. Δημοσιεύσεις επιστημόνων= οδηγός για νέα γνώση.
• Αναζήτηση ορισμού επιστημονικής μεθόδου εύρεσης αλήθειας
• Επιδίωξη= συστηματοποίηση γνώσης και εφαρμογή μεθόδου εξερεύνησης και ταξινόμησης φύσης κ σχέσεων κοινωνίας-κράτους.
• Στόχος= δημιουργία κράτους δικαίου + εκπαίδευσης με βάση Ορθό Λόγο κ φυσικούς νόμους

Εκπαίδευση

• Όχι άμεση μεταφορά των παραπάνω στο χώρο της εκπαίδευσης
• Ιησουίτες= παντοδύναμοι εκπαιδευτές Ευρώπης 17^ος αι. (αυστηρή λογιοσύνη)
• Νέες τάσεις εκπαίδευσης= επιρροή από νέες ιδέες: όχι επικράτηση, αλλά ναι ως θεμέλια σύγχρονης εκπαίδευσης.
• Κίνημα Ρεαλισμού, Ευσεβισμού κ εκπαιδευτικές ιδέες Διαφωτισμού

3.1.2 Ρεαλισμός

• Αμφισβητεί αποτελεσματικότητα μεθόδων ανθρωπισμού
• Νέες αρχές βασισμένες σε επιστημονική τεκμηρίωση κ συστηματική έρευνα
• Επιστήμη= πραγματικές αποδείξεις κι όχι βάση οι ηθικές αξίες κλασικής παιδείας.= πρακτική αξία επιστήμης (στρατός, χειρουργική, ιατρική)
• Ίδρυση νέων σχολείων= Ακαδημίες (πρακτική εκπαίδευση)

- τεχνικές γνώσεις + μαθηματικά

- απευθύνονταν σε ανώτερα κοινωνικά στρώματα

- προστάτες: έμποροι, βιομήχανοι (Αγγλία)

• Νέες αντιλήψεις για φιλοσοφία κ διεθνές δίκαιο
• Σύγχρονες γλώσσες σε προτεραιότητα
• Ρεαλισμός στην παιδεία=

- συγκεκριμένη γνώση

- απόκτηση πρακτικών κ λειτουργικών δεξιοτήτων

- εκμάθηση σύγχρονων γλωσσών για εμπορικές συναλλαγές κ διπλωματία (κι όχι τόσο λογοτεχνία, μελέτη ιστορίας, πολιτικής, νομικών)

- Στόχος: εφαρμογή εμπειρικής γνώσης στην καθημερινή ζωή (αντίδραση σε έμφαση ανθρωπιστών σε μελέτη καλών τεχνών κ λογοτεχνίας)

- Res no verba (το πράγμα όχι η λέξη)= μελέτη του απτού/χρήσιμου κι όχι μόνο των θεωρητικών ηθικών νοημάτων

- αξία άμεση εμπειρίας= προϋπόθεση γνώσης

• Εκπαιδευτικό πρόγραμμα Ρεαλιστών:

- λατινικά (γλώσσα συναλλαγών με επίσημο κράτος, δικαστικό σώμα, πανεπιστήμια, Εκκλησία)

- καθομιλουμένη, μαθηματικά, φυσική, στρατιωτική τέχνη

Νέες μέθοδοι:

- εκμάθηση γλώσσας= μέσω συνομιλίας, γραπτής έκθεσης

- ταξίδια, παρατήρηση, απόδειξη, πειράματα φέρνουν νέους τρόπους διδασκαλίας= χρήση χαρτών, υδρογείων, εικόνων, σχεδίων, επισκέψεις σε βοτανικούς κήπους κλπ

• Προσπάθεια εφαρμογής πειραμάτων φυσικών νόμων στις κοινωνικές επιστήμες= κοινωνικός Ρεαλισμός (αντικείμενο= κοινωνικοί θεσμοί)
• Κύρια προσφορά Ρεαλιστών=

α. νέες μέθοδοι διδασκαλίας,

β. επέκταση δυνατότητας για μόρφωση

• Όχι αμφισβήτηση χριστιανισμού: ρεαλιστική παιδεία βασίζεται σε απτά πράγματα που οδηγούν σε πληρέστερη αποδοχή Θεού

3.1.3 Οι Ρεαλιστές παιδαγωγοί

Ο Κομένιος (17^ος αι. καταγωγή= Βοημία)

• Εργάστηκε ως δάσκαλος σε χώρες κεντρικής/βόρειας Ευρώπης
• Έγραψε διδακτικά εγχειρίδια

Ανοιχτή πύλη των γλωσσών (συνένωση διδασκαλίας γλώσσας και ερμηνειών, σύνδεση λέξης με αντικείμενο)

Εικονογραφημένος κόσμος (χρήση εικόνων για ίδιο σκοπό)

Μεγάλη Διδακτική (1632): αρχές αγωγής, προσπάθεια εναρμόνισης ανθρωπισμού με Ρεαλισμό

• Αγωγή= διδαχή + ηθικότητα + ευλάβεια.
• Όπως και στη φύση, όλα πρέπει να συμβαίνουν στον κατάλληλο χρόνο κ με πρόνοια. Σωστή ακολουθία= αίσθηση προηγείται κατανόησης κ κρίσης (πχ στη γλώσσα προηγείται ο ζωντανός λόγος της γραμματικής ή παραδείγματα προηγούνται κανόνων ή η μητρική γλώσσα της ξένης)
• Στόχοι εκπαίδευσης:

- απόκτηση γνώσεων

- ηθική διαπαιδαγώγηση (με ηθική πράξη κι όχι με λέξεις/βιβλία)

• Πρότυπα παιδιών από άμεσο περιβάλλον τους (γονείς, δάσκαλοι, συμμαθητές)= απτά παραδείγματα ηθικής συμπεριφοράς.
• Πνευματική μόρφωση + ηθική διαπαιδαγώγηση= οδηγούν προς Θεό (επαναφορά Βίβλου ως βασικό βιβλίο μελέτης)
• Σχολικό σχέδιο Κομένιου= τάση εποχής για καθολικό προγραμματισμό κ εξαγωγή συμπερασμάτων από φύση
• Πλήρη ωρίμανση ανθρώπου: 24 χρόνια (όριο σπουδών)
• Περίοδος αγωγής με 4 βαθμίδες: α. μητρική (1-6 ετών), β. νεανική (7-12), γ. λατινικό σχολείο (13-18), δ. ανώτατη σχολή (19-24)
• Ευνόησε παιδεία γυναικών. Ικανές να μορφώνονται. Πρακτικά όχι πρόβλεψη εκπαίδευσης γυναικών μετά το 2^ο σχολικό στάδιο.
• Μεγάλος παιδαγωγός γιατί:

- πρέσβευε ότι η μάθηση είναι για όλους

- μάθηση= φυσική τάση ανθρώπου ανεξάρτητα καταγωγής/κοινωνικής τάξης

- άνοιξε δρόμο για καθολική εκπαίδευση (παρότι ο ίδιος ήταν συγκρατημένος)

Ο Μίλτον (Αγγλία, ποιητής John Milton)

• Περί παιδείας= επηρέασε αγγλικές ακαδημίες

- σωστή διδασκαλία ξεκινά από αισθήσεις

- προφορική διδασκαλία γλωσσών (με μικρό βοήθημα + διάβασμα από πρωτότυπα κείμενα)

• Αρχαίες & σύγχρονες γλώσσες= μεταφέρουν όλη τη γνώση/σοφία
• Ποικίλο σχολικό πρόγραμμα

- μελέτη αριθμητικής κ γεωγραφίας (διδασκαλία σαν παιχνίδια)

- ιστορίες Βίβλου

- ναυσιπλοΐα

- αρχιτεκτονική

- οχυρωματική τέχνη

- καθημερινή εκπαίδευση στα όπλα/στρατιωτική τακτική (εμφύλιος Αγγλίας)

• Μίλτον= ανθρωπιστής. Ναι σε συστηματική μελέτη ποίησης, δράματος, ιστορίας κ ρητορικής  από τα πρώτα εκπαιδευτικά στάδια.
• Ναι σε ίδρυση ειδικών σχολείων (ανάμεσα σε σχολεία και πανεπιστήμια): ακαδημίες (εκπαίδευση αγοριών μέχρι τα 20 χρόνια)

3.1.4 Ο Ευσεβισμός

Κίνημα αναζωογόνησης ορθόδοξου προτεσταντισμού (1670-1740), Αγγλία, Γερμανία= εναντίωση σε εκκλησιαστικό δογματισμό.

Στόχοι:

α. αναγέννηση ανθρώπου με βοήθεια θείας χάρης

β. ανάπτυξη ατομικής συνείδησης μέσω προσωπικής θρησκευτικής εμπειρίας (αφύπνιση γνήσιου θρησκευτικού συναισθήματος)

γ. επιδίωξη κάλυψης εκπαιδευτικών αναγκών για όλη την κοινωνία

δ. βελτίωση υπάρχουσας τάξης σε εκκλησιαστικό κ κρατικό χώρο

Εκπαίδευση:

• Πίστη προηγείται της κατανόησης (ο Λόγος δεν μπορεί να προηγείται της πίστης κ της ευσέβειας)
• Καθήκον ευσεβούς χριστιανού= κατανόηση δημουργίας Θεού (πίστη+γνώση)
• Ναι σε παιδεία για όλους

Αύγουστος Χέρμαν Φράνκε (σπουδαίος Ευσεβιστής παιδαγωγός Γερμανίας)

• Στόχος αγωγής= χριστιανικός τρόπος ζωής
• Στόχος μάθησης= θεοσέβεια (καλλιέργεια ψυχής προηγείται κάθε γνώσης)
• Παιδαγωγοί με προσωπική θρησκευτική στάση ζωής
• Κάθε άνθρωπος (ανεξαρτήτως κοινωνικής τάξης)= δικαίωμα καθοδήγησης
• Καθήκον διδασκαλίας= εφόδια πραγματικής ζωής (κοντά σε απόψεις Ρεαλιστών= σημασία εμπειρίας κ εποπτικής γνώσης)
• Χρήση πολλών διδακτικών μέσων + διδακτικών εκδρομών + πρακτικές και χειρωνακτικές δραστηριότητες
• Διηύθυνε ορφανοτροφείο πόλης Halle: εκπαίδευση στην υπηρεσία χριστιανικής ταπεινοφροσύνης. Στόχος: εξασθένιση φυσικής ατομικής βούλησης ανθρωπιστών.
• Τέχνες (θέατρο, ποίηση, μουσική)= παιδαγωγικά επικίνδυνες
• Προώθηση ασκητικού πνεύματος
• Ίδρυμα Halle: φοιτητές παιδαγωγικής= φυτώριο δασκάλων Ευρώπης (τροφοδότησε λαϊκά κ λατινικά σχολεία)

- Διεθνές σεμινάριο για επιμόρφωση δασκάλων κ ιεραποστόλων υφηλίου (διαρθρωμένο κατά εθνικότητες)

- Επαναστατικό= πραγματογνωστικά κ πρακτικά μαθήματα (ορυκτολογία, γεωργία, ανατομία, επαγγελματικές τέχνες)

- σύγχρονες συλλογές διδακτικών μέσων (πχ επισκέψεις μαθητών σε τεχνίτες)

- δυνατότητα επιλογής μαθημάτων από μαθητές

- επίδραση ιδρύματος σε εκπαιδευτικό σύστημα Πρωσίας

• Ενίσχυση έργου Φράνκε επί Φρειδερίκου Γουλιέλμου Α΄= επίδραση Ευσεβισμού σε οργάνωση δημοτικών σχολείων

- διατάγματα Φρειδερίκου= δημιουργός δημοτικής πρωσικής εκπαίδευσης (ίδρυσε 1000 δημοτικά σχολεία + πρώτο κρατικό διδασκαλείο για κατάρτιση δασκάλων)

- Ευσεβισμός= συνέβαλλε σε ενοποίηση γερμανικού εκπαιδευτικού συστήματος (αναγνώριση δικαιώματος λαού για χριστιανική αγωγή κ συστηματική γενική εκπαίδευση)

- Χριστόφορος Σέλμερ: δημοσίευμα περί σχεδιασμού Ρεαλιστικού σχολείου

Ιούλιος Σέκερ: ίδρυση αντίστοιχου σχολείου στο Βερολίνο (πρόδρομος Ανώτατων Επαγγελματικών Σχολείων)

- Ευσεβιστές Αγγλίας= πουριτανοί

- Παλινόρθωση Καρόλου Β΄στο θρόνο (1660)= εκδίωξη πουριτανών= ίδρυση δικών τους δευτεροβάθμιων κ ανώτερων σχολείων= ακαδημίες

• Πρόγραμμα (ακαδημία Sheriffhales)

- διδασκαλία τριών αρχαίων γλωσσών

- διδασκαλία αγγλικών

- επαγγελματική άσκηση σε νομικά, ανατομία, θεολογία

• Χρήση (εκτός βιβλίων) διαλέξεων, κατασκευών, πειραμάτων με φύση, δημοσίων συζητήσεων, έρευνα (όπως Ρεαλιστές)
• Απόφοιτοι ακαδημιών= όχι δεκτοί σε Οξφόρδη κ Κέιμπριτζ= ναι σε πανεπιστήμια Βορρά (Σκοτία).
• Προτίμηση σε αγγλική γλώσσα (=γλώσσα πανεπιστημίου) από λατινικά. (Αποδοχή καθομιλουμένης γλώσσας= μεγάλη καινοτομία εποχής)
• Ακαδημίες: είδος αυτοδιαχείρισης. Σχολείο= «πρότυπο δημοκρατίας»: οι μαθητές νομοθετούσαν. Ακαδημίες= κέντρα δημοκρατικών ηθών (άσκηση Ουίγων πολιτικών στα δημόσια πράγματα)
• Έμποροι/βιοτέχνες Βορρά έστελναν γιους τους στις ακαδημίες (προετοιμασία για καριέρα στις επιχειρήσεις)
• Αδυναμία πουριτανών να στηρίξουν οικονομικά τις ακαδημίες τους= έκλεισαν ή μετατράπηκαν σε δευτεροβάθμια σχολεία ή εντάχθηκαν σε άλλα πανεπιστήμια (πχ ακαδημία Manchester). 1820 (περίοδος ακμής ακαδημιών σε Αμερική): δεν λειτουργούσαν πια.

3.1.5 Ο Τζον Λοκ

(φιλόσοφος Αγγλίας, επιρροή σε ιδέες για εκπαίδευση κ μάθηση)

Τον κατατάσσουν είτε στους Ρεαλιστές 17^ου, είτε Διαφωτιστές 18^ου αι.

Ιδέες Λοκ= εκπαιδευτική αξία + πολιτική διάσταση

• Έργο Ένα δοκίμιο πάνω στην ανθρώπινη νόηση (1690): φιλοσοφικές κ ψυχολογικές αρχές μάθησης
• Έργο Μερικές σκέψεις περί αγωγής= θεμελιώδεις αρχές εκπαίδευσης
• Ανθρώπινο πνεύμα= tabula rasa (χωρίς συγκεκριμένες μαθησιακές δυνατότητες κ αμετάβλητες ιδέες).
• Εμπειρία μέσω αισθήσεων= δρόμος γνώσης (όχι προδιάθεση ανθρώπινου νου)
• Γνώση= αισθήσεις + στοχασμός (λογική επεξεργασία εμπειρίας)
• Θεωρία περί «άγραφου χάρτη»= δήλωση ισότητας ανθρώπων κ υπεροχής εκπαίδευσης πάνω στη φύση (οι άνθρωποι γεννιούνται ίσοι κ διαφοροποιούνται μέσω εμπειρίας κ εκπαίδευσης)
• Διαμόρφωση προσωπικότητας λόγω παιδείας κι όχι λόγω κληρονομικότητας
• Κατάλληλη παιδεία= αλλαγή ζωής ανθρώπου
• Εκπαιδευτικό πρόγραμμα Λοκ= παιδεία gentleman (επιτήδειου κοσμοπολίτη ευγενή)

Στόχοι εκπαίδευσης:

- αρετή (εσωτερική αγάπη αλήθειας + τάση για καλό)

- σοφία (ικανότητα επίτευξης κοσμικών υποθέσεων με ευφυΐα κ προσοχή)

- μόρφωση (τέχνη ζωής, καλοσύνη ψυχής, εσωτερική ελευθερία)

- γνώσεις (τελευταίος στόχος= διαμόρφωση βούλησης προηγείται της γνωστικής κατάρτισης)

• Πιο σημαντικά από τη διδασκαλία: συνήθεια, περιβάλλον, συμπεριφορά, παράδειγμα
• Γνώση= πάνω απ΄ όλα χρήσιμη
• Κάτι που είναι χρήσιμο για κάποιον είναι άχρηστο για άλλον= όχι χαρακτηρισμός μαθημάτων
• Μάθηση σύμφωνα με φύση, μέσα από παιχνίδι κι όχι εξαναγκασμό= καλλιέργεια ηθικής σκέψης (χαρά παιχνιδιού) VS απόψεις Ευσεβιστών (ασκητική αγωγή με στόχο χριστιανική ταπεινοφροσύνη)
• Μέθοδος + περιεχόμενο= διαφορετικό. Κριτική στη λόγια μόρφωση. Ναι σε ανοιχτή ρεαλιστική μόρφωση: ξένες γλώσσες, ταξίδια, χειρωνακτική εργασία. Συνύπαρξη θεωρητικών κ πρακτικών μαθημάτων (αρχή χρηστικότητας= σημαντική)
• Προσφορά Λοκ: άνθρωπος ως υλικό προς σμίλευση ώστε να γίνει ολοκληρωμένο ον (από φυσική, διανοητική, κοινωνική, πρακτική, ηθική, πολιτική κ θρησκευτική πλευρά) ανεξάρτητα από καταγωγή.

3.2 Ο ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΝΕΕΣ ΙΔΕΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

3.2.1 Οι Διαφωτιστές

• Διαφωτισμός= αμφισβήτηση ουσίας αντιλήψεων Ευρώπης + θεμέλια νέου κόσμου (όχι πια στροφή στο Θεό για σωτηρία, αλλά στον εαυτό του)
• Πνεύμα Ορθού Λόγου VS αυταρχισμό απολυταρχίας κ Εκκλησίας
• Νέα ιδανικά= επίγεια ευτυχία + επίτευξη ελευθερίας + φυσικά δικαιώματα ατόμου (Γαλλική Επανάσταση= ελευθερία, ισότητα, αδελφότητα)
• Κράτος= κοσμικό χαρακτήρα (αποσύνδεση από Εκκλησία) + ανεκτικότητα στα θρησκευτικά δόγματα που αναγνώριζαν ισχύ κράτους
• Θεωρία κοινωνικού συμβολαίου= κράτος ως παιδαγωγός: αναλαμβάνει να διαφωτίσει αυτούς που εξουσιάζει
• 18^ος: αγώνας εξουσιαζόμενων να γίνουν από υπήκοοι, πολίτες κράτους (νομικός περιορισμός εξουσιών, θέσπιση συνταγμάτων, νομική κατοχύρωση ελευθεριών κ δικαιωμάτων).

- Αγγλία (πρωτοπόρος), Ολλανδία= επιβολή πολιτικών ελευθεριών

- Γαλλία, Γερμανία= επαναστάσεις εξεγέρσεις

• Οικονομικός τομέας= ενίσχυση μεσαίας τάξης (ανάπτυξη βιομηχανικής και βιοτεχνικής δραστηριότητας)= μερίδιο εξουσίας από κράτος
• Μεσαία τάξη= όχι πρόσβαση στο κράτος= σύνδεση με Διαφωτισμό

α. καλλιέργεια πνευματικής δημιουργίας,

β. ηθική διαμόρφωση ζωής,

γ. ορθολογική αντίληψη κόσμου

• Κύριο αίτημα μεσαίας τάξης= ιδέα γενικής λαϊκής μόρφωσης (προετοιμασία ιδέας αλλαγής ζωής/εαυτού ανεξαρτήτως καταγωγής μέσω εκπαίδευσης: από κινήματα Ρεαλισμού κ Ευσεβισμού). Απαίτηση από κράτη να το αναλάβουν.
• Ισχύουσα κατάσταση:

- σχολεία για λαό= περιορισμένο πρόγραμμα, αυστηρές μεθόδους διδασκαλίας, αυστηρή πειθαρχία

- σχολεία Ρεαλισμού/Ευσεβισμού= λίγα, κυρίως για μεσαίες τάξεις

• Παιδαγωγική, διδακτική, ηθικοπλαστική δραστηριότητα= πίστη σε ιδέα προόδου: παραγωγή πληθώρας περιοδικών/βιβλίων (σημασία σε τελειοποίηση εαυτού)
• Βιβλία: μικρές κ πρακτικές εκδόσεις αντί για ογκώδη ακαδημαϊκά βιβλία= αναγνωστικοί κύκλοι, δανειστικές βιβλιοθήκες= προώθηση μόρφωσης σε όλα τα κοινωνικά στρώματα
• Αύξηση έκτασης/σημασίας διακίνησης βιβλίου= αύξηση ανάγκης μόρφωσης
• Φιλόσοφοι Διαφωτισμού= θεμέλια για εθνικά συστήματα εκπαίδευσης
• Πρωσία, κρατίδια Γερμανίας=εθνικά συστήματα εκπαίδευσης σε τέλη 18^ου αι.
• Πρωτοπόροι διανοούμενοι (θεωρίες για αναγκαιότητα εκπαίδευσης) + πρωτοπόροι ηγεμόνες (εφαρμογή ιδεών)= θεμελιωτές

3.2.2. Ο Ρουσσώ

Ριζοσπαστικές ιδέες για διαπαιδαγώγηση μελών ευνομούμενης πολιτείας

• Προσοχή σε ψυχολογία παιδιού κ σημασία αισθήσεων
• Πολλοί ασχολήθηκαν με διανοητικά/ψυχολογικά στάδια εξέλιξης παιδιού ως ξεχωριστό άτομο:

- Κορντιγιάκ (αισθησιοκράτης): σκέψη= προϊόν αισθήσεων, αλλά άνθρωπος ικανός να ασκήσει αισθήσεις κ να τους επιβάλει τη θέλησή του

- Αντριέν Ελβέτιος: διαμόρφωση ανθρώπου από εξωτερικούς παράγοντες επειδή είναι δέσμιος των αισθήσεων, άρα παιδεία= παντοδύναμη στη διαμόρφωση ήθους κ γνώσης. Ηθική= έξη. Κίνητρο δράσης= συμφέρον αισθήσεων (επιδίωξη ηδονής, αποφυγή πόνου). Καθορισμός ανθρώπου από αισθήσεις κι όχι ηθική.

• Έργο Αιμίλιος ή περί Αγωγής (1762)= πρόγραμμα φυσικής αγωγής

- Φύση ανθρώπου= γραμμές αγωγής. Ελεύθερη ανάπτυξη παιδιού, χωρίς άμεση επέμβαση παιδαγωγού, αλλά έμμεση υπόδειξη. Μέριμνα για ελεύθερη επίδραση φύσης. Ο πολιτισμός πρέπει να κρατηθεί μακριά.

- Μόρφωση μέσα από προσωπική εμπειρία κ αυτενέργεια

- α΄ στάδιο (έως 3 ετών): τροφοδότηση αισθήσεων, χρήση δυνάμεων για επιβίωση. Ελάχιστη παρέμβαση παιδαγωγού. Στόχος= απόκτηση αντίληψης γι΄ αυτά που κάνει.

- β΄ στάδιο (έως 12): λειτουργία συνειδητής αντίληψης πραγμάτων, όχι επαφή με διεφθαρμένο κόσμο ενηλίκων, άσκηση σώματος/αισθήσεων στη φύση, όχι προγραμματισμένη διδασκαλία= μεγαλύτερη αυτενέργεια

- γ΄στάδιο (από 12): αρχή μάθησης. Στόχος= ανάπτυξη σκέψης. Γνώση πραγμάτων, αλλά όχι ανθρώπων.

- δ΄ στάδιο (από 15): (σκεπτόμενος άνθρωπος με ασκημένες αισθήσεις) ον που μπορεί να αγαπά. Ανάπτυξη συναισθήματος κ φαντασίας= εποχή ωριμότητας, συνείδηση φύλου/αγάπης. Διαπαιδαγώγηση όχι ως μέλος κοινωνικής τάξης. Άσκηση στην αγάπη όλων. Γνώση ανθρώπων κ κρίση. Επαφή με θρησκεία.

Θεός= όχι σε καθιερωμένες θρησκείες, ναι σε εσωτερική ζωή στη φύση (μέτωπο επίθεσης με επίσημη θρησκεία)

- ε΄στάδιο: καλλιέργεια αισθητικού γούστου. Είσοδος σε ζωή μεγαλούπολης. Θέατρο, μουσική, φιλολογία.

• Απόψεις Ρουσσώ για εκπαίδευση κοριτσιών:

ρόλος γυναίκας είναι να αρέσει στον άνδρα κ να τον υπακούει= άσκηση σε δουλειές σπιτιού + απλή ανάγνωση/γραφή

• Δεν ασχολήθηκε με πρακτικά προβλήματα μοντέλου του= αμφισβητήθηκε
• Έμπνευση μεταγενέστερων από αίσθημα χαράς κ αυτενέργειας που προτρέπει τον εκπαιδευόμενο να αποκτήσει.
• Σαφής διατύπωση εξελικτικών σταδίων ανάπτυξης παιδιού
• Ιδιαιτερότητα φύσης παιδιού= ευγενής άγριος, όχι υπακοή σε κοινωνικό ηθικό νόμο. Καθήκον= ανακάλυψη εσωτερικού ηθικού νόμου

3.2.3 Το αίτημα της καθολικής παιδείας

Τέλη 18^ου αι.= αίτημα για καθολική παιδεία λαών Ευρώπης

Γαλλία:

• Λουί Ρενέ λα Σαλοτέ, Περί εθνικής παιδείας= ανάγκη εθνικού συστήματος ενάντια σε εκπαιδευτική κυριαρχία ιησουιτών. Δικαίωμα κ καθήκον έθνους να εκπαιδεύει πολίτες του. Οραματίστηκε αριστοκρατικό εθνικό σύστημα. Πίστη ότι εργατική τάξη δεν χρειάζεται μόρφωση= η συνειδητοποίηση της θέσης της θα προκαλούσε δυσαρέσκεια κ κινητοποίηση ενάντια σε εξουσία.

Προεπαναστατική Γαλλία: πρόταση σύστασης Συμβουλίου Εθνικής παιδείας για να ελέγχει όλα τα σχολεία (Τυργκό, υπουργός οικονομικών Λουδοβίκου)

• Ντιντερό: πρόταση σχολείων χωρίς διακρίσεις στα παιδιά του έθνους, διδασκαλία στοιχειωδών γνώσεων όλων των ειδικοτήτων.
• Κοντορσέ: Έκθεση για τη Δημόσια Διδασκαλία= ολοκληρωμένο σχέδιο για εκπαίδευση γαλλικού λαού (εθνικό σύστημα υγείας)

- Διακήρυξη ελευθερίας, αυτοσυνείδησης κ ευτυχίας.

- Σκοπός εκπαίδευσης= γενική κ σταδιακή βελτίωση ανθρώπινης φύσης.

- Προϋπόθεση= διάθεση μέσων εξασφάλισης ζωής/δικαιωμάτων σε όλους.

- Τελειοποίηση προσόντων= εκπλήρωση πολιτικών καθηκόντων= ισότητα πολιτών που εγγυάται ο νόμος.

- Λαός= σύνολο ατόμων (όχι μάζα).

- Καθολική παιδεία + ίσες ευκαιρίες.

- Παιδεία χωρίς πολιτικό έλεγχο (πολιτική προπαγάνδα= μη αλήθεια).

Τέσσερις βαθμίδες:

* στοιχειώδη: μετρικό σύστημα, ηθική, αγροτικές/τεχνικές εργασίες (σε κάθε χωριό)

* δευτεροβάθμια: πρακτικά κ θεωρητικά μαθήματα (σε κάθε πόλη)

* ινστιτούτα: εφαρμοσμένες τέχνες (σε κάθε διαμέρισμα χώρας)

* λύκεια: ή πανεπιστημία (9 σε όλη τη χώρα)

- Παιδεία στοιχειώδους κ δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης= δωρεάν

- Θέσπιση εθνικών υποτροφιών για οικονομικά ασθενέστερους μαθητές.

- Για πρώτη φορά: εκπαιδευτικό σχέδιο διατήρησης ισότητας μεταξύ πολιτών

- Αίτημα σε εκκρεμότητα: απομάκρυνση πολιτικής εξουσίας από έλεγχο εκπαίδευσης.

- Κύριο χαρακτηριστικό Γαλλίας= άμεσος/έμμεσος έλεγχος εθνικής εκπαίδευσης

3.2.4 Οι Φιλανθρωπιστές

Γαλλία: επίδραση Ρουσσώ σε πολιτικά θέματα= καθολικό σύστημα παιδείας

Γερμανία: επίδραση Ρουσσώ σε περιεχόμενο παιδαγωγικής= φιλανθρωπιστές

• Γιόχαν Μπάζεντοβ: ίδρυσε Φιλανθρώπιο (παιδαγωγικό κέντρο)= προσπάθεια ένταξης φιλοσοφίας ορθολογισμού κ λαϊκής φιλοσοφίας Διαφωτισμού στην καθημερινή σχολική πρακτική κ εκπαιδευτική οργάνωση (επιχορηγήθηκε από πλούσιους εποχής κ διανοητές, έκλεσε 1793 λόγω κακής διαχείρισης)
• Αγωγή σύμφωνα με επιταγές λογικής + φύσης
• Ίδια σπουδαιότητα σε θεωρητική γνώση κ πρακτικές εργασίες
• Άσκηση σώματος, σκληραγώγηση, μαθήματα πραγματογνωσίας, ξένες γλώσσες= ικανός, πρακτικός πολίτης
• Ναι σε παιχνίδι κ επιβράβευση καλών επιδόσεων (εκτοπισμός τιμωριών, αυστηρού ύφους στο σχολείο)
• Μπάζεντοβ:

- ναι σε θρησκευτική ανοχή στα σχολεία

- ναι σε κεντρική κρατική κι όχι θρησκευτική ανώτερη αρχή στην εκπαίδευση

- να σε δόμηση εκπαίδευσης σύμφωνα με αρχές φιλανθρωπισμού

• Αυξημένο ενδιαφέρον για ιδανική εκπαίδευση. Διανοούμενοι κ ηγεμόνες Γερμανίας στράφηκαν σε πειραματικά παιδαγωγικά κέντρα για εύρεση συστήματος εθνικής παιδείας υπό των κρατών.
• Εκπαίδευση υπό ηγεμονία κρατών.

- Αυστρία (Μαρία Θηρεσία): κρατικοποίηση γυμναστικής κ αργότερα δημοτικής εκπαίδευσης + εισαγωγή προγράμματα με πνεύμα Διαφωτισμού (Ιωσήφ Β΄)

- Βοημία: ενίσχυση δημοτικής εκπαίδευσης κ διδασκαλία μέσω πρακτικών εργασιών

- Γερμανία: αναβάθμιση εκπαίδευσης

• Φιλανθρωπικό πνεύμα= αρχές Ρεαλισμού κ Διαφωτιστών, επέδρασε σε πολλές χώρες Ευρώπης (Δανία, Ελβετία)
• Σημαντικότερη συνεισφορά= εστίαση όχι μόνο σε σημασία δημοτικής εκπαίδευσης, αλλά και σε μόρφωση δασκάλων. Ώθηση σε παιδαγωγικούς πειραματισμούς. Έπεισαν για χρησιμότητα παιδείας.

3.3. ΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ

17^ος αι.= ίδρυση ανεξάρτητων εθνικών ακαδημιών (ερευνητικά και, σπανίως, διδακτικά κέντρα)= όχι υπαγωγή σε πανεπιστήμια= ευελιξία στη διαμόρφωση δικού τους ερευνητικού προγράμματος. Προστασία ακαδημιών κ επιστημονικών εταιρειών από αριστοκράτες. Όχι δέσμευση επιστημόνων από κανονισμούς κ υποχρέωση διδασκαλίας= ιδρύματα ανεξάρτητα ως πρωτοπόροι γνώσης (παραγωγοί γνώσης)= κύρος

• Πανεπιστήμια= δεύτερα σε παραγωγή νέας γνώσης
• Γνώση έξω από ανώτερες σχολές= εφαρμογή στην κοινωνία.

Αγγλία: επιστημονικές εταιρείες φέρνουν σε επαφή επιστήμονες με βιομηχάνους και κατασκευαστές= μοχλοί εκβιομηχάνισης

• Διείσδυση ευρημάτων ακαδημιών σε μερικά πανεπιστήμια που υιοθετούσαν Νέα Επιστήμη + αντικατάσταση αριστοτέλειας λογικής με επαγωγική φιλοσοφία Λοκ (επιθυμία για εκσυγχρονισμό)
• Κριτικό πνεύμα βελτίωσης επίγειας ζωής= έθεσε σε δοκιμασία την πρακτική πανεπιστημίων.
• Πανεπιστήμια= εθνικοί θεσμοί (έχασαν διεθνή χαρακτήρα Μεσαίωνα)
• Διδαχές Διαφωτισμού= χρήσιμη γνώση κι όχι θεωρία. Νέες επιστήμες επαγγελματικών ακαδημιών= προτεραιότητα (πανεπιστημιακά προγράμματα)

- οικονομικά, τεχνολογία, ιατρική, φυσικές επιστήμες σπουδαιότερα της μεταφυσικής και θεολογίας

• Σχολές εξειδικευμένης γνώσης (κολέγια)= απειλή για πανεπιστήμια
• Αλλαγή πανεπιστημίων με πρωτοβουλία καθηγητών ή σε συνεργασία με τοπικούς άρχοντες ή κεντρική κυβέρνηση

- Υπουργοί + πρίγκιπες= συμβάλλουν σε αναβάθμιση/ανανέωσή τους

- Διείσδυση μυστικών εταιρειών σε πανεπιστήμια (στο όνομα της προόδου κ της επιστημονικής γνώσης= οργάνωση πολιτιστικών δραστηριοτήτων αψηφώντας κοινωνική τάξη, οικονομική κ πολιτική εξουσία). Υπέρ κατάργησης α. λογοκρισίας, β. εκκλησιαστικής τυραννίας, γ. υποβάθμισης διανόησης

• Κοινό πανεπιστημίων= εκκοσμίκευση + υποβάθμιση θεολογίας
• Πιο προετοιμασμένα για αλλαγές= πανεπιστήμια προτεσταντικού κόσμου (Ολλανδία, Αγ. Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, Ιταλία, Ρωσία)

-Γαλλία: παρέμειναν απλώς ιδρύματα που εξέδιδαν διπλώματα χωρίς αξιώσεις

- καθολικές χώρες= εκκοσμίκευση στρεφόταν κατά ιησουιτών (ναι σε κοσμικά κρατικά πανεπιστήμια)

- Οξφόρδη, Κέιμπριτζ (προετοιμασία κληρικών): θεολογία + νέα επιστήμη

• Απάντηση πανεπιστημίων στις εξειδικευμένες σχολές: κατηγοριοποίηση επιστημών σε τομείς. Παρακμή θεολογίας, αναβάθμιση νομικών.
• Έμφαση σε επιστήμες άμεσης πρακτικής εφαρμογής στην κοινωνία (αν και όλες: ισάξιες)= πρώτο λόγο σε φυσικές επιστήμες= χάθηκε η έννοια του homo universalis. Προτεραιότητα σε άρτια εξειδικευμένη επιστημονική κατάρτιση
• Πίστη στην πρόοδο, στον ορθό λόγο
• Μεταρρυθμίσεις πανεπιστημίων στα τέλη 18^ου αι.= πεδία όπου επιστήμες κ τέχνες θέτουν θεμέλια πολιτισμού + εδραίωση πεποίθησης σύγχρονων κρατών για νόμιμο δικαίωμά τους να εκπαιδεύουν τους πολίτες τους.

 ΚΕΦ. 4^ο ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ Κ ΑΡΧΗ ΕΘΝΙΚΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ

Επέμβαση κράτους σε διαμόρφωση εκπαιδευτικών συστημάτων

Επίδραση παιδείας σε ευρύτερες ιστορικές εξελίξεις 19^ου αι.

4.1. ΜΕΓΑΛΟΙ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΊ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ 19^ου ΑΙΩΝΑ

- Σχεδιασμός περιεχομένου παιδείας με βάση διδαχές διανοητών Διαφωτισμού.

- Στόχος= χειραφέτηση και ολοκλήρωση ανθρώπου + προώθηση συμφερόντων κοινωνίας κ κράτους, όχι Εκκλησίας

- Ενασχόληση με στάδια διανοητικής εξέλιξης παιδιού (όπως Διαφωτιστές), με διδακτικές μεθόδους κ μαθησιακό υλικό.

- Κύριο χαρακτηριστικό= αναγνώριση ζωτικού ρόλου παιδείας σε δημιουργία εθνικών κρατών κ πρόταση διαμόρφωσης εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων.

4.1.1 Μάθηση μέσα από την παρατήρηση (Πεσταλότσι)

Από τους πιο αξιόλογους διανοητές που συνέβαλαν σε ριζική αλλαγή πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης= Γιόχαν Πεσταλότσι (Ελβετός). Πήρε τιμητικό τίτλο Πολίτη Γαλλικής Δημοκρατίας (μαζί με Σίλλερ, Ουάσινγκτον κ.α.) ως φιλελεύθερος συγγραφέας

• Ίδρυση πρότυπου σχολείου για φτωχά παιδιά στην Υβερντόν (Μέκκα για εκπαιδευτικούς σε Ευρώπη κ Αμερική)
• Εφαρμογή νέας μεθόδου παιδαγωγικής= μάθηση μέσω παρατήρησης (εφαρμογή ιδεών Ρουσσώ από Αιμίλιο + πορισμάτων εκπαιδευτικών πειραμάτων)
• Άρνηση θρησκευτικού στόχου παιδείας (όπως Ρουσσώ) κ στεγνής διδασκαλίας λέξεων κ γεγονότων (όπως γινόταν στα δημοτικά σχολεία)
• Εισαγωγή ψυχολογίας στην εκπαιδευτική διαδικασία (εναρμόνισή της με φυσική εξέλιξη παιδιού). «Μη διαβάζετε τίποτα, ανακαλύψτε τα πάντα κ αποδείξτε τα πάντα.»
• Πίστευε σε δύναμη παιδείας να ανανεώσει κοινωνία
• Κάθε ανθρώπινο ον δύναται μέσω παιδείας να φτάσει ηθικά κ διανοητικά σε επίπεδο ανεξάρτητης ζωής, δικαίωμα στην ελευθερία
• Νέοι στόχοι πρωτοβάθιας εκπαίδευση= αντί για όργανο Εκκλησίας, όργανο κοινωνίας για κοινό καλό
• Πρόταση Φίχτε (πίστευε σε συμβολή παιδείας στην εθνική αναγέννηση Πρωσίας)= βασιλιάς Φρειδερίκος Γουλιέλμος Γ΄ αναμόρφωσε πρωτοβάθμια εκπαίδευση σύμφωνα με μεθόδους Πεσταλότσι.
• Κοινό χαρακτηριστικό ιδρυθέντων σχολείων= ιδέα κοινωνικής αναγέννησης μέσω παιδείας
• Κράτος ακόμα ούτε έλεγχε, ούτε στήριζε συστηματικά την εκπαίδευση.
• Ιδέα ότι κράτος οφείλει να στηρίζει παιδεία (ως οργανικό στοιχείο κοινωνίας που εκπαιδεύει πολίτες της)= ρίζωσε σε προσπάθειες εκπαιδευτικών (ανάγκη εθνικών συστημάτων παιδείας για στήριξη εθνικών κρατών)

4.1.2 Μάθηση με βάση τα ενδιαφέροντα των μαθητών

Ανάπτυξη εκπαιδευτικών συστημάτων βάσει φιλελεύθερων αρχών= συμβολή δύο θεωρητικών εκπαίδευσης:

- Γιόχαν Χέρμπαρτ (θεμελιωτής νεότερης εκπαιδευτικής ψυχολογίας)

- Φρίντριχ Φρέμπελ (θεμελιωτής προσχολικής παιδείας)

Χέρμπαρτ:

• Θέμα μάθησης/ανάπτυξης βάσει αρχής συνειρμισμού (ιδέα Πλάτωνα, Αριστοτέλη). Δυναμικός τρόπος θέασης ιδεών: μάθηση= ενεργός κ επιλεκτικός συνειρμισμός ιδεών που οδηγούν στην πράξη. Παιδεία= οφείλει να ενεργοποιεί ανθρώπους προς επίτευξη αρετής (εσωτερική ελευθερία). Εσωτερική ελευθερία= γνώμη κι άρα ηθική στάση απέναντι στα πράγματα
• Διδασκαλία= μορφή τέχνης (όχι σε κωδικοποίησή της)
• Κριτήριο διαμόρφωσης σχολικού προγράμματος= επιλογή ενδιαφερόντων από δύο πεδία α. εξωτερικού κόσμου κ φύσης, β. εσωτερικού κόσμου, ανθρώπινης φύσης κ κοινωνικής συμμετοχής
• Έμφαση σε: κοινωνικές αρετές + ανάπτυξη πλήρους κύκλου ανθρωπιστικών κ ιστορικών ενδιαφερόντων
• Προϋπόθεση μόρφωσης= ενεργοποίηση ενδιαφέροντος παιδιού (+καλλιέργεια ενδιαφερόντων του)
• Επίδραση σε Γερμανία.

Φρέμπελ:

• Δημιούργησε πλήρες εκπαιδευτικό σύστημα (πρώτα χρόνια έως εφηβεία)
• Προσπάθειες καθιέρωσης νηπιαγωγείου (εκπαίδευση μέσα από παιχνίδι)
• Πίστευε σε αυτοέκφραση (νόμοι φύσης)
• Μάθηση= συνυφασμένη με δράση.
• Σκοπός σχολείου= καθοδήγηση δράσης (όπως Χέρμπαρτ)
• Εκπαιδευτική ψυχολογία Φρέμπελ: εκπαίδευση= φυσική διαδικασία
• Βάση εκπαιδευτικής ψυχολογίας: Δημιουργική αυτενέργεια μέσα από κοινωνική συμετοχή
• Νηπιαγωγείο (kindergarten)= παιχνίδι, δραστηριότητες, τραγούδια= ανάδειξη αληθινής φύσης παιδιών
• Διάδοση νηπιαγωγείου σε Βρετανία, Ολλανδία, Βέλγιο, Ιταλία, Ελβετία

Κοινό χαρακτηριστικό εκπαιδευτικών εποχής= μέριμνα για επίτευξη εσωτερικής ελευθερίας μέσω εκπαίδευσης

- Αρχές 19^ου αι.= όχι δυνατότητα εφαρμογής αρχών σε εθνική κλίμακα

- Εκπαιδευτικά συστήματα σε εμβρυακή μορφή

- Στόχος εκπαίδευσης εποχής= αγωγή ατόμου για αξιοποίηση ικανοτήτων του για κοινό καλό κοινωνίας ως πολίτης (σύμπτωση με αιτημάτων Γαλλικής Επανάστασης για ελευθερία, ισότητα, αδελφοσύνη)

4.2 ΑΡΧΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ. ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ

Γαλλία, Ιταλία= συγκεντρωτικά εκπαιδευτικά συστήματα με στόχο όχι μόνο η δημιουργία εγγράμματου πληθυσμού, αλλά η καλλιέργεια ομοιογενούς εθνικής ταυτότητας μέσω εκπαίδευσης.

• Γαλλία: ακολούθησε προσδοκίες εκάστοτε καθεστώτων (δημοκρατίας, αυτοκρατορίας). Εκπαίδευση= υποχρέωση κράτους. Ευνόηση μεσαίων και ανώτερων στρωμάτων
• Ιταλία: παιδεία περισσότερο αναγκαία για φιλελεύθερους ηγέτες παρά λαό. Οργάνωση σύμφωνα με γαλλικό πρότυπο. Όχι επιτυχία σε υποχρεωτική προσέλευση μαθητών. Συνέχιση επέμβασης Καθολικής Εκκλησίας σε εκπαίδευση. Τέλος αιώνα= αναλφαβητισμός ως μείζον πρόβλημα + όχι σχολείο ως πηγή ενιαίας εθνικής συνείδησης.

4.2.1 Η Γαλλία

α. Το όραμα του Ναπολέοντα

Ανάπτυξη εκπαίδευσης υπό προστασία κράτους= συνυφασμένη με εμφάνιση εθνικών κρατών. Γαλλία: κράτος με μεγαλύτερη ισχύ απ΄ ό,τι σε άλλες χώρες

- Απολυταρχικό καθεστώς Γαλλίας: σύστημα εθνικής φορολογίας+τακτικός στρατός= συγκεντρωτισμός κράτους

• Προσπάθεια απολυταρχικού κράτους για ανάπτυξη εθνικού αισθήματος μέσω καλλιέργειας γραμμάτων, τεχνών, επιστήμης. Στόχος= ενίσχυση κράτους έναντι Εκκλησίας και αριστοκρατίας.
• Κατάχρηση εξουσίας= Γαλλική Επανάσταση, διάδοση σε δημοκρατικά ιδεώδη. Δημοκρατία= εκούσια υποταγή στο κράτος, εφόσον λαός αυτοκυβερνάται κ κράτος συμπορεύεται με βουλή έθνους.
• Εθνική και κοσμική παιδεία αντί εκκλησιαστικής= αίτημα Γαλλικής Επανάστασης. Προϋπόθεση δυνατότητας επίτευξης= ενίσχυση κεντρικής εξουσίας + πατριωτικό συναίσθημα
• Ναπολέοντας: παιδεία= πρώτιστη λειτουργία κράτους (οφέλη κράτους)

- δημιούργησε 4 στρατιωτικά σχολεία κ λειτούργησε 400 κολέγια/λύκεια (15 βασικά μαθήματα πχ λατινικά, γαλλικά, φυσικές επιστήμες, μαθηματικά) + πρωτοβάθμια σχολεία + 13 παιδαγωγικές ακαδημίες (κατάρτιση δασκάλων)

- παροχή κράτους= κτιριακή υποδομή

- 1808 ίδρυση Πανεπιστημίου Γαλλίας (μεγαλύτερη επίτευγμα εκπαίδευσης 19^ου αι.)= διοικητικό σύστημα που διηύθυνε κ έλεγχε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης. Καθήκον ιδρύματος= διεύθυνση κ χρηματοδότηση σχολείων, διορισμός δασκάλων/καθηγητών, διοργάνωση εξετάσεων. Κορυφή ιδρύματος= Grand Master (σαν υπουργός Παιδείας) + συμβούλιο 26 μελών. Απαγόρευση λειτουργίας εκπαιδευτικού ιδρύματος χωρίς εξουσιοδότηση πανεπιστημίου.

- επιμονή σε παροχή κλασικής παιδείας= παιδεία της ψυχής

• Έμφαση σε γράμματα + συγκεντρωτικός χαρακτήρας εκπαιδευτικού συστήματος= χαρακτηριστικό γαλλικής εκπαίδευσης (πρότυπο)

β. Η εκπαίδευση στην εποχή του νέου συντηρητισμού

Εκβιομηχάνιση χώρας= επέμβαση κράτους με στόχο ανάπτυξη/ευημερία (προστασία βιομηχανίας, κατασκευή δρόμων, καναλιών, σιδηροδρόμων, βελτίωση αγροτικών καλλιεργειών).

- Αυξανόμενος πλούτος= βάση αύξησης/βελτίωσης σχολείων

- Γαλλική Επανάσταση= απαίτηση εθνικής παιδείας

- Βιομηχανική Επανάσταση= μέσα για πραγματοποίησή της

• Σημαντικότερος νόμος ιουλιανής μοναρχίας= νόμος για πρωτοβάθμια εκπαίδευση (υπουργός Γκιζό, 1833, συντηρητική κυβέρνηση= στήριξη σε ανώτερη αστική τάξη)

Πρόβλεψη νόμου για 2 ειδών πρωτοβάθμιων σχολείων:

- πρωτοβάθμια (για λαό, βασικά μαθήματα: γαλλική γλώσσα, ανάγνωση, γραφή, ορθογραφία, γραμματική, έκθεση, αριθμητική)

Υποχρεωτικό το δίπλωμα παιδαγωγικής ακαδημίας για δασκάλους (κ για δασκάλους εκκλησιαστικών σχολείων). Φοίτηση μετά από έγκριση γονιών.

Όχι υποχρεωτική η σχολική παιδεία. Ναι σε δίδακτρα, αλλά όχι από μαθητές με χαμηλά εισοδήματα. Έλεγχος σχολείων μέσω επιθεωρητών.

- «υψηλά πρωτοβάθμια»: απόφοιτοι δημοτικών.

Μαθήματα= πρακτικά μαθηματικά, γεωμετρία, ζωγραφική, σχέδιο, φυσικές κ βιολογικές επιστήμες, ιστορία κ γεωγραφία Γαλλίας.

Προετοιμασία για πανεπιστήμιο κ άσκηση επαγγέλματος

• Προετοιμασία για πανεπιστήμιο από 11-18 ετών= Δευτεροβάθμια σχολεία, κολέγια κ λύκεια= υπό επίβλεψη κράτους, ναι σε δίδακτρα= μεσαίες τάξεις. Εξετάσεις αποφοίτησης. Ανατροφοδότηση μεσαίας τάξης.

γ. Εκπαίδευση και εκσυγχρονιστική αυτοκρατορία

Μετά από επαναστάσεις 1848= επιτακτική η ανάγκη της εκπαίδευσης.

• Καρνό (φιλελεύθερος υπουργός Δημόσιας Παιδείας προσωρινής κυβέρνησης)= υπεράσπιση δημοκρατίας ενάντια στην αμάθεια. Δάσκαλοι ως ιεραπόστολοι φιλελευθερισμού (δάσκαλοι από κατώτερα ή μεσαία στρώματα).
• Εγκαθίδρυση δεύτερης αυτοκρατορίας= παλινδρόμηση εκπαίδευσης

Συγκεντρωτικό σύστημα= απολυταρχικό (άμεσος έλεγχος κυβέρνησης)

Απολυταρχικά μέτρα: απαγόρευση ελευθερίας Τύπου, έλεγχος δασκάλων (όρκοι πίστης προς κράτος)

• Τελευταία φάση (επιτήρηση Ναπολέοντα Γ΄)= βελτίωση οικονομικών χώρας= αύξηση μισθών δασκάλων, ίδρυση νέων σχολείων, κατάργηση διδάκτρων από πρωτοβάθμια σχολεία.
• Πλήρης ανάπτυξη Πανεπιστημίου Γαλλίας (ναι σε αιτήματα επαναστατών)= επίτευξη με Τρίτη Γαλλική Δημοκρατία

δ. Η παιδεία στα χρόνια της πολιτικής σταθερότητας

Τρίτη Γαλλική Δημοκρατία= μετά την ήττα της Γαλλίας στο γαλλο-πρωσικό πόλεμο (1870), ακολούθησε Κομμούνα Παρισιού κ κατοχή Γερμανών

• Εφαρμογή εξ αρχής κοινοβουλευτικού συστήματος (μετά νίκη δημοκρατικών 1878= πραγματική δημοκρατία)
• Υπουργός Παιδείας, Ζυλ Φερύ (λαμπρός): αρχή= έλεγχος δημόσιας εκπαίδευσης ως πρώτο καθήκον δημοκρατικής κυβέρνησης
• Στήριξη κράτους σε εκλογικό σώμα καθολικής ψηφοφορίας= μεγάλη σημασία για πρωτοβάθμια εκπαίδευση.
• Νόμοι του Ζυλ Φερύ: σφράγισαν εκπαιδευτική πολιτική Γαλλίας

- Νόμος 1881= κατάργηση διδάκτρων από πρωτοβάθμια κ υψηλά πρωτοβάθμια + άυξηση κρατικής βοήθειας σε λύκεια

- Νόμος 1882= υποχρεωτική παρακολούθηση σχολικών μαθημάτων από 6-13 ετών + απαγόρευση διδασκαλίας θρησκείας στα σχολεία= συμβολή σε δημιουργία κοσμικού, μη θρησκευτικού σχολείου

- Νόμμος 1883= επιβολή σε κοινότητες να χτίσουν/συντηρήσουν δημόσια πρωτοβάθμια σχολεία (επιδότηση από κράτος 2 χρόνια μετά)

• Ίδρυση παιδαγωγικών ακαδημιών, δημόσιων λυκείων κ κολεγίων για γυναίκες
• Εκσυγχρόνιση ύλης λυκείων: έμφαση σε τεχνική κ επιστημονική εκπαίδευση (αντί αποκλειστικά κλασική κ θεωρητική)
• Δημιουργία 15 κρατικών πανεπιστημίων νέου τύπου
• Πρόθεση κράτους για έλεγχο παιδείας= αντίδραση καθολικών και ιδιωτικών σχολείων= διαμάχη κόμματος κληρικών κ κόμματος δημοκρατικών (διδασκαλία κληρικών= θεωρήθηκε ενάντια σε ελευθερία κ ισότητα).
• Νόμοι Ζυλ Φερύ: Διαμάχη Εκκλησίας/κράτους + ανάπτυξη αντικληρικανισμού στα σχολεία (μιμητές σε Γερμανία, Ιταλία)
• Νόμος 1904: αποκλεισμός κληρικών από δημόσια σχολεία= προηγήθηκε του οριστικού διαχωρισμού Εκκλησίας-κράτους.
• Υποχρέωση ιδιωτικών σχολείων ν΄ ακολουθούν πρόγραμμα Υπουργείου, ίδια σχολικά βιβλία, αναγνωρισμένοι δάσκαλοι από Υπουργείο
• Τέλη 19^ου αι.= παιδεία υποχρεωτική κ δωρεάν
• Προστασία προνομίων άρχουσας τάξης= διατήρηση λυκείων κ κολεγίων με δύσκολη πρόσβαση (ακαδημαϊκός χαρακτήρας διδακτές ύλης + δίδακτρα)
• Παράλληλη πορεία εκπαίδευσης: α. απόφοιτοι υψηλών πρωτοβάθμιων= δάσκαλοι, β. απόφοιτοι κολεγίων/λυκείων= επαγγελματίες υψηλής κατάρτισης, μόνο αυτοί ικανοί για πανεπιστήμια
• Σημαντικό χαρακτηριστικό εκπαίδευσης Γαλλίας= χρήση παιδείας για δημιουργία εθνικής συνείδησης. Γλώσσα, ιστορία, γεωγραφία Γαλλίας= σημαντικά μαθήματα= μετατροπή μαθητών σε Γάλλους πολίτες.
• Συγκεντρωτικό σύστημα= επιβολή συγκεκριμένου σχολικού προγράμματος.
• Δάσκαλος + λειτουργία δημοκρατίας= όλοι μαθαίνουν τα ίδια

Δάσκαλος (instituteur= θεσμοθέτης)= πραγμάτωση δημοκρατικής ισότητας πολιτών. Το σχολείο δημιουργεί κ αναπαράγει μέσα από διδασκαλία ίδιων αρχών.

• Στόχοι εκπαίδευσης= α. δημιουργία πολίτη με ίσα δικαιώματα κ υποχρεώσεις απέναντι στο κράτος, β. ταύτιση ύπαρξης με ιδεολογήματα έθνους-κράτους

4.2.2 Η Ιταλία

Κατακτήσεις Μεγάλου Ναπολέοντα (αρχές 19^ου)= καθοριστικές για ορθολογιστική αστική οργάνωση σύγχρονων κοινωνιών: γραφειοκρατία στρατευμάτων + επιλογή αρχόντων + νομική οργάνωση + πολιτική τάξη + συγκεντρωτική διακυβέρνηση + νέες εκπαιδευτικές δυνατότητες= ώθηση σε πολιτικές εξελίξεις Ευρώπης.

Ιταλία= χαρακτηριστική περίπτωση σε σχέση με κρατική οργάνωση παιδείας.

Αρχές 19^ου: Ιταλία= μικρά ανεξάρτητα κρατίδια (μέρος Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατ.)

Παιδεία= σε χέρια θρησκευτικών ταγμάτων (πχ ιησουιτών)= όχι φιλελεύθερη παιδεία

Πανεπιστήμια= πτυχία χωρίς αντίκρισμα + λίγες προσπάθειες μεταρρύθμισης

Επέλαση Ναπολέοντα σε βόρεια Ιταλία

• αφύπνιση εθνικού συναισθήματος
• μετατροπή μοναστηριών κ θρησκευτικών σχολείων σε εκπαιδευτικούς οργανισμούς με χρηστή διοίκηση
• εφαρμογή γαλλικού νόμου στην παιδεία
• επιβολή σε κάθε πόλη να ιδρύσει σχολεία (διδασκαλία γραφής, ανάγνωσης ιταλικής γλώσσας, στοιχεία γαλλικής κ λατινικών)
• υποβάθμιση κάποιων πανεπιστημίων σε λύκεια (δευτεροβάθια σχολεία σύμφωνα με γαλλικό πρότυπο) + ενίσχυση άλλων πανεπιστημίων
• ίδρυση παιδαγωγικής ακαδημίας Πίζα (εκπαίδευση δασκάλων)

Πτώση Ναπολέοντα

• αντιδραστικό καθεστώς= καταστροφή εκπαιδευτικού έργου του
• ανάκληση νόμων εκπαίδευσης
• ανάθεση οργάνωσης εκπαίδευσης σε ιησουίτες
• αποτέλεσμα= δυσαρέσκεια + συνειδητοποίηση φυλετικής κ ιστορικής ενότητας κάποιων ιταλικών κρατιδίων= επαναστάσεις 1848
• αποτέλεσμα 1848= σταδιακή ενοποίηση Ιταλίας 1861

Καβούρ= φιλελεύθερος πρωτεργάτης ενοποίησης= οργανωτής εκπαίδευσης

• 1850= σχηματισμός συμβουλίου Δημόσιας Εκπαίδευσης (Σαρδηνία)

- δημιουργία πρωτοβάθμιων κ δευτεροβάθμιων σχολείων

- οργάνωση πανεπιστημίων

1859: ισχύς πρώτου βασιλιά Βιττόριο Εμμανουέλε σε όλη την Ιταλία

Διορισμός Υπουργού Παιδείας + ανώτατου συμβουλίου δημόσιας παιδείας= τμήμα κυβέρνησης (γαλλικό πρότυπο): έθεσαν βάση εκπαιδευτικής νομοθεσίας

• Έλεγχος θρησκευτικών σχολείων
• Λειτουργία δύο παράλληλων συστημάτων εκπαίδευσης:

- πρωτοβάθμια που οδηγούσε σε επαγγελματικές κ τεχνικές σχολές [ανώτερη πρωτοβάθμια (+3 χρόνια)= μελλοντικοί δάσκαλοι στοιχειώδους παιδείας]

- ανώτερη δευτεροβάθμια που οδηγούσε στα πανεπιστήμια

• Οργάνωση δημόσιας πρωτοβάθμιας= τοπικές δημοτικές αρχές (επιχορήγηση από κράτος)
• 1877 υποχρεωτικά τα 3 πρώτα χρόνια στοιχειώδους εκπαίδευσης + όχι θρησκευτική παιδεία στα κρατικά σχολεία
• Πρόβλημα Ιταλίας= αναλφαβητισμός (έλλειψη ενιαίας γλώσσας, τοπικοί διάλεκτοι)
• Προσπάθεια επιβολής ενιαίας γλώσσας από σχολείο (μέχρι τότε= ιταλική γλώσσα των ελίτ διανόησης). Μόνο σε Ρώμη: ιταλικά= γλώσσα λαού.
• Διδασκαλία ιταλικής γλώσσας + διδασκαλία πατριωτισμού= διαμόρφωση ιταλικής εθνικής συνείδησης
• Προβλήματα: όχι δυνατότητα επιβολής υποχρεωτικής προσέλευσης στα σχολεία + αδιαφορία δημοτικών συμβουλίων + δάσκαλοι με διοικητικές αρμοδιότητες αντί διδασκαλίας + ανταγωνισμός τοπικού κλήρου= όχι επιτυχής η προσπάθεια διαμόρφωσης εθνικής συνείδησης μέσω παιδείας

Ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση:

• Εκπαίδευση για λίγους
• Υψηλό επίπεδο (γυμνάσια γενικής εκπαίδευσης, τεχνικά σχολεία, ιδιωτικά με διοίκηση από Εκκλησία)
• Τέλη 19^ου: Κύρος τεχνικής εκπαίδευσης (αντίθεση με άλλες χώρες Ευρώπης). Διδασκαλία φυσικών επιστημών, μαθηματικών + γλώσσες
• Εκπαίδευση κλασικών κ τεχνικών λυκείων= άρχουσας τάξης (θεωρητικά ανοιχτή σε όλες τις τάξεις, πρακτικά χρέωναν απαγορευτικά δίδακτρα + όχι έγκυρο απολυτήριο, άρα ανάγκη συνέχισης σπουδών στο πανεπιστήμιο= μακροχρόνιες κ πολυέξοδες σπουδές)
• Κρατική παιδεία σε ανταγωνισμό με Καθολικής Εκκλησίας.
• Εκπαίδευση κοριτσιών σε δευτεροβάθμιο επίπεδο= εκκλησιαστικά σχολεία
• Απρόθυμα τα κρατικά σχολεία να διδάσκουν θρησκευτικά. Αποδοχή συμπεριλήψης μαθήματος το 1886 (ηθική υπόσταση εκπαίδευσης στα μάτια του λαού)

4.3 ΤΑ ΜΗ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ

Γερμανία, Βρετανία= το κράτος δεν οργάνωνε, ούτε επέβαλλε εκπαιδευτικό σύστημα, αλλά δικαιοδοτούσε τοπικές κυβερνήσεις μικρότερων κρατιδίων (Γερμανία) ή τοπικές δημοτικές αρχές (Αγγλία) για οργάνωση/χρηματοδότηση παιδείας.

Μεγάλες διαφορές σε αντιλήψεις περί εκπαίδευσης:

• Γερμανία= δίκτυο σχολείων, πρόνοια συνολικής εκπαίδευσης (πριν ενοποίησή της), εκπαίδευση= μέσο εκβιομηχάνισης κ οικονομικής ανάπτυξης
• Βρετανία= τέλη 19^ου έμμεση επέμβαση σε οργάνωση εκπαίδευσης, εκπαίδευση= μέτρο κοινωνικής πρόνοιας ασθενέστερων στρωμάτων, όχι απαραίτητη η εκπαίδευση όλων

4.3.1. Η Πρωσία και η Γερμανία

α. Πριν το έθνος-κράτος

Καταλυτική η παρουσία του Ναπολέοντα για αφύπνιση εθνικής συνείδησης κ οργάνωση παιδείας σε Πρωσία κ Γερμανία.

Πριν Ναπολέοντα: φωτισμένοι δεσπότες

• Εκσυγχρόνιση παιδείας σε ανώτερες βαθμίδες (εκκοσμίκευση κλασικών γυμνασίων κ θέσπιση εξετάσεων)
• Εξάρτηση στοιχειώδους μόρφωσης από φιλανθρωπική δράση πλούσιων χορηγών (προώθηση πρότυπων σχολείων πχ Μπάζεντοφ= αντίδραση κλήρου κ ευγενών. Εξάπλωση τέτοιων σχολείων μετά από Ναπολέοντα)
• Νίκη Γάλλων + ειρήνη Τίλσιτ= αφύπνιση πατριωτικής συνείδησης Γερμανών (προσπάθεια φιλόσοφου Φίχτε για εδραίωση εθνικής συνείδησης= πρόταση εφαρμογής αρχών Πεσταλότσι στην εκπαίδευση)
• Νέα ηθική διάσταση οργάνωσης κράτους: κράτος= αήττητο όταν εκφράζει λαϊκή βούληση, άρα εξουσία από κάτω προς τα πάνω
• Θεωρητική θεμελίωση αρχής: παιδεία χρησιμοποιεί ικανότητες απλού λαού για οικοδόμηση δυνατού κράτους= Πεσταλότσι
• Επικεφαλής Υπουργείου Εσωτερικών ο φιλόσοφος Χούμπολτ= αναδιοργάνωση κεντρικής διοίκησης παιδείας

- αλλαγές παιδείας= ανάδειξη ικανοτήτων απλών ανθρώπων

- ειδικά σεμινάρια για δασκάλους από μαθητές Πεσταλότσι (αρχή= στόχος παιδείας η εξέλιξη της κοινότητας/έθνους/λαού)

• Εκπαιδευτικός μεταρρυθιστής= Ντίστερβεργκ.

- διεύρυνε αρχές Πεσταλότσι

- διέδωσε φιλελεύθερη εκπαιδευτική θεωρία

- βελτίωση εκπαίδευσης δασκάλων (αύξηση μισθών)

- οργάνωση εκπαίδευτικών οργανισμών κ συνεδρίων

- υπέρ επαγγελματικής κατάρτισης στα σχολεία

- κατά εκκλησιαστικής διοίκησης παιδείας κ σεχταριστικής διδασκαλίας θρησκείας

- επιβολή λειτουργίας νηπιαγωγείων σε Πρωσία (απολύθηκε ως σοσιαλιστής)

• Αναχαίτιση επιτυχίας σχολείων= αντίδραση αξιωματικών κυβέρνησης, κλήρου κ τοπικών αρχών (νομικά υπεύθυνοι για διορισμούς δασκάλων)

- απαγόρευση φοιτητικών οργανώσεων κ φιλελεύθερων κινημάτων πανεπιστημίων

- ταραχές 1830= απόσυρση επαναστατικών συνταγμάτων από ηγεμόνες (εκδίωξη κ εξορισμός καθηγητών που αντιδρούσαν)

- αλλαγές σε στοιχειώδη εκπαίδευση (από 1840)= περιορισμοί σε σεμινάρια δασκάλων + έμφαση σε θρησκευτική εκπαίδευση + απαγόρευση βιβλίων

- 1848: παρεμπόδιση από βασιλιά εκπαιδευτικού σχεδίου δασκάλων για κλίμακα προόδου στην εκπαίδευση (θα επέτρεπε σε μαθητές κατώτερων σχολείων να εισάγονται σε πανεπιστήμια) + απαγόρευση έργων Ντίστερβεγκ κ Φρέμπελ.

- στόχος αντίδρασης αριστοκρατών= δημιουργία πιστών κ υποταγμένων υπηκόων χωρίς πολιτική βούληση

β. Η ενοποίηση και ο εκσυγχρονισμός

μετά 1848= χρόνια καθοριστικά για πορεία γερμανικού έθνους

1871= ενοποίηση Γερμανίας + σύστημα διακυβέρνησης με 2 εκλογικά σώματα (έλεγχος από Πρωσία)

- Οικονομία + εκμετάλλευση φυσικού πλούτου= ώθηση σε βιομηχανία

- Επέκταση γραφειοκρατίας= ανάγκη περισσότερης παιδείας

Εκπαιδευτική πολιτική αυτοκρατορίας:

• Πατριαρχική, περιοριστική
• Στόχος παιδείας (τέλη 19^ου)= δημιουργία πολιτών χωρίς κριτικό πνεύμα, μη ανεξάρτητων, με προσόντα για υπηρεσία κράτους κ υπακοή στις αρχές

Καινοτομία που καθιέρωσε γερμανικό κράτος (μετά 1850)= επαγγελματικά σχολεία

• Υποχρέωση εργατών κάτων των 18 να πηγαίνουν σχολείο μετά τη δουλειά (Βόρεια Γερμανική Συνομοσπονδία)= καθιέρωση νόμου στην αυτοκρατορία (δεν υπήρχαν, όμως, τέτοια σχολεία σε όλα τα κρατίδια)
• Καταπολέμηση αναλφαβητισμού
• Εφοδίασαν με προσόντα τις κατώτερες κοινωνικές τάξεις
• Στόχος επαγγελματικής κατάρτισης

 α. εμπορικές σχολές,

β. βελτίωση ποιότητας δουλειάς (επιστάτες εργατών, ειδικευμένοι εργάτες, τεχνίτες)

• Ανώτερη βαθμίδα επαγγελματικής εκπαίδευσης (ρίζες σε ρεαλιστική παιδεία)= εξέλιξη σε επιστήμη κ εφαρμογές της

- Πανεπιστήμια (πχ Λίμπιγκ)= καλλιέργεια επιστημών, έμφαση σε έρευνα

- Σχολές Ιατρικής= ονομαστές στην Ευρώπη

- Ανάπτυξη τεχνικών σχολών αγροτοκαλλιέργειας, μηχανικής, ορυκτολογίας, κ.α. εφαρμοσμένων επιστημών

• Στήριξη βιομηχανικής ανάπτυξης κ τεχνολογικής υπεροχής Γερμανίας στο εκπαιδευτικό της σύστημα που ήταν παράλληλο με υπάρχουσα εργασία
• Κατώτερη εκπαίδευση= προσεγμένη
• 1872= ειδική νομοθεσία για πιο φιλελεύθερο σχολικό πρόγραμμα για δασκάλους [γενική ιστορία, ιστορία Γερμανίας, κλασική γερμανική λογοτεχνία + αντι-Πρώσοι συγγραφείς (Γκαίτε, Σίλλερ), ξένες γλώσσες, γραμματική, λογική, ψυχολογία, βιολογία, γενική επιστήμη, μαθηματικά]

- πιο γενική η διδασκαλία των θρησκευτικών σε γενικό σχολικό πρόγραμμα

• Δυαδικό σύστημα παιδείας (τρία χρόνια):

- Σχολεία προς ανειδίκευτους εγγράμματους πολίτες (για λαό)

- Σχολεία προς πανεπιστήμια κ ανώτερα επαγγέλματα (προπαρασκευαστικά)

• Στη συνέχεια= Επιλογή ανάμεσα σε 3 τύπους γυμνασίου (6 χρόνια, υψηλό επίπεδο, 12-16 μαθήματα πχ θρησκευτικά, γερμανικά, ιστορία, ωδική, τεχνικά, γυμναστική)

- Γυμνάσιο γενικής παιδείας (Gymnasium: έγκυρο απολυτήριο γυμνασιακής φοίτησης)

- Realgymnasium: αρχαία ελληνικά (όχι υποχρεωτικά), λατινικά, έμφαση σε επιστήμες, ξένες γλώσσες

- Obelrealschule: όχι αρχαίες γλώσσες, έμφαση μόνο σε μαθηματικά, επιστήμες, σύγχρονες ξένες γλώσσες

• Σχολεία μετά 1872 (υπό πίεση σοσιαλιστών):

- Μεσαίο σχολείο (εκπαιδευτικά κ κοινωνικά μεταξύ σχολείου λαού κ γυμνασίου προνομιούχων)= χαμηλά δίδακτρα, μικρομεσαίες τάξεις, φοίτηση 3-9 χρόνια. Ανώτερες τάξεις= μαθήματα κανονικών γυμνασίων (δυνατότητα εισαγωγής σε πανεπιστήμια). Προτιμούνταν για κατώτερα υπαλληλικά επαγγέλματα + κέρδος ενός χρόνου από υποχρεωτική στράτευση

4.3.2 Η Βρετανία

α. Πριν την κρατική επέμβαση

Κοινό χαρακτηριστικό προηγούμενων εκπαιδευτικών συστημάτων= βασική κοινωνική μέριμνα + προστατεύονται από νέο-σχηματιζόμενα συγκεντρωτικά εθνικά κράτη από αρχές 19^ου αιώνα.

Εξαίρεση η Βρετανία= διαφορετική αντίληψη για αξία κ χρησιμότητα εκπαίδευσης + διαφορετική σχέση αγγλικής κοινωνίας με κράτος.

• 19^ος αι.= λειτουργία πρότυπων σχολείων (μεσαίες τάξεις) κ πρότυπων Δημόσιων (υψηλοί προνομιούχοι αριστοκρατίας).
• Ίδρυση Δημόσιων σχολείων το 14^ο αι.= προσκόλληση σε αγγλικανικό δόγμα + τροφοδότηση αρχαίων πανεπιστημίων Οξφόρδης, Κέιμπριτζ

- Σχολικό πρόγραμμα: αρχαία ελληνικά, λατινικά, αθλοπαιδιές, σύγχρονη αγγλική γλώσσα, λογοτεχνία, ιστορία

- Απόφοιτοι= επάνδρωση αυτοκρατορίας σε υψηλόβαθμες διοικητικές θέσεις (χρηματιστηριακές δραστηριότητες + πολιτική)

• Ιδιωτικά σχολεία (ενδιάμεσα)= χρέωση διδάκτρων (για πλούσιους εμπόρους που απορρίπτονταν από Δημόσια)
• Παραδοσιακά πρότυπα σχολεία (από 8^ο αι.)= μεσαία, κατώτερα στρώματα. Στόχος= διαμόρφωση χαρακτήρα gentleman + αφοσίωση σε καθήκον για πατρίδα

Αρχές 19^ου αιώνα:

• Βρετανία= πρώτη προηγμένη βιομηχανική χώρα Ευρώπης= ψευδή εντύπωση ότι θα συνεχίζεται επ΄ άπειρον (πρότυπο προς μίμηση)
• Το κράτος δεν είχε παρέμβει με μέτρα οικονομικής ή κοινωνικής μέριμνας (όχι συμβολή εκπαίδευσης σε οικονομική κυριαρχία Βρετανίας
• Αιτία επιτυχίας= άσκηση μέσα στα επαγγέλματα (τροφοδότηση βιομηχανικής παραγωγής με μηχανικούς, τεχνίτες, επιχειρηματίες)
• Αποσύνδεση οικονομίας από εκπαίδευση= αίσθημα άρχουσας τάξης ότι κράτος είναι αναγκαίο κακό (όχι στην επέμβαση σε ζωή πολιτών)

-1870 (καθυστέρηση 1/2 αιώνα)= υποτυπώδες εθνικό εκπαιδευτικό συστήμα

• Δύο ερωτήματα: α. ποιος οργανώνει εκπαίδευση; β. είναι η παιδεία απαραίτητη στις μάζες;

- Παιδεία λαού= επικίνδυνο όπλο για αναταραχές/επαναστάσεις (συνειδητοποίηση άθλιων όρων διαβίωσης)

• Παιδεία αρχών 19^ου= Εκκλησία + οικογένεια
• Επιτυχία σχολείων οργανωμένων από φιλανθρωπικές εταιρείες με σύστημα επιμελητών (μεγαλύτερα παιδιά διδάσκουν μικρότερα)= καθυστέρηση υποβολής παιδείας υπό κρατική μέριμνα

- «αυτοί που ήξεραν λίγα δίδασκαν αυτούς που ήξεραν λιγότερα»

- εντύπωση κοινής γνώμης ότι δεν υπάρχει ανάγκη παιδείας για λαό (αρκούσε για το είδος ζωής του)

Βήματα κοινωνικής μέριμνας (αρχή κρατικής πολιτικής για παιδεία):

• «Νόμος εργοστασίου» (1802)= περιορισμός ωρών εργασίας στις 12 για παιδιά μέχρι 12 χρόνων + απαγόρευση νυχτερινής εργασίας + 4 πρώτες ώρες στο εργοστάσιο ως ώρες διδασκαλίας βασικών μαθημάτων (ανάγνωση, γραφή, αριθητική) + χρηματοδότηση από εργοδότη (παράκαμψη νόμου με μη πρόσληψη παιδιών). 20 χρόνια μετά= απόσυρση νόμου (παιδεία= όχι αιτία συλλογής φόρων)
• μετά 1833= επέκταση εκλογικού δικαιώματος σε μεσαίες τάξεις= ψήφισμα κοινοβουλίου υπέρ παροχής κονδυλίων για σχολεία με σύστημα επιμελητών
• 1839= δημιουργία συμβουλίου επίβλεψης κονδυλίων για παιδεία (πρώτη μορφή Υπουργείου Παιδείας) + ένταση αιτήματος συλλογής φόρων για παιδεία (αντίσταση από φορολογούμενους + όσους πίστευαν σε αποτελεσματικότητα φιλανθρωπικού συστήματος)

• Θέσπιση νηπιαγωγείων, πρωτοβάθμιων, δευτεροβάθμιων σχολείων + εξετάσεις κ ανώτερες σχολές= με ή χωρίς παρέμβαση κράτους (ανεξάρτητη λειτουργία από κράτος)
• 1841 χρηματοδότηση πρώτων παιδαγωγικών ακαδημιών (φτηνά σχολεία φτωχών με σύστημα επιμελητών= χαμηλό επίπεδο)
• 1860= αναφορά για κατάσταση στοιχειώδους παιδείας. Αποτελέσματα: ποιότητα διδασκαλίας= κακή (εξάρτηση από επίπεδο/προθέσεις δασκάλου)

- Μέτρο: «αμοιβή σύμφωνα με αποτέλεσμα»= εξάρτηση αμοιβής από αριθμό μαθητών + επιδόσεις σε κρατική εξέταση (ανάγνωσης/γραφής, αριθμητικής) Ισχύς μέτρου= ως 1880 (αποκορύφωμα κρατικής αδιαφορίας απέναντι σε εκπαιδευτική πολιτική)

β. Η παιδεία υπόθεση του κράτους

• 1870: θέσπιση πρώτου νόμου (εκπαίδευση υπό κρατική μέριμνα)= Νόμος Φόρστερ ή νόμος για στοιχειώδη παιδεία

- πρόβλεψη για ίδρυση σχολικών περιοχών κ αιρετών σχολικών αρχών (υπεύθυνες για παροχή/επίβλεψη στοιχειώδους παιδείας)= εξουσία συλλογής φόρων για σχολεία περιοχής

• Χρηματοδότηση ιδιωτικών σχολείων + θέσπιση δημόσιων
• 1876= υποχρεωτική παρακολούθηση μέχρι 10 ετών (1899= μέχρι 12 ετών)
• 1891= δωρεά παροχή στοιχειώδους παιδείας (επιχορήγηση από κράτος όπου δεν υπήρχαν φιλανθρωπικά σχολεία, χρηματοδότηση από φόρους)
• 1902= νόμος Μπάλφουρ= δημιουργία δημόσιων δευτεροβάθιων σχολείων
• Κύριο χαρακτηριστικό παιδείας 19^ου= απουσία συντονιστικού οργάνου για ενοποίηση διαφόρων ειδών/επιπέδων σχολείων Βρετανίας
• Αντίσταση=

- άρχουσα τάξη (απειλή από εκπαίδευση λαού)

- πίστη ότι φιλανθρωπία (ιδιωτική πρωτοβουλία)= επαρκέστερη από κράτος

- αντίληψη ότι παιδεία= όχι κρατικό ζήτημα ή θέμα σχολείου (σχέση παιδείας με καταγωγή κ προσωπική καλλιέργεια)= όχι εξάπλωση έννοιας έθνους σε διαφορετικά κοινωνικά στρώματα

- Βιομηχανικά/πολιτικά αναπτυγμένες χώρες Ευρώπης: εκπαίδευση= συστατικό στοιχείο εθνικής ταυτότητας κ κοινωνικής διάρθρωσης (εξαίρεση η Βρετανία)

- Σύσταση εκπαίδευσης σε εθνικό επίπεδο ως αγαθού για όλους τους πολίτες= αίτημα Γαλλικής Επανάστασης (απαραίτητη προϋπόθεση για επίτευξη ελευθερίας, ισότητας, αδελφότητας).

- Τελικά: κατευθύνσεις εκπαίδευσης διατήρησαν κοινωνικές διαφορές

4.4. ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ: Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ

Συγκρότηση μέσα από κρατική παρέμβαση. Χώρα με απέραντες εκτάσεις κ πολυπληθείς ενότητες. Υιοθέτηση εκπαιδευτικών προτύπων από συγκεντρωτικά συστήματα Ευρώπης.

Η εκπαιδευτική πολιτική των τσάρων τον 19^ο αιώνα

Αρχή επί κυριαρχίας Αλεξάνδρου Α΄ (1804). Βάση= γαλλικό πρότυπο. Νόμοι για παιδεία= ποσοτική/ποιοτική ανάπτυξη εκπαίδευσης Ρωσίας 19^ου αι.

• Διοικητικός χωρισμός σε 6 εκπαιδευτικές περιοχές.
• Κάθε περιοχή= ένας επιθεωρητής (συνεργασία με Υπουργείο Παιδείας τσάρου). Κάθε περιοχή= ένα πανεπιστήμιο (ρόλος: επίβλεψη συνολικής εκπαίδευσης περιοχής + εκπαίδευση δασκάλων/καθηγητών για γυμνάσια)

- Στοιχειώδης εκπαίδευσης= ενοριακά σχολεία

- Επόμενη βαθμίδα= διετή σχολεία

- Επόμενη βαθμίδα= Γυμνάσια (μέση βαθμίδα εκπαίδευσης)

• Υποχρέωση πανεπιστημίων= ίδρυση παιδαγωγικών ακαδημιών (όρκος φοιτητών για 6ετη εργασία σε κρατικά σχολεία)
• Ενθάρρυνση δασκάλων για εφαρμογή φιλελεύθερης διδασκαλίας (προώθηση δημιουργικότητας μαθητών) + αναβάθμιση οικονομικής/κοινωνικής θέσης
• Επίτευξη στόχων σε πανεπιστημιακό επίπεδο, αλλά όχι τόσο για πρωτοβάθμια κ δευτεροβάθμια σχολεία (λίγοι μαθητές στα κρατικά σχολεία)
• Άλλα σχολεία: στρατιωτικά, σχολεία Εκκλησίας, εργοστασίων κλπ εκτός εποπτείας Υπουργείου + πρωτοβάθμια με διοίκηση/χρηματοδότηση από τις zemstva (επαρχιακά αιρετά διοικητικά συμβούλια= αντιπρόσωποι ευγενών, δημοτικών αρχών, χωρικών)
• Διπλασιασμός αριθμού μαθητών δευτεροβάθμιας.
• Δευτεροβάθμια= 8ετής φοίτηση + διάκριση σε κλασικά και πρακτικά (εκσυγχρονισμός χώρας)

- πρακτικά σχολεία (real gymnasius)= όχι διδασκαλία αρχαίων γλωσσών, ναι σε σύγχρονες γλώσσες, μαθηματικά, φυσικές επιστήμες= στροφή αποφοίτων σε πρακτικά επαγγέλματα (πιο αναγκαία). Ευκολότερο περιεχόμενο σπουδών για παιδιά μεσαίων/κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων (όχι πρόσβαση σε βιβλιοθήκες= όχι δυνατότητα κλασικής παιδείας). Ναι σε συνέχιση σπουδών στα πανεπιστήμια.

• Απόπειρα δολοφονίας τσάρου από φοιτητή (1866)= ενοχοποίηση εκπαίδευσης
• Αντικατάσταση Υπουργού Παιδείας από Tolstoy: πεποίθηση ότι επιστημονική παιδεία καλλιεργεί επαναστατικό πνεύμα

- κατάργηση επιστημονικών μαθημάτων

- ενίσχυση κλασικής εκπαίδευσης

- ενθάρρυνση σχολαστικότητας, απομνημόνευσης, τυπολογικής ενασχόλησης με κλασικά γράμματα

- υποβιβασμός κύρους πρακτικών σχολείων (6ετής φοίτηση + όχι δικαίωμα εισαγωγής στα πανεπιστήμια)

- είσοδος σε πανεπιστήμια από απόφοιτους κλασικών γυμνασίων μετά από δύσκολες εξετάσεις

- έλεγχος φρονημάτων δασκάλων, σχολικών εγχειριδίων, θρησκευτικότητας σχολείων

• Λίγα σχολεία κοριτσιών. Χρηματοδότηση από θρόνο (εποχή Μεγάλης Αικατερίνης).

1870= δημιουργία γυμνασίων κ παιδαγωγικών ακαδημιών για δασκάλες υπό προστασία Υπουργείου

1873= κατάργηση απαγόρευσης εισόδου γυναικών σε πανεπιστήμια (δεκτές φοιτήτριες κατά την περίοδο διακοπών)

• Στρατός= αντιπροσωπευτικός δείκτης ποσοστού αλφαβητισμού.

1860: 7% ανδρών= εγγράμματοι

1890: 30%= εγγράμματοι

Ενίσχυση διδασκαλίας αγράμματων στρατιωτών από μορφωμένους αξιωματικούς. Στρατός Ρωσίας= μεγαλύτερος εκπαιδευτικός θεσμός χώρας

4.5 ΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ

Νέα πανεπιστήμια= καθρέφτης πολιτιστικής κληρονομιάς Ευρώπης

• Ισχυρότατοι θεσμοί: καθορισμός εκπαιδευτικών, κοινωνικών, πολιτικών εξελίξεων
• Χωρίς ειδικό σχεδιασμό κ πολλά ειδικά προβλήματα= συμβολή σε διαμόρφωση νέας τάξης διανοούμενων επαγγελματιών (σύγκρουση με κατεστημένες ιδεολογίες/θεσμούς)
• Αυξανόμενος αριθμός φοιτητών
• Αγγλία: αμφισβήτηση αρχαίων αγγλικανικών πανεπιστημίων (Οξφόρδης, Κέιμπριτζ).

- 1828= ίδρυση πρώτου ανεξάρτητου πανεπιστημ. από κηδεμονία Εκκλησίας. Στόχος= διεύρυνση πανεπιστημιακής γνώσης στη μεσαία τάξη

- Αντίδραση= ίδρυση κι άλλων αγγλικανικών πανεπιστημίων (=επέκταση θεσμού κ τέλος κυριαρχίας αρχαίων πανεπιστημίων)

- Σκοτία: περισσότερα πανεπιστήμια από Αγγλία κ Ουαλία= χρηματοδότηση από κράτος, προσιτά σε μεσαία τάξη

- τέλη 19^ου= κρατική επιχορήγηση πανεπιστημίων + διεύρυνση περιεχομένου σπουδών (+ πρακτικά θέματα κ φυσικές επιστήμες για μεσαία τάξη)

- λειτουργία νέων κ παλιών πανεπιστημίων ανεξάρτητα από Εκκλησία

- χρηστικοί στόχοι προγράμματος

- εξειδικευμένοι διδάσκοντες = κατάργηση παράδοσης του ενός δασκάλου

- όχι υποχρεωτική διαμονή φοιτητών σε εγκαταστάσεις πανεπιστημίου

- χρηματοδότηση πανεπιστημίων/κολεγίων αγγλικής επαρχίας από βιομηχάνους (τέλη 19^ου)= απαραίτητα για ανταγωνισμό αναπτυσσόμενων βιομηχανικών κρατών Ευρώπης

- 1847= ίδρυση σχολών για γυναίκες (γκουβερνάντες, νοσοκόμες)

- 1920= αποδοχή γυναικών στα πανεπιστήμια

- έως 1914= αλλαγή κοινωνικής σύστασης φοιτητών (μείωση παιδιών αριστοκρατών, αύξηση παιδιών εμπόρων κ επαγγελματιών)

• Γαλλία: (19^ος αι.= χαμένος για πανεπιστήμια)

- κατάργηση από΄Επανάσταση των 22 πανεπιστημίων που υπήρχαν έως 1789

- υποβιβασμός επιπέδου σπουδών (πτυχία επί πληρωμή κι όχι διδασκαλία + εγκατάλειψη ιδέας ενασχόλησης πανεπιστημίων με διεύρυνση γνώσης)

- βάρος σε δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Στόχος= ανταγωνισμός με καθολικά σχολεία κ κατάργηση αναλφαβητισμού.

- πανεπιστημιακές σχολές= απομονωμένες στις επαρχίες (χαμηλό επίπεδο)

- ελάχιστη βοήθεια από κράτος (ίδρυση σε επαρχίες)

- αυτοσυντήρηση σχολών από χρήματα εξετάσεων κ έκδοση πτυχίων

- 1865: ίδρυση Ecole Pratique des Hautes Etudes. Στόχος= έρευνα (αντίθεση με συντηρητικές σχολές που προσκολλούνταν σε εξετάσεις κ παγιωμένη ύλη)

- Τρίτη Γαλλική Δημοκρατία: προσπάθειες χρηματοδότησης, ένωσης διαφορετικών σχολών, δημιουργία πανεπιστημίων (όχι ουσιαστική αναβάθμιση, πανεπιστήμια σε επίπεδο δευτεροβάθμιων σχολείων)

• Ιταλία: (αν και όχι καλή οργάνωση εγκύκλιου παιδείας για εξάλειψη αναλφαβητισμού)

- μεγάλος αριθμός πανεπιστημίων, μικρός αριθμός φοιτητών (συντήρηση σε βάρος δευτεροβάθμιας κ πρωτοβάθμιας παιδείας που ήταν πιο αναγκαία)

- παραγωγή πληθώρας αναλφάβητων + πληθώρας πτυχιούχων

• Γερμανία:

- ακμή πανεπιστημίων, φυτώρια επαναστατικών κινημάτων 1848

- τέλη 19^ου (ενοποίηση)= κέντρα συντηρητισμού κ εθνικισμού.

- προέλευση φοιτητών= νέα αστική τάξη (ανταγωνισμός με αριστοκράτες κ νεόπλουτους εμπόρους σε επάνδρωση κρατικού μηχανισμού κ ανώτερες θέσεις βιομηχανικού τομέα)

- στροφή φοιτητικού κινήματος στη δεξιά παράταξη (επίκληση ιδέας έθνους= μεγάλες διαστάσεις)

- αντιλήψεις περί ανωτερότητας γερμανικού έθνους ρίζωσαν σε πανεπιστημία

• Ρωσία:

- 1755 ίδρυση πανεπιστημίου Μόσχας + νέα πανεπιστήμια υπό εποπτεία Υπουργείου Παιδείας (αρχές 19^ου)= εποπτεία όλης της εκπαιδευτικής δραστηριότητας περιοχής τους.

- ίδρυση ανώτερων τεχνολογικών ιδρυμάτων

- 18^ος (Μεγάλος Πέτρος, Μεγάλη Αικατερίνη)= ίδρυση ιατρικής στρατιωτικής ακαδημίας κ ινστιτούτου μηχανικών μεταφορικών μέσων

- 19^ος (τσάρος Αλέξανδρος Α΄)= ίδρυση σχολών δασοκομίας, σχολές μηχανικών, στρατιωτικών (για αριστοκρατία) + νέων επιστημονικών κοινοτήτων κ περιοδικών

- 1830 ευρωπαϊκές εξεγέρσεις= αρνητικές συνέπειες σε πανεπιστήμια Ρωσίας (ενοχοποίηση παιδείας κ ιδαίτερα πανεπιστημίων)

Συνέπειες:

+μείωση αριθμού φοιτητών 

+ επιθεωρητές εκπαίδευσης υπόλογοι σε Υπουργείο Παιδείας (παράκαμψη συμβουλίων πανεπιστημίων) 

+ έγκριση καθηγητών από υπουργούς

+ αύξηση διδάκτρων (δυνατόητα μόνο πλούσιων στη φοίτηση)

+ θεσμός επιθεωρητών ηθικής (συμβατότητα πανεπιστ. με βουλές τσάρου)

+ έγκριση πανεπιστημιακών σημειώσεων καθηγητών από επιθεωρητές

+ έλεγχος διαλέξεων από ειδικούς υπάλληλους

- παρά τον ασφυκτικό κλειό= δειίσδυση επαναστατικών ιδεών από Γερμανία

- χαρακτηριστικό= διδασκαλία περισσότερο κλασικών γραμμάτων, αλλά διάκριση καθηγητών κ ερευνητών σε τεχνολογία κ μαθηματικά

- επί τσάρου Αλέξανδρου Β΄= νέα διατάγματα= επαναφορά πανεπιστημιακών συμβουλίων για έλεγχο διδασκαλίας, πτυχίων, επιστημονικών δημοσιεύσεων + ίδρυση νέων πανεπιστημίων κ ανώτατων ινστιτούτων (τέλη 19^ου)

• Πανεπιστήμια 19^ου αι.= κατάσταση ανάλογη με προβλήματα νεοσυσταθέντων εθνικών κρατών. Ουσιαστική αλλαγή= δεύτερο μισό 20^ου αι. (άνοιγμα για περισσότερους πολίτες ανεξαρτήτως κοινωνικής τάξης κ γένους)

 ΚΕΦ. 5^ο  ΜΑΖΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ ΙΣΟΤΗΤΑ ΕΥΚΑΙΡΙΩΝ. Η ΠΑΙΔΕΙΑ ΣΤΟΝ 20^ο ΑΙΩΝΑ

5.1 ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ 20^ο ΑΙΩΝΑ

Ευρεία εκβιομηχάνιση Ευρώπης μέχρι τέλη 19^ου αι. + ζήτηση περισσότερης μόρφωσης= σχολεία ως χώροι μαζικής αναπαραγωγής γνώσεων (παιδιά= παθητικοί δέκτες διαλέξεων δασκάλων/καθηγητών)= αντίδραση παιδαγωγών από τέλη 19^ου

• Αναζήτηση νέας παιδαγωγικής (αποφυγή ποινής μαθητών, εύνοια συμμετοχικού διαλόγου δασκάλου-μαθητών, ανάγκες αναπτυξιακής βαθμίδας παιδιού + βάση η ελευθερία βούλησης, αυτονομία, συμμετοχική δράση)

Αξιόλογοι παιδαγωγοί:

Μαρία Μοντεσσόρι=

• Παιδοκεντρική παιδαγωγική
• Ναι σε σπουδαιότητα αυτενέργειας παιδιών ως μέσο απόκτησης αυτονομίας/αυτοπεποίθησης (όπως Φρέμπελ)
• Έμφαση σε άσκηση αισθητήριων οργάνων σε υλικό απασχόλησης επιλογής των παιδιών
• Ελεύθερη απασχόληση + πρωτοβουλία κινήσεων παιδιών κ εστίασης σε ό,τι το ενδιαφέρει= προετοιμασία για σχολική γνώση
• Σε δεύτερη μοίρα ο δάσκαλος σε σχέση με υλικό διδασκαλίας κ παιδί. Συμβουλεύει και υποστηρίζει πρωτοβουλίες παιδιού (όχι κατασταλτική επέμβαση)
• Έμφαση σε άτομο κ επιλογές του
• Αρχική εστίαση σε προσχολική εκπαίδευση, στη συνέχεια σε όλες τις βαθμίδες (ατομικές επιλογές + συμβουλευτικός ρόλος δασκάλου)
• Οικοτροφείο Summerhill (1921), Αγγλία= ελεύθερη παιδαγωγική από διδασκαλικές καταστολές (πειραματικό σχολείο)
• Πειραματικά σχολεία= αντιαυταρχικές απόψεις ιδρυτών τους + έμφαση σε ιδιαίτερη ψυχολογία παιδιού

Georg Kerschensteiner (Γερμανός παιδαγωγός): ένταξη εργασίας σε σχολική εμπειρία= επίδραση σε οργάνωση γερμανικού εκπαιδευτικού συστήματος

• Προσπάθεια συνδυασμού χειρωνακτικής κ πνευματικής εργασίας στο σχολικό πρόγραμμα (ομοιότητες με παιδεία συντεχνιών κ Ευσεβισμού + εκπαίδευση σε βιομηχανίες 19^ου αι. Παρά προσπάθειες Πεσταλότσι κ Φρέμπελ για ανάδειξη ωφέλειας χειρωνακτικής δεξιότητας είχε εκτοπιστεί από σχολεία)
• Ιδέα: η μάθηση προέρχεται από πράξη= παιδαγωγικές θεωρίες John Dewey:

μέσω χειρωνακτικής εργασίας παράλληλα με πνευματική=

- μεγαλύτερη αυτοτέλεια κ αυτενέργεια στο παιδί +

- φυσικότητα για διδασκαλία +

- κοινωνική ανάπτυξη= κύριος στόχος δημοκρατικής κοινωνίας

Αγωγή= δραστηριότητες μεταβίβασης πολιτισμικών στοιχείων κοινωνικής ομάδας σε επόμενη

Σχολείο= α. μέσο μεταβίβασης πολιτισμικής κληρονομιάς παρελθόντος +

β. πεδίο εκμάθησης και ενεργής συμμετοχής σε κοινωνική ζωή κοινότητας

• Κερσενστάινερ: ανάπτυξη αυτενέργειας/αυτονομίας= πολίτες δημοκρατικής κοινωνίας
• Ναι σε μετατροπή αιθουσών διδασκαλίας σε αίθουσες εργασίας
• Εισαγωγή όρου «σχολείο έργασίας»=

- απόκτηση γνώσης μέσα από καλλιέργεια αυθορμητισμού +

- αφοσίωση στο προς επίλυση πρόβλημα +

- απομάκρυνση από καταναγκασμό στεγνής μάθησης +

- αφύπνιση διάθεσης για δουλειά +

- καλλιέργεια εργασιακού ήθους

• Όχι πρόθεση μετατροπής γενικής παιδείας σε επαγγελματική κατάρτιση
• Ναι σύνδεση πνευματικής εργασίας γενικού σχολείου με ήθος κοινωνικής κ επαγγελματικής ύπαρξης
• Άνθρωπος-μαθητής= κοινωνικό ον με δικαιώματα κ υποχρεώσεις σε κοινωνία
• Στόχος: σχολεία ως χώροι πολιτειακής αγωγής

Jean Piaget (Ελβετός, ψυχολόγος)

• Μελέτη εξελικτικών σταδίων διανόησης παιδιού
• Σημαντικότερο στοιχείο εξέλιξης= όχι αισθήσεις αντίληψης κόσμου. Σημασία σε πράξεις παιδιού (πράξη= τρόπος αφομοίωσης εξωτερικών ερεθισμάτων)
• Επεξεργασία εξωτερικών ερεθισμάτων + προσπάθεια παιδιού για επιβίωση (αυτενέργεια)= ώθηση για μάθηση
• Ναι σε μετατροπή αιθουσών σε εργαστήρια (όπως Μοντεσσόρι, Κερσενστάινερ). Αυτενέργεια παιδιού= απόκτηση θεμελιωδών γνώσεων.
• Αναποτελεσματική η προφορική διδασκαλία
• Απαραίτητο να λαμβάνονται υπόψη τα στάδια διανοητικής εξέλιξης παιδιού από τους διδάσκοντες (= ανάλογη διαμόρφωση διδασκαλίας)
• Κοινωνική αλληλεπίδραση + συζητήσεις εντός σχολικής τάξης= πράξεις διανοητικής εξέλιξης

Θεωρίες Piaget, Μοντεσσόρι, Κερσενστάινερ= έμφαση σε αυτενέργεια παιδιού κ πρακτική (όχι σε θεωρία) + ατομικότητα κάθε ανθρώπου (προσοχή σε ιδιαιτερότητα παιδικής ψυχής + σημασία ελεύθερης ανάπτυξης ατομικής πρωτοβουλίας)

• Σχολεία Αμερικής, Βρετανίας= υιοθέτηση απόψεων Piaget (σχολικά προγράμματα που δεν εστίαζαν σε ικανότητα δασκάλου για διδασκαλία, αλλά σε ικανότητα κ αυτενέργεια παιδιού)= οργάνωση συζητήσεων, πρωτοβουλία σε παιδιά να μάθουν σύμφωνα με ικανότητές τους
• 1960= ίδρυση σε Ευρώπη πειραματικών ή εναλλακτικών σχολείων (πειραματισμός σε αντιαυταρχικές παιδαγωγικές μεθόδους). Στόχος= πλήρης αποδέσμευση από κρατικά εκπαιδευτικά συστήματα + προσέλκυση όσων δεν μπορούσαν να προσαρμοστούν σε εθνικά εκπαιδευτικά προγράμματα

- Bielefeld στη Γερμανία

- ελεύθερα σχολεία Βρετανίας, ΗΠΑ

- σχολείο Βιτρύβ Γαλλίας

- σχολείο Tvind Δανίας

• Άνθηση παιδαγωγικής επιστήμης κατά τον 20^ο αι. (μελέτη ψυχολογίας εφηβικής ηλικίας κ ατομικής ψυχολογίας= όχι υπό ηθικούς φραγμούς θρησκείας κ αυστηράς δομημένης ταξικής κοινωνίας).

Στόχος παιδαγωγικής επιστήμης= μέγιστη ανάπτυξη ικανοτήτων ατόμου

• Εξέλιξη εκπαιδευτικών συστημάτων= όχι ευτυχής. Παγκόσμιοι πόλεμοι + πολλές εσωτερικές κοινωνικές κ πολιτικές συγκρούσεις= πισωγύρισμα εκπαιδευτικών εξελίξεων

5.2. ΒΡΕΤΑΝΙΑ

Πορεία δημόσιας εκπαίδευσης Βρετανίας σε 20^ο αι.

Οπτική διεύρυνσης κρατικής υποχρεωτικής παιδείας σε όλα τα κοινωνικά στρώματα

5.2.1. Η Βρετανία πριν το 1945

• Υποτυπώδες εκπαιδευτικό σύστημα= τέλη 19^ου
• Έως τέλη Β΄ Παγκόσμιου πολέμου= ζωντανό το αριστοκρατικό πνεύμα (εκπαιδευτικό σύστημα για λίγους)
• Νόμοι βελτίωσης κ διάδοσης παιδείας= όχι δραστική επίδραση σε μάζες
• Νόμος 1902= δημιουργία δευτεροβάθμιων σχολείων από τοπικές αρχές με δίδακτρα
• Νόμος 1904= δωρεάν δευτεροβάθμια εκπαίδευση (σε ποσοστό 25%) σε άπορους μαθητές
• Καταλυτική δράση= Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος:

Ισότητα απέναντι στη θυσία (εξίσωση θανάτου για σωτηρία χώρας)= απαίτηση από λαό ίσων ευκαιριών εκπαίδευσης= κίνημα «δευτεροβάθμια παιδεία για όλους».

• Αποτέλεσμα: θέσπιση εκπαιδευτικού νόμου 1918 (πρόεδρος Συμβουλίου Παιδείας Fisher)=

- περισσότερα είδη πρωτοβάθμιας/δευτεροβάθμιας παιδείας υπό εποπτεία κράτους

- εξασφάλιση δευτεροβάθμιας για όλους ανεξαρτήτως κοινωνικής καταγωγής - προσπάθεια επιβολής υποχρεωτικής εκπαίδευσης έως 15 (όχι εφικτό για οικονομικούς λόγους, όχι δυνατότητα συντήρησης μέλους οικογένειας μέχρι τέτοια ηλικία= θεώρηση μέτρου ως καταπιεστικό για εργατική τάξη)

• Προσπάθεια πολιτείας για αναβάθμιση παιδείας (εκθέσεις αναφοράς, προτάσεις βελτίωσης περιεχομένου παιδείας, διεύρυνσης δευτεροβάθμιας για κατώτερες τάξεις)= όχι δυνατότητα εφαρμογής κατά το Μεσοπόλεμο (οικονομική ύφεση + ανεργία εργατικής τάξης Βρετανίας + σκιά Β΄ πολέμου)
• Συνέχιση λειτουργίας Δημόσιων σχολείων, ιδιωτικών κ πρότυπων δευτεροβάθμιων σχολείων= επανατροφοδότηση ανώτερων κ μεσαίων τάξεων
• Ναι σε υποτροφίες σε εξαιρετικά ευφυείς μαθητές εργατικής τάξης (φοίτηση σε πρότυπα σχολεία)

5.2.2 Η Βρετανία μετά το 1945

·         1944: ψήφιση ριζοσπαστικόυ νόμου= νόμος Butler (πρόθεση διόρθωσης αδικιών αιώνων)

πρόβλεψη δημιουργίας υποχρεωτικής κ δωρεάν δευτεροβάθιας εκπαίδευσης τριών τύπων έως 15 ετών για όλα τα παιδιά ανεξαρτήτως καταγωγής και ικανοτήτων (αντιστοιχία σε διαφορετικές ικανότητες μαθητών= παραπομπή σε παλιό διαχωρισμό τάξεων): εξασφάλιση κάποιας παιδείας (έστω μη αξιόλογη) για όλους

- γενικά σχολεία: μέτρια εκπαίδευση χωρίς αξιώσεις

- τεχνικά σχολεία: ειδική εκπαίδευση (όχι δημοφιλής)

- πρότυπα: εισαγωγή με αυστηρές εξετάσεις

·         1964-1974: μεγάλες αλλαγές= καθιέρωση/εξάπλωση πολυκλαδικών δευτεροβάθμιων σχολείων

Αύξηση ζήτησης περισσότερης/ποιοτικότερης δευτεροβάθμιας παιδείας που οδηγεί σε πανεπιστήμια ή επαγγελματική αποκατάσταση (όχι ικανά τα γενικά σχολεία)= πρόταση εκπαιδευτικών Εργατικού Κόμματος για δευτεροβάθμια συστέγασης μαθητών όλων των ικανοτήτων

+ διατήρηση πρότυπων σχολείων (πιο αξιόπιστα από άλλα είδη) κ ιδιωτικών

·         Τελευταία χρόνια: εστίαση παιδείας σε περιεχόμενο + ερώτημα για το ποιος αποφασίζει τη διδακτέα ύλη (απαρχής= καθορισμός από δασκάλους κι όχι από κρατικό φορέα)

1988: θέσπιση νόμου (από Συντηρητικό Κόμμα) ορισμού κοινού εκπαιδευτικού ωρολόγιου προγράμματος από εκπαιδευτικούς Υπουργείου Παιδείας= ζητήματα ελέγχου γνώσης + εθνικών πολιτιστικών αξιών. (Διαφωνία εκπαιδευτικών και κρατικών λειτουργών για περιεχόμενο κ μέθοδο διδασκαλείας)

5.3 ΓΑΛΛΙΑ

Εξέλιξη εκπαίδευσης από οπτική ισότητας ευκαιριών

5.3.1 Η Γαλλία πριν το 1945

Χρόνια Τρίτης Γαλλικής Δημοκρατίας= πλήρες εκπαιδευτικό σύστημα 2 ταχυτήτων= ναι σε στοιχειώδεις εκπαιδευτικές ανάγκες, όχι ίσες ευκαιρίες

·         Οργάνωση σχολείων= συγκεντρωτικό χαρακτήρα

·         Περιφρούρηση συμφερόντων άρχουσας τάξης από κράτος= 2 συστήματα δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (μόνο το ένα οδηγούσε σε ανώτερη επαγγελματική εξέλιξη κ πανεπιστήμια)

·         Μετά Α΄Παγκόσμιο= αίτημα για ποιοτικότερη παιδεία για περισσότερους πολίτες= νέα μέτρα

·         Οργάνωση «Εταίροι Νέου Πανεπιστημίου»= αγώνας για εξασφάλιση δωρεάν παιδείας για όλους

- 1925: εισαγωγή νέου είδους σχολείου σε δημόσια εκπαίδευση= Κοινό σχολείο (γέφυρα από πρωτοβάθμια σε υψηλή δευτεροβάθμια)= πρώτη τάση εξισορρόπησης ταξικών διαχωρισμών στην εκπαίδευση

- 1933 κατάργηση διδάκτρων δευτεροβάθμιων σχολείων + αύξηση αριθμού υποτροφιών για άπορους μαθητές + υποχρεωτική φοίτηση έως 14

• 1936 (Ζαν Ζέι, υπουργός Παιδείας): πρόταση ίδρυσης τεχνικών κ επαγγελματικών σχολείων σε δευτεροβάθμια κ ανώτερη εκπαίδευση (δυνατότητα σε περισσότερα παιδιά που αδυνατούσαν να παρακολουθήσουν αυστηρό πρόγραμμα υψηλών δευτεροβάθμιων). Στόχος= αξιόλογη επαγγελματική αποκατάσταση + εξυπηρέτηση αιτήματος για καλύτερη τεχνική κατάρτιση Γαλλίας (ανεπαρκής σε Α΄ Παγκόσμιο)

+ Διάδοση τεχνικής δευτεροβάθμιας σε κατώτερες τάξεις (γιατί, παράλληλα, τα λύκεια θέσπισαν αυστηρές εισαγωγικές εξετάσεις)

• Β΄ Παγκόσμιος= τέλος προσπαθειών. Προηγούμενες εφαρμογές δεν μπόρεσαν να έχουν αποτέλεσμα στο θέμα της ισότητας ευκαιριών

5.3.2. Η Γαλλία μετά το 1945

Β΄ Παγκόσμιος= καταλύτης για περισσότερες εκπαιδευτικές ευκαιρίες

• 1947: Επιτροπή Εκπαιδευτικής Μεταρρύθμισης (προεδρία φυσικού Langevin κ ψυχολόγου Wallon)= πρόταση νέου εκπαιδευτικού συστήματος

- αύξηση ορίου υποχρεωτικής εκπαίδευσης στα 18 χρόνια

- χωρισμός συστήματος σε 3 κύκλους: 6-11 (βασική εκπαίδευση), 11-15 (προσανατολισμού), 15-18 (ειδίκευσης).

- Κύκλοι ειδίκευσης= κλασικού ή τεχνικού περιεχομένου (ίση αξία)

- Περισσότερη εκπαίδευση στους δασκάλους σχολείων στοιχειώδους

- Μετάθεση εξετάσεων σε τέλος εκπαιδευτικών κύκλων

- Περισσότερη εκπαίδευση για ενήλικες

Στόχος= συμπερίληψη μαθητών από περισσότερα κοινωνικά στρώματα + εξίσωση κοινωνικού κύρους τεχνικής κ κλασικής εκπαίδευσης

Αντιδράσεις από συντηρητικούς εκπαιδευτικούς= απόρριψη σχεδίου

Επίδραση σε μεταρρυθμίσεις που εφαρμόστηκαν μετά τον πόλεμο.

• Μετατροπή ανώτερων πρωτοβάθμιων σχολείων σε σύγχρονα δευτεροβάθμια (παράλληλα με κλασικά δευτεροβάθμια)= αποδοχή ισότητας σχολείων

- Δευτεροβάθμια εποχής= σύγχρονες γλώσσες, επιστήμη, τεχνικά μαθηματικά (καλύτερη πρόσβαση παιδιών/αποφοίτων πρωτοβάθμιων)

• Βελτίωση καθαρά τεχνικής εκπαίδευσης (υιοθέτηση θεωριών Κερσενστάινερ)= παροχή ευκαιρίας σε μαθητές εργασίας κ φοίτησης σε τεχνικά σχολεία (+διδασκαλία γαλλικών, μαθηματικών, αγωγής πολίτη κ γεωγραφία)
• Εκπαίδευση ενηλίκων (σε κέντρα εθελοντικής εκπαίδευσης ή εκπαιδευτικά παραρτήματα υπουργείων)
• α. αίτημα ισότητας ευκαιριών σε περισσότερα κοινωνικά στρώματα,

β. διάδοση κ παραδοχή τεχνικής παιδείας ως ισότιμης με κλασική/θεωρητική,

γ. φροντίδα συνεχιζόμενης εκπαίδευσης ενηλίκων

= αδυναμία συστήματος να εξαλείψει κοινωνικές διαφορές

5.4 ΓΕΡΜΑΝΙΑ

Πρώτο οργανωμένο σύστημα Ευρώπης (εξαίρεση η ναζιστική περίοδος)

5.4.1 Η Γερμανία πριν το 1945

Υπαίτια δύο παγκόσμιων πολέμων. Παρόλες τις ήττες= από τα πιο εύρωστα οικονομικά κράτη Ευρώπης. Εκπαιδευτικό σύστημα δημοκρατικής περιόδου=αξιοθαύμαστο (δομή + περιεχόμενο)

• 1919 Σύνταγμα Δημοκρατίας Βαϊμάρης: σύστημα δημόσιων σχολείων ως ένα οργανικό σύνολο κ μεσαία/ανώτερα σχολεία δευτεροβάθμιας= επέκταση κοινού σχολείου
• Κοινό σχολείο Grundschule (πρωτοβάθμια)= αντικατάσταση διαχωρισμού τάξεων

- Επόμενα χρόνια: κλέισιμο δημόσιων κ ιδιωτικών σχολείων προετοιμασίας για ανώτερα δευτεροβάθμια σχολεία. Ιδιωτικά= υπό έλεγχο κράτους

- Τέλος κοινής πορείας= διαχωρισμός κοινωνικών τάξεων

• 1933 (άνοδος Χίτλερ/ναζί): παιδεία σύμφωνα με ιδεώδη ναζιστικής ιδεολογίας. Στόχος= πλήρης ενσωμάτωση ατόμου σε ναζιστικό κράτος (δημιουργία εθνικοσοσιαλιστή ανθρώπου)

- Εξουσία ναζιστικού κράτους σε εκπαίδευση> οικογένειας, Εκκλησίας

- Απόλυτος έλεγχος σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης

- Διορισμός εκπαιδευτικών απευθείας από κράτος (έλεγχος προθυμίας και υποταγής + υποχρεωτική συμμετοχή εκπαιδευτικών στο κόμμα, παρακολούθηση ειδικών προγραμμάτων εθνικο-σοσιαλιστικών εκπαιδευτικών στόχων/μεθόδων)

- Κάψιμο βιβλίων ως ακατάλληλων για παιδεία ναζί

- Καθολική επιβολή ναζιστικής παιδείας

- Επιφόρτηση ιστορίας, βιολογίας να μεταδώσει ναζιστική ιδεολογία

- Ρατσιστική προπαγάνδα + φυσική αγωγή καλλιέργειας δύναμης (όχι αρμονίας)

• Συγκεντρωτικός χαρακτήρας παιδείας ναζί= αντίθεση με παράδοση (παράδοση= χωριστά γερμανικά κρατίδια ως υπεύθυνα για οργάνωση εκπαίδευσης, σύμφωνα με ιδιορρυθμίες περιοχής).
• Όχι δημοκρατικός χαρακτήρας εκπαιδευτικού συστήματος. Συγκεντρωτικός χαρακτήρας= κράτος ως φορέας απόλυτων ιδεών (περιορισμός πλουραλισμού/ελευθερίας)

5.4.2 Η Γερμανία μετά το 1945

Τέλος Β΄ Παγκόσμιου πολέμου= ηθική καταρράκωση Γερμανίας. Ανάληψη εκδημοκρατισμού της κ στρατιωτικής περιφρούρηση από συμμαχικές δυνάμεις.

- Κύριος σκοπός εκπαίδευσης= αποβολή ναζιστικών στοιχείων

- Διαίρεση χώρας (Δυτική/Ανατολική)= διαφορετικές κατευθύνσεις εκπαίδευσης

Δυτική Γερμανία (υποδείξεις συμμαχικών δυνάμεων)

• Παιδεία ξανά σε δικαιοδοσία ομοσπονδιακών κρατιδίων κι όχι κεντρικού κράτους (επανασύνδεση με δημοκρατικό παρελθόν= επαναφορά συστήματος Βαϊμάρης) + υψηλή επιστασία κράτους
• Διατήρηση κοινού σχολείου Grundschule με διαφορές στη διάρκεια φοίτησης από κρατίδιο σε κρατίδιο (μεγαλύτερη διάρκεια κοινού σχολείου= μικρότερη διάρκεια δευτεροβάθμιας):

- Ακροδεξιοί κ ρωμαιοκαθολικοί= υποστήριξη βραχύβιας φοίτησης σε κοινά σχολεία= διαχωρισμός ικανότερων γύρω στην ηλικία των 10

- Προοδευτικοί (Δυτικό Βερολίνο)= φοίτηση έως 14 χρόνια

Μετά το κοινό σχολείο:

- Λιγότερο ικανά παιδιά= 4ετη φοίτηση σε υψηλά πρωτοβάθμια σχολεία + 4ετη επαγγελματική εκπαίδευση

- Πιο ικανά παιδιά= μεσαίο σχολείο (6ετη) ή υψηλά δευτεροβάθμια (8ετη= προετοιμασία για πανεπιστήμιο)

• Ποικίλα σχολεία για ενήλικες= νέες ευκαιρίες για όλους (γενικής ή επαγγελματικής εκπαίδευσης ή συδυασμοί)
• Εκπαιδευτικό σύστημα Γερμανίας= διατήρηση διακρίσεων ανάλογα με ικανότητες μαθητών (αντιστοιχία με κοινωνικές διακρίσεις)= όχι ίσες δυνατότητες σε όλους. (Μέχρι 1970= όχι σημαντικές αντιρρήσεις, εκτός από επισημάνσεις διανοουμένων για ανισότητες που προάγει το σύστημα αυτό)
• 1970: πρόταση Γερμανικού Εκπαιδευτικού Συμβουλίου για κοινό σχολείο ένωσης θεωρητικής κ πρακτικής παιδείας.

- Στόχος= κατάργηση διαφορετικών ειδών δευτεροβάθμιων σε όνομα ισότητας κ δημοκρατίας= απόρριψη πρότασης (ως προώθηση σοσιαλιστικής ιδεολογίας κ αφαίρεση δύναμης κρατιδίων από διεύθυνση εσωτερικών τους υποθέσεων. Αντιπαράθεση έως δεκαετία ΄80)

Ανατολική Γερμανία (επιρροή σοβιετικής ζώνης)

• Σκοπός εκπαίδευσης= α. εξάλειψη ναζισμού από σχολεία, β. εισαγωγή σοσιαλιστικού σοβιετικού συστήματος.
• Κατάργηση ιδιωτικών κ θρησκευτικών σχολείων
• Κράτος= ως ο μόνος έγκριτος παιδαγωγός (οργάνωση ενοποιημένου εκπαιδευτικού συστήματος)
• Υποχρεωτική παιδεία= 12 χρόνια.
• Δευτεροβάθμια ακολουθούσε ενοποιημένο σχολείο
• Πρόγραμμα: ξένες γλώσσες, μαθηματικά, φυσικές επιστήμες. Σχεδόν κατάργηση Ιστορίας δημοκρατικής κ ναζιστικής Γερμανίας.
• Γκρέμισμα τείχους Βερολίνου= επανένωση Γερμανιών= νέες εκπαιδευτικές αλλαγές που θα δοκιμάσουν ξανά τις εκπαιδευτικές παραδόσεις Γερμανίας

5.5. ΙΤΑΛΙΑ

Σημαδεύτηκε ιδεολογικά από φασισμό.

Θετικές συνέπειες φασιστικής εκπαιδευτικής πολιτικής= α. οργάνωση δομής, β. καταπολέμηση αναλφαβητισμού, γ. επιβίωση μετά την εξάλειψη του φασισμού

• 19^ος αι.= στοιχειώδες σύστημα εκπαίδευσης (όχι εξάλειψη αναλφαβητισμού)
• 1911: νόμος Daneo-Credato= ανάθεση ελέγχου/οργάνωσης δημόσιας πρωτοβάθμιας παιδείας σε Συμβούλιο Σχολείων Επαρχιών (κι όχι πια δημοτικά συμβούλια. Μισά μέλη αιρετά, μισά διορισμένα από κυβέρνηση)= ενίσχυση δύναμης κεντρικού κράτους στα σχολεία. (Ενόχληση καθολικών, επέμβαση φιλελεύθερου κράτους σε ζητήματα που έλεγχε Εκκλησία)
• 1911: ανέγερση νέων σχολείων κυρίως πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης (κυρίως σε πλούσιες περιοχές= διαφορά πλούσιου Βορρά-φτωχού Νότου)
• α΄δεκαετία ‘20= διπλασιασμός μαθητών πρωτοβάθμιας, σταθερός σε γυμνάσια και λυκεία.

- Αλλαγή περιεχομένου σπουδών γυμνασίων/λυκείων

- ίδρυση νέου λυκείου (liceo moderno)=  πιο πολλά μαθήματα φυσικών επιστημών κ μαθηματικών (αντί αρχαίων ελληνικών κ σύγχρονης γλώσσας)

- καθιέρωση «λαϊκών πανεπιστημίων» (πανεπιστήμια + εργατικές ενώσεις)= τμήματα για ενήλικες

- Αλλαγές κυρίως σε Βορρά= εκσυγχρονισμός χώρας

• 1922 άνοδος φασισμού: αλλαγή περιεχομένου εκπαίδευσης= από τεχνικό μετατράπηκε σε θεωρητικό (=διεύρυνση παιδείας)
• 1923 υπουργός Παιδείας φιλόσοφος Gentile: αλλαγές με στόχο ενίσχυση δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με θεωρητικό περιεχόμενο

- αύξηση χρόνου υποχρεωτικής φοίτησης σε πρωτοβάθμια από 4 σε 5 χρόνια

- συνέχιση γενικών σπουδών για 3 ακόμα χρόνια (συμπληρωματικά σχολεία= αντικατάσταση τεχνικών που καταργήθηκαν)

- τεχνική κατεύθυνση= εισαγωγή σε κατώτερες τάξεις τεχνικών δευτεροβάθμιων

Δευτεροβάθμια εκπαίδευση= κληρονόμησε σύστημα τριών ρευμάτων:

- γυμνάσιο/λύκειο για κοινωνική ελίτ

- τεχνικά σχολεία κ ινστιτούτα για εμπορική μεσαία τάξη

- «κανονικά» σχολεία για κορίτσια (για επάγγελμα δασκάλας: μετονομάστηκαν σε ινστιτούτα) + ίδρυση συμπληρωματικών σχολείων (δευτεροβάθμια)

Καθιέρωση κρατικών εξετάσεων στο τέλος δευτεροβάθμιας. Εξετάσεις= εξισορροπητικό μέτρο (ευκαιρία σε εκκλησιαστικά σχολεία να αποκτήσουν ίσο κύρος με κρατικά)= θεωρήθηκε προσέγγιση φασιστικού κράτος σε Εκκλησία

• 1930: κατάργηση συμπληρωματικών σχολείων (όχι φανερό όφελος σπουδών). Αντικατάσταση από σχολεία προετοιμασίας για εργασία (προς τεχνικά ή παιδαγωγικά ινστιτούτα)
• Αλλαγές περιεχομένου σπουδών: από τεχνικό πιο θεωρητικό (έμφαση σε φιλοσοφία, ιστορία, λογοτεχνία). Εισχώρηση φασιστικής ιδεολογίας μέσα από ιστορία, οικονομικά, αγωγή πολίτη.
• Αποτέλεσμα θεωρητικοποίησης παιδείας= απαίτηση περισσότερης παιδείας
• Διπλασιασμός φοιτητών θεωρητικών επιστημών σε πανεπιστήμια + μείωση φοιτητών θετικών επιστημών, μηχανικών, γιατρών, επιστημόνων φυσικής + αύξηση φοιτητών οικονομικών σχολών (στήριξη οικονομικού θαύματος)
• Μεσοπόλεμος: δομικά χαρακτηριστικά παιδείας φασιστικού καθεστώτος (επιβίωσαν κατά τον 20^ο αι.)
• Θεωρητική κατεύθυνση + επέκταση υποχρεωτικής πρωτοβάθμιας= καταπολέμηση αναλφαβητισμού (όχι εξάλειψη)
• Μεταπολεμικά χρόνια: εξάλειψη φασιστικής ιδεολογίας, όχι αλλαγή παιδείας
• 1962: πρώτος νόμος δομικής αλλαγής= συγχώνευση πρώτων τάξεων διαφόρων λυκείων σε πολυκλαδικό με υποχρεωτική φοίτηση: συμβολή σε μαζικοποίηση δευτεροβάθιας παιδείας (ευνόησε κορίτσια που μέχρι τότε γίνονταν μόνο δασκάλες). Ώρες θεωρητικών μαθημάτων> φυσικών επιστημών
• Τεχνικά ισντιτούτα: + θεωρητικά μαθήματα (γλώσσα, ιστορία)
• Μεταπολεμική παιδεία= διατήρηση έμφασης σε θεωρητική κατάρτιση + επέκταση σε περισσότερα κοινωνικά στρώματα
• Τέλος ’60: ελεύθερη είσοδος στα πανεπιστήμια + οικονομική κρίση (λιγότερα επαγγέλματα για νέους)= προσωρινή διέξοδος σε αποφοίτους λυκείων: δύσκολη η επαγγελματική αποκατάσταση

5.6. ΡΩΣΙΑ – ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ – ΡΩΣΙΑ

Εκπαίδευση με άξονα Οκτωβριανή Επανάσταση (ένα χρόνο πριν λήξη Α΄ Παγκόσμιου πολέμου) κ επιβολή σοβιετικού κράτους

Αν και στον αντίποδα των πολιτικών στόχων δυτικών κρατών, ίδια δομικά προβλήματα κ λύσεις (εξαίρεση το φιλελεύθερο πνεύμα Δύσης)

5.6.1. Η τσαρική Ρωσία και η επανάσταση

Αρχές 19^ου: ίδρυση υπουργείων για δημόσια εκπαίδευση κ κρατικών πανεπιστημίων + αδύνατη η πρόσβαση παιδιών χωρικών σε δευτεροβάθμια σχολεία

20^ος: θέσπιση νόμου επιβολής υποχρεωτικής πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης

1914: πάνω από μισά παιδιά αυτοκρατορίας φοιτούν σε πρωτοβάθμια σχολεία

• Απόλυτος έλεγχος εκπαίδευσης από τσαρικό καθεστώς σε όλα τα επίπεδα
• Μικρές αμοιβές δασκάλων
• Πρόγραμμα υπουργείου
• Έλεγχος φρονημάτων δασκάλων
• Όχι ενθάρρυνση παιδιών κατώτερων τάξεων για δευτεροβάθμια εκπαίδευση

Εκπαιδευτική πολιτική σε τρεις διαφορετικές φάσεις:

• α΄πειραματική περίοδος 1917 - 1928 (άνοδος Στάλιν)= φιλελεύθερη.

- Στόχος: καθολική κ υποχρεωτική εκπαίδευση

- Διοργάνωση με μη συγκεντρωτικό τρόπο

- Επιδίωξη= ατομική ολοκλήρωση ανθρώπου κ αξιοποίηση δεξιοτήτων του

- 1918 ειδικό διάταγμα= αντικατάσταση τσαρικών πρωτοβάθμιων και δευτεροβάθμιων σχολείων από δωρεάν σχολεία υποχρεωτικής 9ετούς παιδείας (8-17 ετών). Κεντρικός στόχος= εμφύτευση κομμουνιστικής ιδεολογίας + επέκταση επιπέδων εκπαίδευσης για περισσότερους πολίτες

- νέες πειραματικές μέθοδοι διδασκαλίας

- περιεχόμενο βασικής παιδείας= ίδιο με τσαρικής Ρωσίας

- μόρφωση παιδιών εργατικής τάξης= ίδια με μεσαίας κ ανώτερης αστικής

- κεντρική τάση: έμφαση σε τεχνική παιδεία κ πρακτική χρησιμότητα μαθημάτων + διδασκαλία εντός εργοστασίων  κ κοινότητας

- επιμόρφωση ενηλίκων: ίδρυση σχολείων εργατών (Rabfaks: για εισαγωγή εργατών σε ανώτατες σχολές)= διατήρηση μέχρι ’40= ίσες ευκαιρές σε όλους (Χρούτσεφ= απόφοιτος τέτοιων σχολείων)

- εκστρατεία κατά αναλφαβητισμού: Κόκκινος Στρατός σε ρόλο επιμορφωτή + ιδρύματα όπως ο Σύνδεσμος Στοιχειώδους Εκπαίδευσης

- 1939: περιορισμός αναλφαβητισμού (μόνο στους ηλικιωμένους)

5.6.2 Η Ρωσία από τον Στάλιν μέχρι τον Γκορμπατσόφ

• β΄ περίοδος από 1928 (άνοδος Στάλιν)

-  τέλος πειραματισμών

- επιβολή συγκεντρωτικού συστήματος. Στόχος= υποτέλεια πολιτών σε στόχους σοβιετικού καθεστώτος

- πολιτιστική επανάσταση= δημιουργία νέας πολιτισμικής ελίτ (αντιπροσωπευτικής των μαζών): εκπαίδευση ελίτ σε δουλειά κ μετά σε σχολεία

- σχολεία= προσκολλημένα σε τεχνική εκπαίδευση

- συνεργασία σχολείου με κάποια επιχείρηση= επίτευξη αρτιότερης τεχνικής εκπαίδευσης + εισαγωγή μαθητών σε παραγωγική διαδικασία

- προγράμματα εντός κοινότητας, κοινωνική, πολιτική εργασία= εκπαίδευση για περιορισμένες εργασίες (τραγελαφικά αποτελέσματα: μαζική εξειδίκευση πχ ως τεχνικοί εκτροφής πουλερικών, ή όχι επιθυμία άτακτων παιδιών σε εργοστάσια ή παιδιά ως μη αμειβόμενοι εργάτες)

- απομάκρυνση δασκάλων προηγούμενου καθεστώτος. Αντικατάσταση με δασκάλους κομμουνιστικού κόμματος

- Στόχοι κυβέρνησης:

α. δημιουργία ειδικών τεχνικών όλων των βαθμίδων

β. εκπαίδευση μελών κόμματος για εξέλιξή τους σε ανώτατα στελέχη

- προσόντα ανώτερων μελών κόμματος: α. κομματική εμπειρία σε κατώτερες εργασίες, β. ανώτερα τεχνικά προσόντα= τεχνικά κολέγια (ανώτερες σπουδές)

- ’30: ανώτερα στελέχη κόμματος από αγροτικές/εργατικές οικογένειες= νέο καθεστώς (αφοσίωση στο κόμμα + ανώτερη τεχνική εκπαίδευση)

- εκπαίδευση προσκολλημένη σε εργασία= όχι αποδοτική (ανάγκη για γενική παιδεία)

- τέλη ’30: αναμόρφωση εκπαιδευτικού συστήματος σύμφωνα με παραδοσιακό μοντέλο κοινωνίας (ιεραρχικής, αυτοκρατορικής, συντηρητικής)

- 1940: επιβολή διδάκτρων για 3 τελευταία χρόνια δευτεροβάθμιων σχολείων κ πανεπιστημίων

- διαφορά από τσαρικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα= υποχρεωτική και λεπτομερής διδασκαλία μαρξισμού-λενινισμού για όλους

• Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος= τροχοπέδη για εκπαίδευση (καταστροφή σχολείων)
• Λήξη πολέμου= επαναφορά εκπαιδευτικής πολιτικής Στάλιν.
• Πολιτική εξάπλωσης Σοβιετικής Ένωσης σε κεντρική, βορειοανατολική Ευρώπη: αντιγραφή σοβιετικού μοντέλου εκπαίδευσης= κατάργηση ιδιωτικών κ θρησκευτικών σχολείων, λειτουργία υπό κρατικό καθεστώς, έμφαση σε τεχνική παιδεία, υποχρεωτική διδασκαλία μαρξισμού-λενινισμού + υποχρεωτική η ρώσικη γλώσσα (ως δεύτερη)= εκρωσισμός πληθυσμών

Επί Χρούτσεφ= μεγάλες εκπαιδευτικές αλλαγές:

• Στόχος= στοπ σε ευνοιοκρατία για μέλη κόμματος + αύξηση ευκαιριών για παιδιά εργατών κ αγροτών

• Κατάργηση διδάκτρων σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης
• Επιβολή υποχρεωτικής εργασίας μετά τη δευτεροβάθια εκπαίδευση κ πριν την πανεπιστημιακή για όλους (αντίδραση ανώτερων κλιμάκιων εξουσίας= όχι πλήρης εφαρμογή)

Επί Μπρέσνιεφ= πιο συμβιβαστική νοοτροπία

• Προσπάθεια προσαρμογής παιδείας σε ανάγκες οικονομίας= εξειδικευμένη κατεύθυνση επαγγελματικών/τεχνικών σχολείων και ανώτερων τεχνικών ινστιτούτων
• Διδασκαλία μαρξισμού/λενινισμού= αναπόσπαστο μέρος προγράμματος

Επί Γκορμπατσώφ

• αποκέντρωση συστήματος (εξουσίες σε σοβιετικές δημοκρατίες)

Σήμερα: προσπάθεια αποκόλλησης από σοβιετικό παρελθόν

• τέλη 20^ου: εγγράμματος πληθυσμός
• μεγάλο ποσοστό ανθρώπων ανώτατης εκπαίδευσης
• σύνδεση εργασίας κ εκπαίδευσης= πολλοί φοιτητές εργάζονται και φοιτούν
• 1980: 2/3 φοιτητών ανώτατης εκπαίδευσης δια αλληλογραφίας ή το βράδυ

5.7 ΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ

• Στιγμή αλλαγής: τέλος Β΄ Παγκόσμιου πολέμου= μεγάλη ζήτηση ειδικά εκπαιδευμένων επιστημόνων σε όλους τους τομείς

• Διάδοση κ καλή λειτουργία εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων= διεύρυνση πανεπιστημιακής εκπαίδευσης (όχι μόνο για λίγους)
• Πρόβλημα: εξάπλωση πανεπιστημιακής παιδείας= πρόβλημα επαγγελματικής απορρόφησης πτυχιούχων
• Πανεπιστήμια (διάδοση μόρφωσης, συστηματοποίηση γνώσης, έρευνα, εξειδίκευση)= θεμελιώδεις θεσμοί εκσυγχρονισμού κ προόδου

Βρετανία:

• μέχρι αρχές 1960= ίδια δομή με τέλος 19^ου αι.
• 1960-1965:

- ίδρυση νέων πανεπιστημίων. Στόχος= διεύρυνση ανώτατης παιδείας σε γυναίκες κ παιδιά εργατικής τάξης

- ίδρυση νεών τεχνολογικών πανεπιστημίων (επέκταση τεχνολογικών ινστιτούτων)

- αναβάθμιση τεχνικών ινστιτούτων σε πολυτεχνεία (κατάργηση μονοπωλίου πανεπιστημίων σε έκδοση πτυχίων)

- όχι ίδιο κύρος πολυτεχνείων-πανεπιστημίων= όχι ίσης αξίας ανώτατη παιδεία

• 1969: ίδρυση Ανοιχτού Πανεπιστημίου (ίσου κύρους)= ευκαιρία σπουδών (ανώτατη παιδεία ως αγαθό ευρέως διαθέσιμο + πρώτιστο καθήκον πολιτείας)
• Τέλη ’80: αν και άνοιγμα ανώτατης παιδείας= μικρό ποσοστό φοιτητών: επιβίωση παράδοσης ελιτισμού μέχρι τέλη 20^ου

Γερμανία:

• Μέχρι άνοδο Χίτλερ: πανεπιστήμια= κέντρα λογιοσύνης κ έρευνας
• Περίοδος ναζισμού: παράδοση σε παραλογισμό απολυταρχίας/συντηρητισμού

- διωγμός Εβραίων καθηγητών κ αντιφρονούντων

- έλεγχος καθηγητών από ναζιστικό κόμμα (όχι αναγνώριση ιδιωτικής σφαίρας καθηγητών/φοιτητών, παρά μόνο δημόσιας + υποχρέωση να είναι μέλη Συλλόγου Λεκτόρων των ναζί που έλεγχε διορισμούς/προαγωγές)

- υπαγόρευση τάσεων κ αποτελεσμάτων ερευνών από τους ναζί

- ινστιτούτο Ράιχ= επαναγραφή ιστορίας νεότερης Γερμανίας υπό πρίσμα ρατσιστικής ιδεολογίας ναζί

- αποσιώπηση προσφοράς Εβραίων επιστημόνων κ απαγόρευσή της (π.χ. θεωρία σχετικότητας υπό διωγμό ως εβραϊκή φυσική)

- ναι σε γερμανική φυσική: αρχές αίματος κ φυλής

- αποτέλεσμα στενού ελέγχου κόμματος στα πανεπιστήμια= ανίκανοι καθηγητές (κριτήριο= υποταγή στο κόμμα) Το ίδιο για τους φοιτητές

• Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο:

- εκδίωξη καθηγητών κόμματος (δύσκολη επαναφορά δημοκρατίας/ισότητας)

- αυστηροί κ άκαμπτοι παρέμειναν οι κανόνες πανεπιστημίου (πλαισίωση καθηγητών με βοηθούς + αδρές αμοιβές= όχι επιθυμία μεταρρυθίσεων)

• Τέλος ’60 (φοιτητικές εξεγέρσεις): περιορισμός εξουσίας καθηγητών (συμβούλια από καθηγητές + νεότερους βοηθούς + φοιτητές)
• Προβλήματα:

- όχι περιορισμοί σε αριθμό εισαγομένων= πολυπληθή τμήματα

- όχι περιορισμοί σε επιλογή μαθημάτων= άσχετες επιλογές + απεριόριστη διάρκεια σπουδών= μόνιμη φοίτηση

- οικονομική εξάρτηση πανεπιστημίων από τοπικά εκπαιδευτικά Υπουργεία ομοσπονδιακών κρατιδίων= περιορισμός ελευθερίας επιλογών (νέες έδρες, αγορά εκπαιδευτικού υλικού κλπ)

• 1983: ενθάρρυνση ιδιωτικής ανώτατης παιδείας. Στόχος= μεγαλύτερη ειδίκευση
• Αποτέλεσμα πανεπιστημιακής παιδείας (τέλη 20^ου): άνεργοι πτυχιούχοι
• Διατήρηση αυταρχικής δομής πανεπιστημίων για 20 χρόνια μετά το τέλος του πολέμου (αντίθεση με φιλελευθεροποίηση κοινωνίας) + όχι φραγμοί (σε πολλές χώρες) για είσοδο φοιτητών στα πανεπιστήμια= φοιτητικό κίνημα τέλη ’60 (αίτημα: φιλελευθεροποίηση κοινωνίας)

Γαλλία κ Ιταλία= έντονα φοιτητικά κινήματα χωρίς δραματικές επιπτώσεις για κοινωνία. Αποσκοπούσαν σε φιλελευθεροποίηση κυρίως πανεπιστημίων. Οφέλη:

• Αμφισβήτηση αυθεντίας καθηγητών
• Διεύρυνση ύλης
• Συμμετοχή φοιτητών στα πανεπιστημιακά συμβούλια

Ρωσία:

• Αρχές 20^ου αι: 9 πανεπιστήμια εν λειτουργία + πλήθος τεχνολογικών ινστιτούτων + αγροτικών + εμπορικών κολεγίων
• Ανώτερα σχολεία μουσικής κ ζωγραφικής= διεθνή φήμη
• Ανώτατα ιδρύματα υπό εποπτεία υπουργείων (πχ Υπουργείο Εμπορίου, Πολέμου, υπηρεσία ταχυδρομείων/τηλεγραφημάτων)
• Πιο κλειστοφοβικά τα πανεπιστήμια:

- προσκόλληση φοιτητών σε τυπικό παρεχόμενων γνώσεων. Στόχος: μια θέση στο γραφειοκρατικό σύστημα

- πολλοί φτωχοί (συνθήκες άθλιας διαβίωσης)

- απαγόρευση σε γυναίκες να φοιτούν κανονικά (μόνο ως ακροάτριες): το 1905 επετράπη σε γυναίκες να συμμετάσχουν σε κρατικές εξετάσεις

• Καταπιεστικό κλίμα= δυσαρέσκεια ενάντια σε εξουσία= φοιτητικές εξεγέρσεις (βελτίωση πανεπιστημιακής ζωής + κοινωνικά/πολιτικά αιτήματα)
• Υψηλό το ακαδημαϊκό επίπεδο (σε σύγκριση με Δύσης)
• Σχολαστικότητα + προσκόλληση στον τύπο του περιεχομένου στα κλασικά γράμματα= όχι εμπόδιο για μελέτη λογοτεχνίας κ έρευνας φυσικών επιστημών
• Μέχρι 1914: οι μισοί φοιτητές από υψηλά, μεσαία/ανώτερα στρώματα κ υπόλοιποι από ασθενέστερα (παιδιά εξειδικευμένων εργατών, κληρικών, ξεπεσμένων ευγενών).
• Απόφοιτοι από ασθενέστερα κοινωνικά στρώματα= όχι εύκολη πρόσληψη σε κυβερνητικές θέσεις κ μεγάλες εμπορικές εταιρείες (ύποπτοι ως οργανωτές εξεγέρσεων)
• Μετά τη Ρώσικη Επανάσταση: υποχρέωση αποδοχής 2/3 φοιτητών από εργατική τάξη κ αγρότες
• 1932: κατάργηση νόμου= περισσότερες πιθανότητες εισαγωγής για παιδιά διοικητών κόμματος
• 1940: επαναφορά διδάκτρων σε ανώτατη εκπαίδευση (δύσκολη πρόσβαση για εργατική τάξη) + εκτεταμένες ευκαιρίες φοίτησης για εργαζόμενους φοιτητές (σπουδές δια αλληλογραφίας= προνόμια από κυβέρνηση)
• 1969: 794 ινστιτούτα ανώτερης εκπαίδευσης + 40 πανεπιστήμια
• Χαρακτηριστικό ανώτατης παιδείας: προσκόλληση σε αποστήθιση και τύπο (διαφορά με πανεπιστήμια Δύσης)
• Διδασκαλία μαρξισμού-λενινισμού= 1/10 μελέτης όλων των κλάδων
• Γλώσσα πανεπιστημίων= ρωσική (αν και επίσημα ισότιμες οι τοπικές γλώσσες: κατάργηση στο επίπεδο του πανεπιστημίου). Υποχρέωση μη ρώσικων πληθυσμών σε εκμάθηση ρωσικής ως δεύτερη γλώσσα (lingua franca), γλώσσα ανώτερης κοινωνίας
• Υποτροφίες σε όλους εκτός από πολύ πλούσιους
• Υποχρέωση αποφοίτων σε θέσεις πολιτείας σύμφωνα με εθνικές ανάγκες
• Μέχρι 1980: παραγωγή ανώτατης παιδείας= μηχανικοί, παρά ανθρωπιστικοί επιστήμονες
• ’90: υπό ανασύσταση, προσπάθεια διαφοροποίησης από σοβιετικό παρελθόν

Τέλη 20^ου αι: πανεπιστήμια Ευρώπης= πιο περίοπτη θέση σε ευρωπαϊκές κοινωνίες

• Έγκυρα ερευνητικά κ διδακτικά κέντρα + συμβολή σε ευρύτερο κοινωνικό μετασχηματισμό
• Χρηματοδότηση κ βαθμός αυτονομίας ως κέντρα προώθησης γνώσης= σημαντικότερα προβλήματα σύγχρονων πανεπιστημίων
• Λειτουργία σε παγκόσμια κι όχι μόνο ευρωπαϊκή ή εθνική κλίμακα

 ----------

 ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

ΓΙΑ ΚΕΦ. 1^ο ΘΕΜΕΛΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

σ. 46. Εξελίξεις σε διάφορα γνωστικά πεδία κατά τον ύστερο Μεσαίωνα

- Αλλαγές σε αντιλήψεις παραδοσιακών γνωστικών πεδίων 

• Προϋποθέσεις πνευματικής προόδου από 11^ο αι.:

- ειρήνη (εξάλειψη εξωτερικής απειλής κ εσωτερικών συγκρούσεων)

- πολιτική ανοχής για λόγια κληρονομιά (όχι απειλή για πίστη)

- φιλοπεριέργεια= προαγωγή μόρφωσης (γνώση για τη γνώση). Εξάντληση περιέργειας= πρακτική εφαρμογή (ανάγκη= πρόοδος): αξία ειδικών γνωστικών κλάδων (ανάπτυξη ειδικοτήτων νομικής, ιατρικής, φιλοσοφίας, θεολογίας) + βελτίωση βασικής εκπαίδευσης Αλκουίνου= γνώση ως χρήσιμη

• Νομική: δύο παραδόσεις (ρωμαϊκή νομοθεσία + προφορικός φεουδαλικός, φυλετικός κώδικας)

- ανάγκη ερμηνείας χριστιανικής ηθικής= ανάγκη μόρφωσης

- αποθέματα ρωμαϊκής νομικής ιστορίας= απαραίτητη η τεχνική + ορολογία λατινικής γλώσσας κ ρητορικής για νόημα νομικών κειμένων

- δεξιότητες: γνώση νόμου + ρητορική= σύσταση νομικών σχολών. Στόχος= αφομοίωση νομικής γνώσης αρχαίων πηγών

• Ιατρική: αξία + αναγκαιότητα

- σύνδεση με φυσική φιλοσοφία (αντιχριστιανική πηγή)= απόρριψη ιατρικής

- αναγκαιότητα= στροφή σε λόγια ιατρική κ φυσικούς φιλοσόφους (μακριά από αραβική «μόλυνση»)= επιστροφή σε αρχαία κείμενα (Ιπποκράτη-Γαληνού)= απομάκρυνση ιατρικής από φυσική φιλοσοφία

• Φιλοσοφία: στροφή στη Λογική (λατινική πνευματική παράδοση= πειθώ, όχι λογική). Στέρεα λογική= συμπεράσματα πίστης. Φιλοπεριέργεια λογίων= ναι σε πλεονέκτημα λογικής (μέσο πειστικής σκέψης + τρόπος οργάνωσης εγκόσμιων/εκκλησιαστικών εγχειρημάτων/γραφειοκρατείας)
• Θεολογία: λόγιοι 10^ου= επιλογή λατρείας/πίστης. Λόγιοι 11^ου= εξέταση κανόνων πίστης. Ανάγκη για κανόνες σκέψης (λογική, επαγωγική/απαγωγική σκέψη, επιστημονική απόδειξη, επιχειρηματολογία, λογικά σφάλματα)= σύνδεση δυτικού πολιτισμού με κλασική παιδεία. Άγιος Άνσελμος= «πίστεψε για να κατανοήσεις». Στόχος= κατανόηση Βίβλου + εναρμόνιση πατερικών κειμένων + οργάνωση εκκλησιαστικού δικαίου= ενίσχυση πίστης

·                     Γενική Γραμματεία: απόλαυση ανάγνωσης + φήμη ευρυμάθειας. Μοναστήρια= απόλαυση στοχασμού, αναζήτηση παραδειγμάτων. Λαϊκοί= αναζήτηση ζητημάτων σχέσεων δύο φύλων. Στόχος= εμβάθυνση σε ανθρώπινη προσωπικότητα. Παράβλεψη συγκρούσεων με χριστιανική ηθική. Τέλη 11^ου: ηθικολόγοι: επιβλαβής η λογοτεχνία= αναβίωση παλιάς καχυποψίας= ταξινόμηση κλασικών σε επιτρεπτούς και μη.

-Νέοι τρόποι ερμηνείας γνωστικών αντικειμένων από δασκάλους

Υποχώρηση φιλομάθειας= ενσωμάτωση γνώσης σε σώμα χριστιανικών αξιών. Προσπάθεια συστηματοποίησης γνώσης.

·         Λογική Αβελάρδου: συγκερασμός διαφορετικών απόψεων για χριστιανικό δόγμα: γλωσσική ανάλυση= αποκάλυψη νοήματος συγγραφέα= οικοδόμηση ορθοδοξίας απέναντι σε ετεροδοξία. Θεολογία= εδραίωση λογικής ως εργαλείο

·         Λογική + γραμματική: γραμματικοί κανόνες με βάση λογική κι όχι γλωσσική χρήση. Λογική γραμματικής= υπονόμευση αυθεντιών

·         Λογική + ρητορική: Ρητορική (έκφραση + ανάλυση).

- Έκφραση: επαναγραφή κανόνων έκφρασης σε νομική, θεολογία, φιλοσοφία (σχέση ρητορικής με επαγγελματικούς γνωστικούς κλάδους). Νέο ρητορικό είδος= επιστολογραφία (νέοι κανόνες ύφους/σύνταξης, αντικείμενο διδασκαλίας)

- Ανάλυση: στόχος η αποκάλυψη νοήματος= ανάλυση ύφους συγγραφέα (αλληγορία, σχήματα λόγου, πλοκή). Χρήση για αποκάλυψη μηνύματος Βίβλου κ ανάδειξη θρησκευτικού νοήματος κλασικών κειμένων

·                     Ερμηνεία κλασικών κειμένων = δύο παιδαγωγικές τεχνικές

- enarratio= έκφραση. Ανασκόπηση πλοκής + πρόθεσης συγγραφέα

- praelectio= ανάλυση. Ανακάλυψη τελικού αιτίου (θείο νόημα)

Ερμηνεία ηθικοπλαστική.

·                     Χιου: ύφος/πλοκή + αλληγορική ερμηνεία (εργαλείο ιερής/κοσμικής γραμματείας + ενδυνάμωση δεσμών ρητορικής-λογικής)

·                     Ρητορική + νομική: ρητορική απαραίτητη για α. κατανόηση αρχών κ β. προσαρμογή σε κοινωνία εποχής.

- Ιρνέριους (ερμηνεία/σχολιασμός νομικών κειμένων, Κώδικα, Πανδέκτη, Θεσμών)= συστηματοποίηση ρωμαϊκού δικαίου από επίγονους πχ Μπούλγκαρους.

- Ερμηνεία + κωδικοποίηση δικαστικών πρακτικών= φιλοσοφική συνοχή + παράρτημα παραδειγμάτων.

- Αποφοίτηση από Σχολή Τεχνών (γραμματική, ρητορική, λογική)= συνέχιση σε νομική σχολή

·                     Ιατρική: στροφή σε θεωρία= αυθεντία Γαληνού (σχολαστική ιατρική= όχι εμπειρική διερεύνηση)

·                     Φιλοσοφία: ισορροπία λογικής-πίστης + συμφιλίωση φιλοσοφικών και χριστιανικών αρχών. 1230-1245= απαρχές Σχολαστικής φιλοσοφίας. Πλήρης σύνθεση= Θωμάς Ακινάτης (λογικός χαρακτήρας πίστης)

·                     Οργάνωση γνώσεων: γνωστική ιεραρχία + ταξινομήσεις. Διαχωρισμός επτά τεχνών σε τρίπτυχο (έκφραση) κ τετράπτυχο (στοχασμός). Ενότητα γνώσης.

- Χιου: α. θεωρητική/επιστημονική γνώση (θεολογία, φυσική, μαθηματικά), β. πρακτική τέχνη, γ. μηχανική ικανότητα, δ. τέχνες έκφρασης

- Βίνσετ: ενότητα γνώσης (επιβολή φιλοσοφικής τάξης στη γνώση). Γνώση υπαγορεύεται από Θεό= όχι αντίθεση με άρθρα πίστης (συμφιλίωση γνώσης με άρθρα πίστης)

σ. 48: «Τα μεσαιωνικά σχολεία». (Δραστηριότητα 8/1: Κατάλογος ειδών σχολείων. Εύρος σχολείων ύστερης μεσαιωνικής κοινωνίας, σχέση με θρησκεία)

Αναγνώριση από Εκκλησία δέσμευσης εκπαίδευσης λαϊκών (προετοιμασία για πρακτικό βίο). 11^ος = ποικίλοι προστάτες σχολείων

• Ιδιωτικά σχολεία: άδεια από εκκλησιαστικό αξιωματούχο

- στοιχειώδη κατάρτηση (γραφή/ανάγνωση) + γραμματική/γραμματεία

- κορίτσια δεκτά

- ιστορικά αδιαμφισβήτητη η ύπαρξή τους/αποσπασματικές πηγές

• Μοναστηριακά σχολεία (επαρχίες): δημόσια σχολεία Μεσαίωνα

- αρχικά μόνο για δόκιμους (διεύρυνση με διάταγμα Καρλομάγνου)

- Σχολικό πρόγραμμα: στοιχειώδη κατάρτιση + κύκλο μαθημάτων τεχνών + δευτεροβάθμια (ιατρική/νομική). [Συμβουλή Αλκουίνου: τέχνες= αναβαθμοί προς Θεό]

- Δοκιμασμένες, παραδοσιακές γνώσεις (αδιαφορία για γνωστική περιέργεια)

- Εστίαση σε πρακτική αξία τετράπτυχου + κατάκτηση τρίπτυχου (ρητορική, λογική, γραμματική)

- Εστίαση σε αυθεντίες (αξίωμα γλωσσικής χρήσης κι όχι λογική γραμματική έως 12^ο αι.)

- αγνόηση αρχαίων Ελλήνων κλασικών, επιλογή Λατίνων (πχ Βιργίλιου) κ χριστιανών συγγραφέων

- από 12^ο= αναγνώριση αξίας λογικής (οδηγός ορθής σκέψης). Όχι υιοθέτηση διαλεκτικής. Ναι τυποποιημένη λογική. Αποδοχή γλωσσικής ανάλυσης Αβελάρδου.

- στόχος ρητορικής: ανάπτυξη πρακτικού πεζού ύφους + σύνταξη επιστολών

• Καθεδρικά/κολεγιακά σχολεία (πόλεις/κωμοπόλεις):

- πρωτοβάθμια + ακαδημίες

- δάσκαλοι καθεδρικών= σύνοδος κανονικών (ιερέων ναού)

- δάσκαλοι κολεγιακών= συνεργασία με Εκκλησία κ σύνοδο κανονικών

- άδεια διδασκαλίας από σχολάρχη (γραμματέα επισκοπής)

- αρχικός στόχος= προετοιμασία ιερέων. 12^ος= συρροή μαθητών (εγκόσμια κίνητρα= επιθυμία για μάθηση)

- μαθήματα: θεολογία, κανονικό δίκαιο, εκκλησιαστική διοίκηση + λογική (αριστοτελικά κείμενα)

- συρροή μαθητών σε εξειδικευμένες σχολές κλασικών σπουδών (εξάρτηση από δάσκαλο)

- θεμέλια ίδρυσης πανεπιστημίων

• Σχολεία Δήμων (πόλεις): ίδρυση από δημοτικές αρχές

- γιοί εμπόρων, μεταπρατών, τεχνιτών

- δημοτικά πρωτοβάθμιας + δευτεροβάθμιας

- δεκτά κορίτσια (ενίοτε)

- άδεια λειτουργίας από Εκκλησία

- διενέξεις πολιτικών αρχόντων (χορηγοί) κ Εκκλησίας για έλεγχο σχολείων

- φιλοδοξία πόλεων= εξειδίκευση ακαδημαϊκών σχολών (ανταγωνισμός με καθεδρικά/κολεγιακά σχολεία).

- Προσέλκυση διάσημων δασκάλων= επιτάχυνση ανάπτυξης πανεπιστημίων

• Συντεχνιακά (πόλεις):

- παιδιά κ μαθητευόμενοι τεχνιτών

- στόχος: γραφή/ανάγνωση

- όχι παροχή επαγγελματικής κατάρτισης

• Σχολεία αυλών αριστοκρατίας:

- στόχος: τρόποι κοινωνικής θέσης + καθοδήγηση σε διαχείριση περιουσιών

- εξάρτηση ποιότητας από δάσκαλο (κίνητρο πρόσληψης καλού δασκάλου= επιδοκιμασία κ πίστη υποτακτικών)

- κοσμικό αντίστοιχο καθεδρικών/κολεγιακών σχολείων

- αναβάθμιση καλών τρόπων κ μόρφωσης αριστοκρατών

• Σχολεία Ψαλτικής (πόλεις):

- δημιούργημα φιλανθρωπίας (στη μνήμη νεκρών)

- απαίτηση χορωδίας σε επιμνημόσυνες δεήσεις (αγόρια)

- μουσική + γραφή/ανάγνωση

 σ. 56 «Το μεσαιωνικό πανεπιστήμιο».

• Στοιχειώδη σχολεία= εμφάνιση πανεπιστημίων
• 12^ος-14^ος: 70 studia generalia (επιρροή από χώρα/έθιμα, κίνητρα σπουδαστών)
• Εποχή Σχολαστικών= ώθηση σε ανοιχτή ακαδημαϊκή κοινότητα
• Ακαδημαϊκή ελευθερία
• Απαραίτητη η άδεια διδασκαλίας (εποπτεία εντεταλμένου καθηγητή)
• Όχι κοσμικό κράτος= χορηγία άδεια διδασκαλίας από Εκκλησία ή εξουσιοδότηση βασιλέων/ηγεμόνων από Εκκλησία για παροχή άδειας
• Πανεπιστήμια= νομικά άτυποι συνεταιρισμοί διδασκόντων-φοιτητών + καταστατικοί χάρτες
• Καταστατικός χάρτης πάπα= αναγνώριση πτυχίου σε χριστιανικό κόσμο
• Καταστατικός χάρτης βασιλέα= νομική υπόσταση πτυχίου σε επικράτεια (δυνατότητα αμφισβήτησης από Εκκλησία)
• Εξουσία Εκκλησίας σε πανεπιστήμια (απειλή πίστης/πειθαρχίας)
• Όχι ανοχή εκκλησιαστικής εξουσίας από διδάσκοντες/σπουδαστές= πρόβλημα αυτονομίας

Καθηγητές: ευρυμάθεια, δίδακτρα, χειρόγραφα

• Ακαδημαϊκοί διαξιφισμοί= επίδειξη οξύνοιας
• Όχι τυπογραφία= προφορική δημοσιοποίηση ακαδημαϊκών θεμάτων
• Διαφωνία διδασκόντων-εκκλησιαστικών αρχών (υποχρεωτικό το σχήμα του κληρικού σε διδάσκοντα)
• Λαϊκοί καθηγητές= διδασκαλία σε εγκόσμιο βίο

Πρόγραμμα σπουδών

• Αρχικά: λιγοστά χειρόγραφα + περιπλανώμενοι δάσκαλοι. Μέθοδος= ανάγνωση
• Οργάνωση σε ομάδες (συντεχνίες)= προσέλευση σπουδαστών: πρώτα πανεπιστήμια (σχολές εξειδίκευσης)
• Επιλογή μαθημάτων από σπουδαστές
• Καταγγελία ανεπάρκειας σπουδαστών= αναβάθμιση προετοιμασίας (συνεργασία με μητροπολιτικούς ναούς/αυτόνομες εκκλησίες ή μοναστηριακά σχολεία ή ιδιωτικούς δασκάλους)
• Μοναδικό προσόν εισαγωγής= γνώση λατινικών
• Πανεπιστήμιο= μία ανώτερη σχολή (νομική, ιατρική, θεολογία) + κατώτερη σχολή τεχνών (αναγκαία για κατάρτιση επαγγελματικών γνωστικών κλάδων)
• Τάση υποβάθμισης τεχνών= ανάδυση δευτεροβάθμιας (τέλος Μεσαίωνα)
• Πανεπιστήμιο= εστίαση σε Λογική (ολοκληρωμένο πρόγραμμα φιλοσοφίας) + αρχή απόρριψης επαγγελματισμού

Τίτλοι

·         Προσδοκία σπουδαστών για αναγνώριση σπουδών

·         Πανεπιστήμια= παράδειγμα συντεχνιών (πτυχιακές εξετάσεις): ένα πτυχίο (όχι διαβαθμίσεις ακαδημαϊκής επάρκειας)

·         «Διδάκτορας» (πρώτη αναγνώριση από νομικούς) + «προπτυχιακός» (μαθητευόμενος)

·         Πρόβλεψη επιμελητών ή μαθητευόμενων δασκάλων με μισθό= προπτυχιακοί (προσφορά δώρων σε μαθητές τους)= όχι επίσημος τίτλος (Παρίσι/Οξφόρδη)

·         Παρίσι/Οξφόρδη= έμφαση σε σχολή τεχνών + ανάγκη δασκάλων= πτυχιούχος τεχνών ως μελλοντικός δάσκαλος (εξίσωση με διδασκαλία)

- Σχολή καλών τεχνών= όχι επαγγελματικός γνωστικός κλάδος

- Ζήτηση ελευθέριων τεχνών (επιθυμία ευρυμάθειας κι όχι άδεια διδασκαλίας)= α. διατήρηση πτυχίου τεχνών, β. εισαγωγή τίτλου «προπτυχιακού»

- 15^ος αι.= εξέλιξη προπτυχιακού διπλώματος σε προεπαγγελματικό τίτλο (θέση σε κύκλο μορφωμένων)

• Επιστροφή αρχαίας σοφίας με στόχο: ενδυνάμωση μεσαιωνικής σκέψης (όχι αλλοίωση χριστιανικών πεποιθήσεων + όχι επαναπροσδιορισμός κόσμου)= αδιαφορία για ανθρωπιστικές σπουδές
• Νέα πρότυπα ζωής: εμφάνιση ουμανιστών (ναι σε ανθρωπιστικά ιδεώδη)

ΓΙΑ ΚΕΦ. 2^ο ΑΝΑΒΙΩΣΗ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ.

ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΚΑΙ ΠΑΙΔΕΙΑ

σ. 273 Η εξέλιξη της εκπαίδευσης στην Ευρώπη των νεότερων χρόνων

προτεστάντες κ καθολικοί= έτοιμοι να υιοθετήσουν πνευματικά εφόδια για προώθηση δογματικών τους σκοπών

Χαρακτηριστικά εποχής:

- Ανακάλυψη Νέου Κόσμου

- Ανακάλυψη τυπογραφίας (μετατόπιση συνόρων πνεύματος)

- Θεωρία ηλιοκεντρισμού (επανεξέταση φυσικής ιστορίας κ διαμάχη με Εκκλησία)

- Επέκταση ελεύθερων πόλεων (μεταβολή πολιτικού τοπίου)

- Εκφυλισμός φεουδαλισμού

- Μεταβολή θέσης πολίτη έναντι Εκκλησίας

- Συγκέντρωση πλούτου σε λίγους (εξάρτηση/φτώχεια για πολλούς)= αναθεώρηση κοινωνίας και θεσμών

Θρησκευτική και εκπαιδευτική μεταρρύθμιση

Διαμαρτύρηση από Λούθηρο κ Καλβίνο + λαμβάνουν υπόψη εκπαίδευση λαού= νέο πρόγραμμα εκπαίδευσης που: α. υπηρετεί θρησκεία, β. προάγει καλό Γερμανίας

• Χρήση καθομιλουμένης για διδασκαλία απλών ανθρώπων
• Ανασύνθεση λατινικών σχολείων (ευκαιρίες για πιο ευφυή παιδιά + ευγενικής καταγωγής)= δυνατότητα για επαγγελματικές σπουδές
• Πρώτη θέση: θεολογία (προτεύων σκοπός= καθαρότητα δόγματος) + καλή γνώση λατινικών κ αρχαίων γλωσσών (κλασική παιδεία)
• Συνθηκολόγηση με πολιτική εξουσία σε εκπαιδευτικά ζητήματα: ανάθεση εκπαίδευσης σε δημάρχους κ δημοτικούς συμβούλους κ πρίγκιπες (ιερείς= κατώτεροι αξιωματούχοι). Ρίζες πολιτικής εξουσίας= θεία πηγή (αφετηρία εθνικού εκπαιδευτικού ελέγχου)
• Λούθηρος= όχι προφήτης λαϊκής εκπαίδευσης
• Ναι σε αναζωογόνηση εκπαιδευτικών ευκαιριών σε γερμανικά πριγκιπάτα (αποδείξεις Λούθηρου για γενική αμάθεια= υποστήριξη εκπαίδευσης)
• Στόχοι: ακμή θρησκείας + ευημερία κράτους
• Εκπαιδευτικό σχέδιο βάσει αγάπης Θεού και Γερμανίας
• Βίβλος= μέσο ενστάλαξης γνήσιας ευσέβειας
• Όχι παράβλεψη πρωτότυπων γλωσσών (εβραϊκά, ελληνικά)=κατοχή λογίων
• Τακτική κ ευσεβής ανάγνωση Βίβλου= θρησκευτική άσκηση (διάκριση από ουμανισμό). Ναι σε ουμανιστική πρακτική, όχι σε ουμανισμό.
• Ανάγκη για ιεροκήρυκες= μελέτη ρητορικής τέχνης (θεμελιώδες ουμανισμού)
• Σαφή κ ορθή έκφραση: ιεροκήρυκων, αξιωματικών, επιχειρηματιών
• Όχι σε σχολαστικισμό (όχι σε Αριστοτέλη)
• Ναι σε προσεκτική υιοθέτηση ουμανισμού: θεμέλιο μελέτης ιερών κειμένων με στόχο προαγωγή θρησκείας

- γραμματική, λογοτεχνία αρχαίων γλωσσών

- ρητορική

- λογική

- ιστορία

- φυσικές επιστήμες

• Κάθε πολίτης= Βίβλο στα γερμανικά
• Ανάπτυξη γερμανικής γλώσσας + κλασική παιδεία (φόβος καταστροφής λατινικών σχολείων που είχαν θρησκευτική χρησιμότητα). Δημοτικό σχολείο= ανεκτό.

Φίλιππος Μελάγχων (ευρυμάθεια, όχι σθεναρή υποστήριξη εκδοχής του)

• Πρακτικό έργο εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης
• Διεύρυνση προγράμματος σπουδών (όχι μόνο για θρησκευτικές ανάγκες)
• Όχι προώθηση άλλης γλώσσας εκτός λατινικών
• Στόχοι: γνώση + διαύγεια πνεύματος= μορφωμένοι πολίτες κ χριστιανοί

Στουρμ κ Κορντιέ (16^ος αι.)

• Μετάφραση θεωρίας σε πράξη
• Στουρμ= δημιούργησε μοντέλο σχολείων για Γερμανία: Κλασικό Γυμνάσιο

- οργανωτική δομή σε δευτεροβάθμια εκπαίδευση (κυριάρχησε σε γερμανόφωνες περιοχές κ επέδρασε σε Ευρώπη)

- κλασική παιδεία με περικοπές= υπηρέτηση προτεσταντισμού

- σημασία σε γνώση λατινικής γλώσσας (κατάλληλη για καθημερινή χρήση)

- παραμέρηση κλασικών μέσω εστίασης στο γλωσσικό σκέλος κι όχι στο λογοτεχνικό

- καθήκον δασκάλου= ενστάλαξη θρησκευτικών κ ηθικών αξιών

- ναι σε τεχνικές έκφρασης (όχι ευρεία κ γνήσια γνώση λογοτεχνίας)

• Κορντιέ (ακόμα μεγαλύτερος περιορισμός προγράμματος σπουδών)

- συγγραφέας βιβλίων

- τρόπος αντιμετώπισης ουμανισμού: ναι σε ορθή χρήση λατινικών + ακρίβεια + παράκαμψη κλασικής λογοτεχνίας

- ομάδα μελέτης για επιλογή κλασικών κειμένων (απαιτούμενη ικανότητα αναπαράστασης χριστιανικής ηθικής)

- διακηρύξεις ευσέβειας

- απαγγελία ηθικών αποφθεγμάτων

- ουμανισμός= αιχμάλωτος θρησκείας

Ιησουίτες (σταθεροί σε στοιχεία μεσαιωνικής εκπαίδευσης)

• 1546: ίδρυση σχολή για Ιησουίτες, 1548: εκπαίδευση για κοσμική νεολαία
• Παιδαγωγικές αρχές:

α. προσεκτική οργάνωση σειράς μαθημάτων,

β. κατάλληλα παρουσίαση από ικανούς δασκάλους

• Επιτελείο Ιησουιτών δασκάλων (διευθυντές σχολείων)= προσηλυτισμός= επιτυχία σχολείων
• Επιλεκτική ανάγνωση κλασικών συγγραφέων (+οργάνωση υλικού ανάγνωσης: τάξη κ ιεραρχία λογοτεχνικών κειμένων)
• Επαρκή γνώση κλασικών γλωσσών
• Όχι σε εγγενή αξία λογοτεχνίας (εκτίμηση συνεισφοράς σε τέχνη σύνθεσης κειμένων)
• Στόχος= ικανότητα έκφρασης
• Όχι σε πρώτη θέση οι ανθρωπιστικές σπουδέες (ναι σε συμβολή στον εκπαιδευτικό σκοπό)
• Προσαρμογή ουμανιστικής παιδείας σε υπηρεσία θρησκείας

Θρησκεία κ ουμανισμός στην Ευρώπη:

• Γερμανία κ Ελβετία: προτεσταντική εκδοχή θρησκευτικού ουμανισμού

Ιταλία: Ιησουίτες

Γαλλία: αισθητικός προσανατολισμός ουμανισμού (όχι τα παραπάνω)

Αγγλικός: όχι καθήκον εκπαίδευσης αγίων ή θεολόγων. Στόχος= παροχή εφοδίων για πρακτική ζωή. Επιλογή από κλασικούς ιδεών με κοινωνικές και πολιτικές συνεπαγωγές για επίλυση προβλημάτων σύγχρονης εποχής.

• 1600: ουμανιστική εκπαίδευση μόνο κατ΄ όνομα. Ουμανισμός= τρόπος δήλωσης υποταγής σε θρησκεία κ ευσέβεια
• Νέο φαινόμενο= εθνικισμός/πατριωτισμός  (κυρίαρχο ρόλο σε εκπαίδευση)

ΓΙΑ ΚΕΦ. 3^ο ΠΑΙΔΕΙΑ ΡΕΑΛΙΣΜΟΥ Κ ΟΡΘΟΥ ΛΟΓΟΥ

σ. 106 «Η επίδραση του Ρεαλισμού στην εκπαίδευση». Μορφές Ρεαλισμού. Ορισμός με μια λέξη ή φράση χαρακτηριστικού γνωρίσματος κάθε κατηγορίας. Κοινά.

Μεγάλη εξοικείωση μαθητών με κλασικές παραδόσεις= φόβοι ουμανιστών για πρακτικά αποτελέσματα= όχι βαρύτητα πια σε κλασικές σπουδές (απομεινάρι προγράμματος Έρασμου= άριστες επιδόσεις λατινικών)

Νέο πνευματικό κίνημα= Ρεαλισμός (βάση= νεωτερική επιστημολογία)

• Διεύρυνση αντίληψης κόσμου
• Απόρριψη παιδαγωγικής άποψης: γνώση= κλασικά κείμενα
• Νέα θέση: γνώση= εμπειρία
• Κοινή βάση εκδοχών Ρεαλισμού: «βιβλίο γνώσης»= ζωή

Μορφές Ρεαλισμού:

- Ουμανιστικός ρεαλισμός

• Επιστημονική διερεύνηση φυσικού κόσμου= κατανόηση + διάδοση
• Μέσον παραπάνω στόχων καλός χειρισμός γλώσσας (γλωσσικές σπουδές)
• Άρα σημαντική θέση μύθου κ λογοτεχνίας κλασικής κληρονομιάς

- Κοινωνικός ρεαλισμός

• Πρόθυρα θετικισμού= επικύρωση γνώσης μέσα από πειραματική τεχνική
• Εφαρμογή επιστημονικής μεθόδου σε κοινωνικό πεδίο
• Αντικείμενο μελέτης= κοινωνικοί θεσμοί (θεμέλια κοινωνικών επιστημών)

- Αισθησιοκρατικός ρεαλισμός

• Θεμέλια φιλοσοφίας εκπαίδευσης (εκπαιδευτική πρακτική)
• Αδιαφορία για αντικείμενο διδασκαλίας
• Εστίαση σε μέθοδο κ δημιουργία εκπαιδευτικών ευκαιριών
• Συνδυασμός ουμανιστικών αξιών + ρεαλισμού
• Ένθερμοι χριστιανοί
• Τζον Άμος Κομένιους (κορυφαίος δάσκαλος: προώθηση αισθησιοκρατικού ρεαλισμού σε εκπαίδευση + μέσα εφαρμογής της)

- γνήσιος θρησκευτικός ουμανισμός + ρεαλισμός, έργο: «Μεγάλη Διδακτική»

- αξίες: μόρφωση + αρετή + ευσέβεια

- άξονας προγράμματος διδασκαλίας/μάθησης= γνώση από αισθήσεις

- τονισμός αναγκαιότητας εμπειρίας σε διαμόρφωση διάνοιας

- εντυπώσεις αισθήσεων= αποτυπώσεις εικόνων σε νου (νόηση)

- αντικείμενα γνώσης= αληθινά πράγματα (σαφή κ χρήσιμα)

- αδύνατος ο προσδιορισμός πεδίου δράσης εμπειρίας

- μοναδικός δάσκαλος= εμπειρία άμεση+ διαμεσολαβημένη (κλασική παιδεία)

- εμπειρία = θετική (παιδαγωγή επιταγή)

- πρόταση για φοίτηση παιδιών από όλες τις κοινωνικές τάξεις + δύο φύλα (εύνοια για εκπαίδευση γυναικών, αλλά σε επίπεδο δημοτικού σχολείου)

- βάση εξέλιξης λαϊκής εκπαίδευσης

- έμφαση σε φυσικό χαρακτήρα εκπαίδευσης (αφετηρία συζήτησης για εκπαίδευση όλων).

- Νέα εκπαιδευτική φιλοσοφία: μάθηση σύμφωνα με φύση =δυνατή για όλους (όχι εξαφάνιση φραγμών)

Παλαιά εκπαιδευτική φιλοσοφία: προϋπόθεση μάθησης= κοινωνική τάξη + εκ γενετής μοίρα

- ναι σε μεγάλες σχολικές τάξεις (άρση οικονομικού εμποδίου μεγάλου κόστους διδασκαλίας ολιγάριθμων τάξεων. Αντίτιμο εκπαιδευτικών ευκαιριών= χαμηλότερη ποιότητα εκπαίδευσης)

- προτεραιότητα παιδαγωγικών τεχνικών έναντι γλώσσας (γλώσσα= όχι αυτοσκοπός)

- εξιδανίκευση καθομιλουμένης (υποβάθιση αρχαίων γλωσσών). Εποχή πατριωτισμού= υποστήριξη αναβάθισης μητρικής γλώσσας

• Αδελφοί Χριστιανοί: συμβολή σε σύγχρονη εκπαίδευση (πειραματισμοί μεδόδου σε γαλλικά αστικά σχολεία, διδακτική μέθοδος με μακρά ιστορία)

- σχολεία παροχής στοιχειώδους εκπαίδευσης σε φτωχά αγόρια

- καθομιλούμενη γλώσσα

- αποδοτική παιδαγωγική μέθοδος για ολόκληρες τάξεις μαθητών + λογικό κόστος λειτουργίας σχολείων

• Ευσεβισμός (κυρίως Γερμανία)

- εκπαίδευση= θεραπαινίδα θρησκευτικής ευσέβειας

- βασική αρχή (πρόγραμμα Αυγουστίνου)= πίστη προηγείται γνώσης/νόησης

- ευθύνη κατανόησης κόσμου Θεού + γνώση αρχών θρησκευτικής πίστης

- λογική= όχι ισότιμη με θρησκεία (αδυναμία αντίληψης πραγμάτων ψυχής)

- προσανατολισμός προς εκλαϊκευμένη γνώση

- διεύρυνση ορίων εκπαιδευτικών ευκαιριών

- Αύγουστος Φράνκε: όχι εστίαση σε σύγκριση λογικής-πίστης

Σχολικό πρόγραμμα: διδασκαλία χρήσιμων αντικειμένων για ζωή κ αιωνιότητα + ανάπτυξη/τελειοποίηση διδακτικών μεθόδων

Πιστοποίηση + εφαρμογή φυσικής μεθοδολογίας Κομένιου

Εφαρμογή αξιών φιλανθρωπίας σε φτωχά παιδιά (παροχή τροφής/ρούχων)

- Εκπαιδευτική κληρονομιά Φράνκε: εκπαίδευση δασκάλων (για σχολεία λαού)

σ. 112 μελέτη «Τζον Λοκ: εμπειρία κ λογική» + tabula rasa

Τζον Λοκ (εμπειρία + λογική)

• Ένα δοκίμιο πάνω στην ανθρώπινη νόηση: φιλοσοφικές/ψυχολογικές αρχές για γνώση/μάθηση
• Μερικές σκέψεις περί αγωγής: θεμελιώδη στοιχεία εκπαίδευτικής αντίληψης για παιδαγωγική
• tabula rasa (ζωή= άγραφο χαρτί για εντυπώσεις εμπειρίας): αντιστροφή δόγματος έμφυτων ιδεών (ως προφανές παράγωγο λογικής σκέψης)
• ναι σε αξία εμπειρίας
• ναι σε θεμελιώδη ισότητα των ατόμων
• ναι σε προτεραιότητα αγωγής έναντι φύσης
• αγωγή= διαδικασία πρόσληψης εμπειρίας + διαδικασία συλλογισμού (διαφορετικό επίπεδο ωφελείας από εμπειρία από άτομο σε άτομο)
• «όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ίσοι»= άργησε να φτάσει σε εκπαιδευτική θεωρία κ πρακτική (ενδιαφέρον Λοκ κυρίως για εκπαίδευση αριστοκράτη)
• εκπαιδευτικοί στόχοι: α. αρετή, β. σοφία, γ. καλή ανατροφή (για όλα η προϋπόθεση είναι η λογική), δ. μάθηση (έλεγχος ανάπτυξης λογικής)
• λογική= βάση, άρα διδασκαλία σε στέρεες βάσεις= επιτακτική
• ναι σε λαϊκή/δημόσια εκπαίδευση, αλλά πιο σημαντικό= διαμόρφωση χαρακτήρα από ικανούς δασκάλους (δημόσια σχολεία= κοινωνικά μολυσμένα, άρα απεχθή: επιρροή μη φιλικής, σε διεύρυνση εκπαιδευτικών ευκαιριών, Αγγλίας)
• Δόγμα χρησιμότητας (άποψη Κομένιους= δόγμα Λοκ): πρακτική γνώση

- σχολική διαδικασία: πιο λαϊκή + πιο πρακτική

- εφαρμογή δόγματος προγράμματος σπουδών= κατ΄ άτομο

- ανοιχτά τα γνωστικά αντικείμενα

σ. «Ο νατουραλισμός κ ο εθνικισμός του 18^ου αιώνα»

Διαφωτισμός= εξιδανίκευση λογικής: κατά κάθε αυθεντίας

- νατουραλιστικό φρόνημα Ρουσσώ

- αισθησιαρχία Κοντιγιάκ

- περιβαλλοντισμός Ελβέτιους

- εθνική εκπαίδευση + κατάργηση θρησκευτικών σχολείων (Λα Σαλοτέ)

Αγγλία: μέθοδος αλληλοδιδακτικής Λάνκαστερ/Μπελ

Γερμανία: δυισμός Μπάζεντοφ (σχολεία ηγετών/οπαδών): εθνικό σύστημα τέλη 18^ου

ΡΟΥΣΣΩ (ορθολογισμός, αρνητισμός, ειλικρίνεια)

• Σκοποί παιδείας:

- άρση εμποδίων κοινωνικών συμβάσεων σε φυσική εξέλιξη

- επίτευξη προσωπικών στόχων (ναι σε παθητικό ρόλο κοινωνίας)

• Αιμίλιος= ευαγγέλιο κοινωνικής κ εκπαιδευτικής αναρχίας (όχι εγχειρίδιο για δασκάλους). Στόχος= χάραξη νέας πορείας εκπαίδευσης
• Όχι άμεση επίδραση σε εκπαίδευση 18^ου αι.

ΠΕΣΤΑΛΟΤΣΙ (κήρυκας παιδαγωγικής κι όχι φιλοσοφίας), ισχνή άμεση επιρροή

• Παιδαγωγικά σημεία έργου του:

- απλοποίηση αντικειμένων προγράμματος σπουδών στα βασικά τους στοιχεία

- οργάνωση προγράμματος σε κατάλληλες βαθμίδες

- διδασκαλία διακριτών γνωστικών αντικειμένων

- προτεραιτότητα προφορικής διδασκαλίας (έναντι γραπτών μαθημάτων)

• Εκπαιδευτική του φιλοσοφία:

- Στόχος εκπαίδευσης= ευημερία ανθρωπότητας

- Παιδεία= κοινωνική πανάκεια (θεραπεύει κοινωνικές νόσους κ προάγει ανθρωπισμό, φιλοπατρία, δημοκρατία)

• Ναι σε επιστημονικό χαρακτήρα εκπαίδευσης (νέα επιστήμη)

- πρόγραμμα διδασκαλίας/μάθησης

- δημιουργία κινήτρων σύμφωνα με αρχές εξελικτικής/παιδικής ψυχολογίας

- ανάλυση παιδαγωγικής τεχνικής ανά γνωστικό αντικείμενο

• Ανωτερότητα τέχνης διδασκαλίας: ναι σε προετοιμασία δασκάλων (ρόλος καθοδηγητικός κ υποστηρικτικός για διανοητική/ηθική διάπλαση μαθητών)
• Έργο δασκάλου: μετάδοση γνώσεων +  συνδυασμός διαφορετικών τεχνικών
• Πρωτοπορία Πεσταλότσι: εκπαίδευση επαγγελματία δασκάλου

ΛΑ ΣΑΛΟΤΕ (εθνική εκπαίδευση) 18^ος

[εθνική εκπαίδευση= προϋπόθεση εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης]

• Έργο Δοκίμιο για εθνική εκπαίδευση (σύνδεση με θρησκευτικό/πολιτικό πραξικόπημα εκδίωξης Ιησουιτών από Γαλλία, 1764)= απεικόνιση εθνικού σχολικού συστήματος

Στόχος: «το καλό του έθνους»

• Τάσεις εποχής: αντικληρικανισμός, ανάδειξη ιδιότητας πολίτη ως εκπαιδευτικός στόχος, υπέρ λαϊκών ως σχολικών δασκάλων= εύνοια ιδεών Σαλοτέ
• Ναι σε δικαίωμα έθνους να μορφώνει μέλη του
• Μείωση εκπαιδευτικών ευκαιριών= μόρφωση σύμφωνα με κοινωνική τάξη (παραπάνω μόρφωση= απειλή για κοινωνική ευημερία + κατά σχολείων Αδελφών Χριστιανών: διαμόρφωση εχθρών κοινωνίας)
• Απουσία νατουραλισμού
• Όχι σε εκπαιδευτική πρόνοια για απλούς ανθρώπους
• Αδιαφορία για πρόγραμμα σπουδών
• Σημασία έργου του: ανάδειξη σημασίας εθνικής εκπαίδευσης

ΚΕΦ. 4^ο ΓΑΛΛΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ  ΚΑΙ ΑΡΧΗ ΕΘΝΙΚΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ

ΕΘΝΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ (εφαρμογή ιδεών Λα Σαλοτέ σε Δ. Ευρώπη)

• Αρχές 17^ου (Δουκάτο Βαϊμάρης)= θέσπιση νόμου υπέρ υποχρεωτικής φοίτησης για αγόρια κ κορίτσια. Ακολούθησε η Πρωσία.
• Θεωρητική δομή θεμελίωσης αποδοχής εθνικής εκπαίδευσης= Μπάζεντοφ

- ευθύνη κράτους για ίδρυση/συντήρηση/υποστήριξη συστήματος σχολείων

- υπέρ θρησκευτικής ανεκτικότητας εντός ταξικής κοινωνίας

- υπέρ ελέγχου σχολείων από ανώτερο κρατικό συμβούλιο επίβλεψης παιδείας

• Αιτήματα εποχής προβολής δικαιωμάτων ατόμου (πχ Καντ) κ φωτισμένης δεσποτείας: α. θρησκευτική ανοχή, β. εκπαιδευτικές ευκαιρίες
• «Κατηχητικά»= ακριβά + έλεγχος από θρησκεία: ασύμβατο με στόχο εθνικής εκπαίδευσης= κατάργηση δια νόμου (1803): θεμέλια εθνικής εκπαίδευσης
• Πράξη εθνικής εκπαίδευσης επί υπουργού Δικαιοσύνης/Πολιτισμού Τσέντλιτζ. Πανεπιστήμια + σχολεία= κρατικοί θεσμοί

Χέρμπαρτ (υπέρμαχος ρεαλισμού, επιστήμη της εκπαίδευσης)

• Όχι δυνατότητα γνώσης φύσης ψυχής + tabula rasa Λοκ
• Ρόλος εκπαιδευτικής φιλοσοφίας= προσδιορισμός φύσης ατόμου (στροφή σε ψυχολογία για α. χαρακτηριστικά ανθρώπινης φύσης, β. διατύπωση στέρεων αρχών για διαμόρφωση παιδαγωγικής τεχνικής)
• Επιστήμη εκπαίδευσης= φιλοσοφία + ψυχολογία (λογική + εμπειρική και πειραματική). Στόχος= συνειδητοποίηση ιδιότητας πολίτη
• Ναι σε όξυνση νου= επιλογή καλού
• Προϋπόθεση εθνικού συστήματος= στέρεες μορφωτικές διαδικασίες
• Προϋπόθεση στέρεης μόρφωσης (θεμελιώδης αρχή)= εκπαιδευμένοι διδάσκοντες (εφαρμογή παιδαγωγικής τεχνικής)

ΕΘΝΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΓΑΛΛΙΑΣ

• Θεωρητικές ζυμώσεις για προώθηση εθνικού εκπαιδευτικού συστήματος από Λα Σαλοτέ, Ρολάν, Ρουσσώ, Ελβέτιους, Τύργκο.
• Επαναστατικά πολιτικά προγράμματα= λόγος για εκπαιδευτική μεταρρύθμιση
• Έργο Ρολαν Αναφορά προς Εθνική Συνέλευση σχετικά με γενική οργάνωση δημόσιας εκπαίδευσης= υιοθέτηση από Εθνοσυνέλευση
• Μεταρρυθμίσεις Ρολάν:

- όχι σε εξουσία Εκκλησίας στην εκπαίδευση (δάσκαλο= λαϊκοί)

- καθολική + ελεύθερη + υποχρεωτική σχολική εκπαίδευση

- σκοπός: ιδιότητα πολίτη

- 5 επίπεδα σπουδών

- ομοιόμορφη παιδαγωγική τεχνική

- νέο πρόγραμμα σπουδών (έμφαση σε: φυσική επιστήμη, ιστορία, αγωγή πολίτη)

• Εφαρμογή: ανώριμη η επιστήμη της εκπαίδευσης (Χέρμπαρτ)

σ. 150 «Η εθνικιστική εκπαίδευση» του 19^ου αι.

Χέρμπαρτ: θεμέλια επιστημονικής εκπαίδευσης

Φρέμπελ: επέκταση στοιχειώδους σε μικρότερες ηλικίες (Kindergarden)

Μεγάλα κράτη (Γερμανία, Αγγλία, Γαλλία): προς εθνική εκπαίδευση

Γαλλία (νικητής ο Ναπολέων, γνώση θεωρίας Λα Σαλοτέ)

1806-8: διατάγματα Ναπολέοντα για εθνικοποίηση εκπαίδευσης (σύγκρουση με ιδανικά γαλλικής παραδοσιακής εκπαίδευσης)

• Παραχώρηση απόλυτου ελέγχου γαλλικών σχολείων σε γραφειοκρατικό πανεπιστήμιο Γαλλίας  (γραφειοκρατία= αδιάφορη για στοιχειώδη παιδεία)

Θεσμοθέτηση άκαμπτου σχολικού κώδικα:

- μιλιταριστική διεύθυνση

- ανελεύθερες πολιτικές

- αυστηρή πειθαρχία

- όχι αποφάσεις χωρίς έγκριση πανεπιστημίου

• 1830: ανησυχία= περιορισμός εκπαιδευτικών ευκαιριών απλών ανθρώπων

- Ανάθεση σε Κουζέν: μελέτη άλλων εκπαιδευτικών συστημάτων: Έκθεση για κατάσταση δημόσιας παιδείας Πρωσίας

- Επισκόπηση Γκιζό (υπουργός Παιδείας) για στοιχειώδη παιδεία Γαλλίας =καθολική απουσία δημόσιων σχολείων

• 1833: ισχύς Νόμου για Πρωτοβάθμια (έως 1879= στασιμότητα)
• 1879: Ζυλ Φερύ (υπουργός Παιδείας)

Πρωτοβάθμια:

- αποδοχή κ έλεγχος ιδιωτικών σχολείων (κρατικές ρυθμίσεις/επιθεωρήσεις)

- αναβάθμιση κ διεύρυνση δημόσιας παιδείας

- κατάργηση διδάκτρων

- επαναλειτουργία ανώτερων πρωτοβάθμιων (είχαν παύσει από 1850)

- εφαρμογή υποχρεωτικής φοίτησης (6-13 ετών)

Δευτεροβάθμια:

- όχι μόνο προνόμιο ανώτερης τάξης

- όχι μόνο μελέτη κλασικών

- ναι σε επιστήμη (λατινικά: προαιρετικά)

- φιλελεύθερες πολιτικές εισαγωγής στα δευτεροβάθμια

- σημάδια εκδημοκρατισμού εκπαίδευσης

Γερμανία (κίνητρο εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων= ήττα από Γαλλία/Ναπολέοντα)

Επιβολή από Γαλλία Συνθήκης Τίλσιτ (δυσβάσταχτη για Γερμανία)

• Σύνδεση μεταρρυθμίσεων με δημόσια πολιτική (πρόσδεση εκπαίδευσης σε άρμα εθνικισμού από Φίχτε με έργο Έκκληση προς γερμανικό έθνος)
• Εκπαίδευση= μέσο ανάτασης εθνικού σθένους κ υλοποίησης κοινωνικών, θρησκευτικών, οικονομικών, πολιτικών στόχων (Συνθήκη Τίλσιτ= όχι αναφορά σε εκπαίδευση)
• Στόχοι εκπαίδευσης= α. κοινωνική αλληλεγγύη, β. εθνική αυτονομία
• Συνδυασμός ανόμοιων συστατικών εκπαίδευσης σε εθνική δομή από υπουργό Παιδείας Χουμπολτ.

Μεταρρυθμίσεις:

Πανεπιστήμια

• Ίδρυση νέου Πανεπιστημίου Βερολίνου με υιοθέτηση πολιτικής πανεπιστημίου Χάλλε (θεσμική ακαδημαϊκή ελευθερία) + διεύρυνση διαχείρισης υποθέσεων (έρευνα, σπουδές, διδασκαλία, διοίκηση)
• παραχώρηση ελευθερίας κ ανεξαρτησίας= σημασία σε έρευνα
• στόχος= επέκταση γνώσης (έρευνα): πανεπιστήμια ως ακαδημαϊκά πρότυπα

Δευτεροβάθμια

• όχι πια κλασικός προσανατολισμός
• ανταπόκριση σε ανάγκες κοινωνίας
• το μόνο δευτεροβάθμια με στόχο προετοιμασία για πανεπιστήμιο= Gymnasium (στόχος φιλολογικής κ γλωσσικής ορθότητας).

- Διαφοροποιήσεις των Gymnasium= όχι εχέγγυα αποφοίτων.

- Μέτρο: εξετάσεις για καθηγητές (εκκαθάριση κληρικών κ δασκάλων χωρίς προσόντα)= ανύψωση κύρους κ θέσης δασκάλων + διεύρυνση προγράμματος σπουδών

- Παραδοσιακό Gymnasium: προσήλωση σε καθαρή ιδιωματική λατινική

- Μετασχηματισμένο: κλασικοί ως θησαυροί ανθρώπινης κληρονομιάς= στοχασμός σε ζητήματα εποχής

• Δύο ακόμα είδη δευτεροβάθμιας: α. Realgymnasium, β. Oberrealschule
• Κοινά γνωρίσματα δευτεροβάθμιων:

- αρρένων

- πρόγραμμα σπουδών= υποχρεωτικό

- 9ετής φοίτηση

- δίπλωμα εισαγωγής σε πανεπιστήμιο χωρίς εξετάσεις

- ηλικία αποφοίτησης: 20 έτη

- κοινά μαθήματα: θρησκευτικά, ιστορία, γερμανική γλώσσα, μουσική, φυσική αγωγή

• Realgymnasium: έμφαση σε λατινικά, κλασικούς, επιστήμη, νεότερες ξένες γλώσσες
• Oberrealschule: όχι κλασικοί/αρχαίες γλώσσες, ναι φυσική επιστήμη, μοντέρνες γλώσσες
• Συμβατικό δευτεροβάθμιο σχολείο: 6ετές, διαφορετικό πρόγραμμα σπουδών
• Ποικιλομορφία δευτεροβάθμιας χωρίς υπονόμευση ποιότητας

Πρωτοβάθμια

• Σχολεία δημόσια και δωρεάν
• Υποχρεωτική παρακολούθηση (6-14 έτη)
• Δάσκαλοι= άνδρες.
• Κριτήριο πρόσληψης: παιδαγωγ. ικανότητα διαμόρφωσης πρακτικής σκέψης
• Πρωτεύων σκοπός= συνειδητοποίηση ιδιότητας πολίτη
• Αποτέλεσμα: καθολικός αλφαβητισμός
• Φοίτηση σε πρωτοβάθμια ανάλογα με κοινωνική θέση κ προσδοκίες (σχολεία για οπαδούς και για ηγέτες)

- Volksschulen: σχολεία λαού (ανάγνωση/γραφή, αριθμητική, θρησκευτικά). Στόχος: ενστάλαξη πατριωτισμού κ αισθήματος κοινωνικής αλληλεγγύης

Μετά 5 χρόνια= δυνατότητα φοίτησης σε επαγγελματικά/τεχνικά σχολεία (όχι δυνατότητα εισαγωγής σε πανεπιστήμια)

- Προπαρασκευαστικά πρωτοβάθμια (ανώτερη κοινωνική/οικονομική θέση).

σ. 154 «Η εθνική εκπαίδευση στην Αγγλία»

Αγγλία (ενδιαφέρον για ενίσχυση εθνικού φρονήματος)

• Χρήση οικονομικών κι όχι κοινωνικών μέτρων
• Παραδοσιακή αρχή: «μόρφωση καθένα ανάλογα με μέσα που διαθέτει»
• Εκτίμηση σε εκπαιδευτική ευπρέπεια + επίδειξη ευρυμάθειας
• Όχι αναγνώριση αξίας μόρφωσης απλού ανθρώπου. Πρόνοια= όχι εθνικός στόχος
• Προσπάθειες απαλοιφής μελανών σημείων μερκαντιλιστικής πολιτικής:

- 1802 Νόμος για Υγεία κ Ήθη Μαθητευόμενων (όχι σθεναρή υποστήριξη)

α. περιορισμός παιδικής εργασίας στις 12 ώρες

β. επιβολή σε εργοδότες παροχής στοιχειώδους εκπαίδευσης 4 χρόνων

- 1833 Νόμος Εργοστασίων:

α. απαγόρευση εργασίας κάτων των 9 ετών

β. ναι σε υποχρεωτική δίωρη ημερήσια διδασκαλία (9-13 ετών)

γ. χρήματα για κατασκευή σχολικών κτιρίων για φτωχά παιδιά

- 1833-1870= σύστημα στοιχειωδών σχολείων πρόσβασης όλων των παιδιών + ισχύ νομοθετημάτων για υποχρεωτική παρακολούθηση

+ επέκταση πρόνοιας σε δευτεροβάθμια (όχι πια προνόμιο κυρίαρχων τάξεων)

- Νόμος 1870 για στοιχειώδη εκπαίδευση (Νόμος Φόρστερ)

- 1891 Εκπαιδευτικός Νόμος: πρόβλεψη ίδρυσης δωρεάν δημόσιων σχολείων

• Αρχές 20^ου: ναι εθνική εκπαίδευση
• Απουσία αυστηρής συστηματοποίησης με συγκεντρωτικό έλεγχο
• Εμπιστοσύνη σε ιδιωτική εκπαίδευση κ κρατική της ενίσχυση
• Εξιδανίκευση ατομισμού + αγάπη παράδοσης
• Αίτια ανάγκης κατάστρωσης «ασφαλούς κ μικρού κόστους» εκπαιδευτικού σχεδίου:

α. πρόοδος Γερμανών/Γάλλων σε εθνική εκπαίδευση

β. επιτυχία δημόσιου σχολείου Αμερικής

γ. επιρροή θεωριών ξένων λογίων

δ. κοινωνική έρευνα Όουεν κ Σπένσερ

• Εκαιδευτικοί στόχοι:

α. προφύλαξη ατομικών ελευθεριών,

β. προαγωγή εθνικού συμφέροντος

ΚΕΦ. 5^ο ΜΑΖΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ Κ ΙΣΟΤΗΤΑ ΕΥΚΑΙΡΙΩΝ 20^ος ΑΙΩΝΑΣ

σ. 175 Αγγλική εκπαίδευση στον 20^ο αιώνα:

• 1904: Κώδικας Δημόσιου Πρωτοβάθμιου Σχολείου

- σύσταση για γενική παιδεία πολιτών

- πρόταση για ευκαιρία φοίτησης σε δευτεροβάθμια σε άξιους μαθητές

- εξουσιοδότηση τοπικών εκπαιδευτικών αρχών για προσφορά δευτεροβάθμιας με δίδακτρα

• 1918 + 1944 Εκπαιδευτικοί Νόμοι

- επέκταση στοιχειώδους εκπαίδευσης έως 14 χρόνων

- διεύρυνση στοιχειώδους με σχολεία συνεχούς εκπαίδευσης για εφήβους κ ενήλικες (μειωμένο ωράριο)= επαγγελματικά προγράμματα σπουδών

• Στόχος: προσφορά μόρφωσης σε χαμηλές τάξεις (όχι αναμόρφωση ταξικής κοινωνίας)
• Χορήγηση κυβερνητικής οικονομικής βοήθεια σε ιδιωτικά σχολεία
• Δημόσια δευτεροβάθμια:

α. ακαδημαϊκά (προετοιμασία για ανώτατη εκπαίδευση)

β. «περαιτέρω εκπαίδευσης» (όχι προορισμός το κολέγιο, λιγότερο απαιτητικά)

• Αγγλική εκπαίδευση 20^ου:

- υψηλός βαθμός ομοιογένειας

- παροχή καθολικών ευκαιριών

- περιορισμένη πρόσβαση σε δευτεροβάθμια (κριτήριο= επιδόσεις)

- δίπλωμα δευτεροβάθμιας= όχι εγγύηση εισόδου σε πανεπιστήμιο

- ναι σε ανταγωνιστικές εξετάσεις εισαγωγής

- θεμελιώδη τάση προς δημοκρατία + ισχυρές ταξικές παραδόσεις

σ. 177 Γαλλική εκπαίδευση 20^ου αι.

1875-1940: Τρίτη Δημοκρατία (πνεύμα αντιληρικαλισμού)

• 1904: Νόμος Εκπαιδευτικός

- απαγόρευση εμπλοκής θρησκευτικών ομάδων σε εκπαίδευση (=κενό)

- διακήρυξη κατάργησης ιδιωτικών σχολείων μετά το 1914

• Αρχές 20^ου: εσωτερικές κοινωνικές αναταραχές + πολιτική ανησυχία Ευρώπης
• Α΄ Παγκόσμιος: εξουθένωση Γαλλίας + ανάδειξη τεχνικής της ανεπάρκειας
• Θεραπεία: επένδυση σε τεχνική/επαγγελματική εκπαίδευση σε εθνικό επίπεδο

(+συγκεντρωτικός έλεγχος εκπαίδευσης + διαβάθμιση εκπαιδευτικών ευκαιριών)

• 1933: βελτίωση εκπαιδευτικών ευκαιριών

- κατάργηση διδάκτρων από όλα τα πρωτοβάθμια

- νόμιμη ηλικία αποφοίτησης= 14 έτη

- αναβάθμιση τεχνικής δευτεροβάθμιας= ΙΣΟΤΙΜΗ κλασικής

• Περιοριστική πολιτική υποδοχής μαθητών (εξετάσεις υψηλού ανταγωνισμού)

- Δευτεροβάθμια= κατάλληλη για ανώτερες κοινωνικές τάξεις

- Εκπαίδευση= όχι δρόμος κοινωνικής ανόδου (εξαίρεση: διδακτικό επάγγελμα)

• 1947= έκθεση ανασυγκρότησης παιδείας Langevin-Wallon (όχι εφαρμογή)

- πρόταση εισαγωγής πραγματικών ευκαιριών

- εκρίζωση παραδοσιακής γαλλικής νοοτροπίας κ τυπολατρίας

- στόχος= διαμόρφωση προσωπικότητας κι όχι η συσσώρευση γνώσεων

• Μετά 1947: πρόοδος σε τεχνική δευτεροβάθμια

- πρόσβαση 14ετών μαθητών από πρωτοβάθμια συμπληρωματική σε τεχνική δευτεροβάθια (3ετής φοίτηση).

- εισαγωγή με εξετάσεις

- δημοφιλής σε άνδρες και γυναίκες

- παροχή πιστοποιητικού επαγγελματικής ικανότητας

- προσφορά δημόσιων τεχνικών σχολείων= 2ετές ανώτερο πρόγραμμα σπουδών

- προσφορά πιστοποιητικού με εξετάσεις

- δυνατότητα συνέχισης σε ανώτερες σπουδές

- ίδρυση επαγγελματικών κέντρων κατάρτισης (διαρκής εκπαίδευση + εκπαίδευση ενηλίκων)

- μαθήματα δι΄ αλληλογραφίας (διάδοση μέσω ραδιοφώνου/τηλεόρασης)

- γεωργική εκπαίδευση (υπό διεύθυνση Υπουργείου Γεωργίας)

• Αντίσταση ανώτατης εκπαίδευσης σε μεταρρυθμίσεις (υπό κηδεμονία πανεπιστημίου)

- διεξαγωγή κρατικών εξετάσεων + παροχή άδειας εξάσκησης επαγγέλματος + απόκτηση διδακτορικού διπλώματος= ακεραιότητα ανώτερων σπουδών

- ένδειξη εκσυγχρονισμού= εγγραφή γυναικών

σ. Η γερμανική εκπαίδευση κατά τον 20^ο αι.

τέλος 19^ου= παγίωση δομής γερμανικής εκπαίδευσης. 20^ος: όχι ουσιαστικές αλλαγές

- συντηρητικός χαρακτήρας εκπαίδευσης

- ήττα Ά Παγκόσμιου πολέμου= όχι πόροι στήριξης εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης

Δημοκρατία Βαϊμάρης (1919-1930)

Σύνταγμα 1919: πρακτικές παρελθόντος + προσθήκες

·         Επιβολή κατάργησης στοιχειωδών σχολείων δύο κατευθύνσεων (Volkschulen + Vorschulen)= αντικατάσταση με κοινό σχολείο για όλους (Grundschulen, 4ετές)

·         Στη συνέχεια των σπουδών: διατήρηση ταξικής εκπαίδευσης (αδύνατη η εισαγωγή κατώτερων κοινωνικών τάξεων σε δευτεροβάθμια)

·         Επιρροή γερμαντικής εκπαίδευσης 19^ου σε: Κάτω Χώρες, Σκανδιναβία, Αυστροουγγαρία, Πολωνία, Ελβετία, Ολλανδία (εξαίρεση το Βέλγιο)

Εποχή ναζί (από 1930)

Εκπαίδευση= τροχοπέδη πολεμικών προετοιμασιών

·         Έλεγχος εκπαίδευσης από εθνικό κράτος (κρατικό υπουργείο Παιδείας)

·         Έλεγχος πανεπιστημίων (διορισμός από υπουργούς)

·         Εξάρτηση καθηγητών από υπακοή σε ναζιστικό καθεστώς

·         Επιμονή καθηγητών σε πρακτικές όψεις μαθημάτων (πολιτικά αποστειρωμένο χαρακτήρα)

·         Διδάσκαλοι κ δημόσιοι υπάλληλοι υπό εντολές κόμματος

·         Αποτροπή γυναικών από μόρφωση (όχι είσοδο σε πανεπιστήμια)

·         Υποκατάστατο παιδείας= πολιτική κατήχηση

·         Στόχος= εκγύμναση σώματος (κι όχι νου)

·         Θρησκευτικά= τελευταίο μάθημα σχολικής ημέρας (όχι σε εξετάσεις)

·         Εχθρότητα προς διανόηση

·         Ανεπάρκεια δασκάλων

·         Ευτελισμός κριτηρίων ακαδημαϊκών επιδόσεων

·         Πτώση ποσοστού παρακαλούθησης πανεπιστημίων

Μετά το 1945

Στόχος: απάλειψη ναζισμού (τροποποιήσεις εκπαιδευτικών προγραμμάτων)

Δυτική Γερμανία:

·         Αποκεντρωμένη μορφή κράτους

·         Όχι ορισμός γενικού εκπαιδευτικού στόχου

·         Ναι σε καλλιέργεια συμπεριφορών μακριά από ναζισμό/κομμουνισμό

·         Επιστροφή σε παραδοσιακά εκπαιδευτικά προγράμματα 19^ου.

- κοινό 4ετές πρωτοβάθμιο σχολείο

- δευτεροβάθμια τριών κατευθύνσεων (γνώση κατά κοινωνική τάξη)

  α. Gymnasium= κλασικό (για πλούσιους)

  β. Realschule= κατώτερη μεσαία τάξη

  γ. Volkschule (ενιαία πρωτοβάθμια)= εργατική τάξη

·         1970: ομοσπονδιακός υπουργός Παιδείας (έλεγχος εκπαίδευσης από ομοσπονδιακή κυβέρνηση)

Ανατολική Γερμανία:

·         Εκπαιδευτική δομή ναζί: ανέπαφη

- συγκεντρωτισμός σε άσκηση ελέγχου

- γενικά σχολεία χωρίς κοινωνική διάκριση

- πρακτικό περιεχόμενο σπουδών

- αντικατάσταση ιδεολογίας ναζί από κομμουνιστικό δόγμα

- επιρροή από Σοβιετική Ένωση

Ιταλία: Εκπαιδευτικό σύστημα 20^ου αι.

Όχι ζέση εθνικισμού. Συγκρότηση σε έθνος: 1861. Ομοσπονδία παρά βασίλειο. Υπακοή σε τοπικούς άρχοντες= παραγκωνισμός εθνικού ζήλου.

Θεμελίωση εκπαίδευσης σε επίπεδο πόλεων κι όχι έθνους.

·         1861 Εκπαιδευτικός Νόμος (όχι πόροι= όχι υλοποίηση)

- διεύρυνση ευκαιριών για στοιχειώδη εκπαίδευση

- βελτίωση δευτροβάθμιων κ πανεπιστημίων

- Στόχος= αποκατάσταση εξέχουσας θέσης Ιταλίας σε πεδίο ανθρωπιστικών σπουδών κ επιστημών

·         Εποχή φασιμού: 1922 Μουσολίνι. Υπουργός Παιδείας= Τζεντίλε

Στόχος: προώθηση ολοκληρωτισμού (υπονόμευση προόδου)

Έως 1931= υποταγή δασκάλων σε φασιστικό καθεστώς

- όχι ελευθερία λόγου κ σκέψης

- ναι έλεγχος + λογοκρισία

·         1939: Σχολικός Καταστατικός Χάρτης

Στόχος: αποτελεσματικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα

(όχι υλοποίηση λόγω πολέμου)

Ρωσία: Εκπαίδευση κατά τον 20^ο αιώνα

Τέλη 19^ου: όχι σύγχρονη εκπαίδευση

- αντίσταση ρώσικης αριστοκρατίας σε δυτικές εκπαιδευτικές αλλαγές

- προσπάθειες Μ. Πέτρου χωρίς αποτέλεσμα

- προσπάθειες Μ. Αικατερίνης χωρίς μεγάλη επιτυχία

- έργο Αλέξανδρου Α΄ (1801-1825)= εισαγωγή εθνικής εκπαίδευσης

·         1802: Υπουργείο Δημόσιας Παιδείας

·         Εθνικός έλεγχος εκπαίδευσης

·         Θεσμοθέτηση συστήματος νέων στοιχεωδών/δευτεροβάθμιων σχολείων

·         Ίδρυση 3 πανεπιστημίων γερμανικού τύπου    

·         Καχυποψία αριστοκρατίας για δυτική μόρφωση= όχι δημιουργία συνεκτικού προγράμματος σπουδών

- περιορισμός εκπαιδευτικών ευκαιριών (κοινωνικές/πολιτικές αναταραχές)

- ταξικά ενσυνείδητη κοινωνία= απαγόρευση δευτεροβάθμιας για παιδιά αγροτών (1828)

20^ος αιώνας: κοινωνική/πολιτική αστάθεια

• 1908 Νόμος= έγκριση υποχρεωτικής φοίτησης 8-11 ετών (δεν υπήρχαν όμως ούτε σχολεία, ούτε δάσκαλοι)
• Α΄ Παγκόσμιος: τέλος τσαρικού καθεστώτος
• 1917= μπολσεβίκοι

- καθολική υποχρεωτική εκπαίδευση

- επέκταση ευκαιριών (νηπιαγωγεία, κολέγια, πανεπιστήμια, κατ΄οίκον εκπαίδευση, επιστημονικές σπουδές δευτεροβάθμιας κ ανώτερης παιδείας)

- βελτίωση εκπαίδευσης διδασκόντων

- όχι πια συγκεντρωτισμός, ναι έλεγχος σε τοπικό επίπεδο

- Στόχος= εξιδανίκευση κομμουνισμού

              + αθεϊσμός (όχι απλή εκκοσμίκευση)

              + σεβασμός χειρωνακτικής εργασίας

              + επένδυση σε τεχνική εκπαίδευση

              + ανάπτυξη προσωπικότητας/ταλέντου (διαμόρφωση χαρακτήρα)

- καχυποψία για αγωγή οικογένειας= ανάληψη από κράτος

- δάσκαλοι/σχολεία= υπακοή σε κομμουνισμό

- όχι στήριξη σε φιλοσοφία εκπαίδευσης, ναι πειραματισμός

• 1928 Εποχή Στάλιν

- τέλος πειραματισμών (όχι σε εκπαιδευτικές καινοτομίες)

- Συλλογικό εκπαιδευτικό δόγμα= υποταγή ατομικού στο κοινό καλό

- Στόχος= κατοχή διδακτικού αντικειμένου (κι όχι προσωπική ανάπτυξη)

- νέα αίγλη τεχνικής εκπαίδευσης + περισσότερη εκκοσμίκευση

- όχι ισότητα εκπαιδευτικών ευκαιριών= ναι σε αξιοκρατία

• Β΄ Παγκόσμιος= καταστροφή Ρωσίας

Από 1945: αργή πρόοδος

- περιορισμένοι πόροι για Παιδεία (δαπάνες συντήρησης πολεμικής μηχανής + εξαγωγής κομμουνιστικής ιδεολογίας)

• Επιτεύγματα ρώσικης εκπαίδευσης:

- επίλυση γλωσσικού προβλήματος= τέλη 20^ου αι. (ρωσικά= γλώσσα διδασκαλίας)

- ναι σε πρόσβαση αγροτικού πληθυσμού σε ανώτερες εκπαιδευτικές βαθμίδες

- πολλαπλασιασμός εκπαιδευτικών ευκαιριών για γυναίκες

 ----------

 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ

ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ

1.3.2. Η ανάπτυξη των πανεπιστημίων

Βυζάντιο= ανώτατη εκπαίδευση ως φυσική συνέχεια εγκύκλιας παιδείας

Δύση= όχι αντίστοιχη ανάπτυξη οργανωμένων ανεξάρτητων σχολών

• Ανεξάρτητοι λόγιοι (δίδασκαν φιλοσοφία κ δίκαιο αντί διδάκτρων) σε Παρίσι, Μπολόνια (πρώτες πανεπιστημιακές πόλεις Ευρώπης)
• Επισκοπικές σχολές για κατάρτιση κληρικών υπό έλεγχο επισκόπου (πρόσληψη καθηγητών, επιλογή επιθεωρητή)
• Εξειδίκευση σχολών: Παρίσι= φιλοσοφία, Μπολόνια= δίκαιο, Σαλέρνο, Μονπελιέ= ιατρική, Ορλεάνη= ρητορική, Λαν= θεολογία, Στατρ= αριθμητική, Τολέδο= αστρονομία
• Εξέλιξη πανεπιστημίων= όχι αποτέλεσμα ιστορικής συγκυρίας. Παράγοντες που συνέβαλαν:

α. ανάγκη κοινωνιών για επιστημονικοποιημένο τρόπο σκέψης

β. εξέλιξη πόλεων (αυτονομία πόλεων, ανεξαρτησία αστικών κοινοτήτων από εκκλησιαστικές/αυτοκρατορικές δεσμεύσεις= ίδρυση ανεξάρτητων σχολών ανωτάτου επιπέδου)

• Παρεμβολή Εκκλησίας κ κράτους σε εποπτεία σπουδών
• Πανεπιστημιακή κοινότητα Παρισιού= δημιουργήθηκε από ανάγκη απαλλαγής από εποπτεία Εκκλησίας.

- Συνασπισμός magistri=συντεχνία: αναγνώριση από πάπα Ιννοκέντιο Γ΄(τέλη 12^ου) ως universitas scholarium

- 1249: δημιουργία ανώτατου διοικητικού οργάνου με επικεφαλής Rector (πρύτανη)

- Προστασία κεντρικής διοίκησης πανεπιστημίου κ πολιτικής εξουσίας= παροχή προνομίων κατά τοπικών αρχών (ενιαίο, αλλά ελεγχόμενο πλαίσιο σπουδών= οφέλη πανεπιστημίου)

• Πανεπιστήμιο Μπολόνιας (τέλη 11^ου: πόλη πολιτικά ανεξάρτητη μετά από κατάλυση λομβαρδικού βασιλείου= οικονομική ευρωστία= πολιτιστική άνοδος)= δημιουργήθηκε από συνένωση φοιτητών.

- «Έριδα της περιβολής» (2 αιώνες)= περισσότερη ελευθερία πανεπιστημίων

- Αυτοδιοίκηση πόλεων= ανάγκη για πολιτικά κ δικαστικά αστικά αξιώματα= ανάγκη σπουδών δικαίου (διευθέτηση οικονομικών συναλλαγών, χρηματικών)= άυξηση σχολών δικαίου σε Παβία, Ραβέννα, Μπολόνια.

- Μπολόνια: οργάνωση φοιτητών σε εθνότητες + υπό έλεγχο φοιτητών η εσωτερική λειτουργία και προσωπικό πανεπιστημίου. 1252= καταστατικό καθορισμού εσωτερικής οργάνωσης φοιτητικών οργανισμών= θέσπιση πανεπιστημίου

1.3.3. Η οργάνωση των πρώτων πανεπιστημίων

Δύο διαφορετικά οργανωτικά πανεπιστημιακά πρότυπα: Μπολόνια, Παρίσι

- Οξφόρδη= ανεξαρτητοποίηση διδασκόντων/διδασκομένων από εκκλησιαστική κ κοσμική εποπτεία

- Πανεπιστήμιο Νεάπολης= ίδρυση από βασιλιά Φρειδερίκο Β΄. Στόχος: α. ανταγωνισμός με Μπολόνια, β. επάνδρωση βασιλείου Σικελίας με δημόσιους λειτουργούς ανώτερης κατάρτισης

- Πανεπιστήμιο Τουλούζης 13^ο αι.= πρωτοβουλία Εκκλησίας με στόχο πρόληψη ή καταπολέμηση αιρέσεων

- Ιβηρική Χερσόνησο= πανεπιστήμια Σαλαμάνκα, Βαλένθια, Κόιμπρα: ως προπύργια χριστιανικού πολιτισμού σε εδάφη που ανακτήθηκα από Σαρακηνούς

Οργάνωση πανεπιστημίων σε σχολές κατά το πρότυπο του Παρισίου universitas magistrorum

• 4 πανεπιστημιακές σχολές: Σχολές Θεολογίας, Νομικής, Ιατρικής+

Σχολή Τεχνών (κύκλοι trivium, quadrivium σε ανώτερο επίπεδο)= πολυπληθέστερη:

- Χωρισμός σε 4 εθνότητες (nationes)

- Διοίκηση από εκλεγμένο επίτροπο ή procurator. Αργότερα απέκτησε πρύτανη ή Rector (εκλογή από σύνολο καθηγητών για 3 μήνες)= εκπρόσωπος πανεπιστημίου, πρόεδρος συνελεύσεων (αποφάσεις για κανονισμούς εξετάσεων κ χρονικό προγραμματισμό διδασκαλίας)

- Αναγνώριση Studium (πανεπιστήμιο) νομικά ως αυτόνομη μορφή συλλογικής δραστηριότητας

- διάδοση σε δυτική, βόρεια και κεντρική Ευρώπη

Μπολόνια= ένωση φοιτητών νομικών επιστημών σε εθνότητες, universitas scholarium

• δύο συνομοσπονδίες: cismontani, transmontani (ένθεν κ εκείθεν των Άλπεων)

κάθε συνομοσπονδία= ένα Rector (φοιτητικό πρύτανη)

- εξέλεγαν καθηγητές και όριζαν αμοιβές

- προσδιορισμός προγράμματος κ χρονική διάρθρωση διδασκαλίας από πρυτάνεις

- παροχή φοιτητικής αστυνομίας (για παραβάσεις πρυτανικών διατάξεων)

- διάδοση σε ιταλικές πόλεις

Τα παραπάνω δύο πρότυπα δεν αναπαράγονταν αμιγώς από άλλα πανεπιστήμια.

Βασικό: επικράτηση αρχής πλειοψηφίας στη λήψη αποφάσεων συλλογικών οργάνων (όχι αυτονόητη αρχή στη νομική σκέψη Μεσαίωνα)

1.3.4. Προνόμια πανεπιστημίων στη μεσαιωνική κοινωνία

Υποστήριξη θεσμού πανεπιστημίου από κοσμική κ εκκλησιαστική εξουσία= προνόμια εξασφάλισης ανεξαρτησίας/αυτονομίας (απαλλαγές από υποχρεώσεις προς Εκκλησία και κράτος).

Σχέση προνομίων με:

- ιδιαίτερη κοινωνική αξιολόγηση γνώσης κ επιστήμης

- πεποίθηση ότι γνώση/επιστήμη χρειάζονται ελεύθερο περιβάλλον για ανάπτυξη

Στόχος: πανεπιστήμιο ως αντικειμενικός διαμεσολαβητής Εκκλησίας-κράτους

Προνόμια:

• Αρχή με Βαρβαρόσσα 1155: δικαίωμα φοιτητών/καθηγητών ελεύθερης μετακίνησης από/προς πανεπιστήμιο κ τόπο σπουδών + εγγυήσεις ασφάλειας
• Όχι δικαστική εκδίωξη φοιτητών από πόλη σπουδών για χρέη σε πόλη καταγωγής (ίσχυε για άλλους πολίτες)
• Δικαίωμα φοιτητών επιλογής δικαστικής αρχής (πανεπιστημιακές αρχές ή επισκοπικό δικαστήριο)= επέκταση κ σε μέλη οικογενειών κ υπηρετικό προσωπικό πανεπιστημίου
• Πανεπιστήμιο Παρισιού= πιο εκτεταμένα προνόμια

- Εγγύηση βασιλιά Γαλλίας Φίλιππου Β΄ Αύγουστου για εξαίρεση μελών πανεπιστημιακής κοινότητας από δικαιοδοσία κοινών δικαστηρίων κ υπαγωγή τους στα εκκλησιαστικά δικαστήρια (ειδική μεταχείριση)

- Ειδικό διάταγμα πάπα Ιννοκέντιου Γ΄(1207) για αυτονομία πανεπιστημίου: απαλλαγή κληρικών πανεπιστημιακών από υποχρεώση να εδρεύουν σε τόπο εκκλησιαστικής τους θέσης= οικονομική εξασφάλιση φοιτητών χωρίς υποχρέωση άσκησης εκκλησιαστικών καθηκόντων (εξασφάλιση μέσων διαβίωσης)

• Πανεπιστήμια με ιδιωτικά κτήματα= πλήρης οικονομική αυτονομία
• Πάπας Ιννοκέντιος Γ΄= δικαίωμα πανεπιστημίου για θέσπιση καταστατικού κ ελεύθερη εκλογή οργάνων διοίκησής του
• Επέκταση προνομίων και σε άλλα πανεπιστήμια (πυρήνας πανεπιστημιακής αυτονομίας= ελευθερία χειρισμών χωρίς παρέμβαση Εκκλησίας/ κράτους)
• Προνόμια πανεπιστημιακών καθηγητών χωρίς να είναι κληρικοί ή ευγενείς.
• Δικαίωμα απεργίας (σε περίπτωση απόσυρσης προνομίων) κ απειλής μεταφοράς πανεπιστημίου αλλού (ζημιά σε οικονομία πόλης κ κράτους= θέμα γοήτρου κ ζωτικής ανάγκης)
• Έκδοση παπικής βούλας= κατοχύρωση εγκυρότητας πανεπιστημίου + ειδικών προνομίων

• Αναγνώριση πανεπιστημιακών τίτλων σε όλη την ευρωπαϊκή ήπειρο (δυνατότητα διδασκαλίας πτυχιούχου σε όλα τα πανεπιστήμια)
• Ειδικό δημοσιονομικό καθεστώς: απαλλαγή από καταβολές φόρων κ δασμών στον τόπο σπουδών
• Προστασία φοιτητών από κερδοσκοπία στις πόλεις (επιβολή ειδικών τιμών για μέσα διατροφής/διαμονής)

1.3.5 Πανεπιστήμια, ο πνευματικός καταλύτης της μεσαιωνικής Δύσης

Μέχρι 12^ο αι.: πανεπιστημιακή εκπαίδευση= ζήτημα δημοσίου συμφέροντος (έναντι του οποίου υποχωρεί ιδιωτικό συμφέρον επαγγελματιών).

Αιτία=

• δεν υπήρχαν εθνικοί ή κοινωνικοί φραγμοί για ιδιότητα μέλους πανεπιστημιακής κοινότητας 
• μεγάλη κινητικότητα καθηγητών και φοιτητών

• ευελιξία πανεπιστημιακών θεσμών προϋποθέτει κοινότητα λογίων με πανεπιστημιακή κατάρτιση κ κοινό επιστημονικό προσανατολισμό, ανεξάρτητα από τόπο προέλευσης
• κοινή πανεπιστημιακή γλώσσα (λατινική)

Αρχή: όχι εξάρτηση εισαγωγής διδασκόντος ή διδασκόμενου από κοινωνική προέλευση= ριζοσπαστικό για αυστηρά ιεραρχημένη μεσαιωνική κοινωνία [κληρικοί (δικαστικά κ δημοσιονομικά προνόμια), ευγενείς (αποκλειστικό δικαίωμα χρήσης όπλων κ πολιτικών αξιωμάτων), αγρότες (εξάρτηση από ευγενείς)]

• πανεπιστήμια: διάρρηξη σχήματος + δημιουργία αριστοκρατίας πνεύματος (συγκεκριμένος τρόπος ζωής, δική της αυτοσυνείδηση κ αξίες)

• αποδοχή όλων των κοινωνικών στρωμάτων: Πανεπιστήμια= «καθρέφτης του συνόλου της κοινωνίας»

Σημείωση: τα πανεπιστημιακά προνόμια ΔΕΝ ήταν ατομικά, αφορούσαν μέλη πανεπιστημιακής κοινότητας ΜΟΝΟ με την πανεπιστημιακή τους ιδιότητα.

1.3.6 Η ζωή στα πανεπιστήμια κατά τον ύστερο Μεσαίωνα

Αξία γνώσης= κύρος και κοινωνική θέση στα μέλη ακαδημαϊκής κοινότητας

Νομική κατάταξη πανεπιστημίων= ordo scholasticus (ιερή αποστολή στην κοινωνία, όπως μοναχικά τάγματα)

Δημιουργία νέας αριστοκρατίας πνεύματος (εφάμιλλης κλήρου κ όπλων):

• βασικός συντελεστής= γλωσσική ενότητα διδασκαλίας κ συγγραφικής παραγωγής (ανεξάρτητα γεωγραφικής περιοχής)
• λατινικά κλασικής περιόδου ή εκκλησιαστικά λατινικά= καλύπτουν ανάγκη για αφηρημένες έννοιες (αδύνατο να εκφραστούν σε εθνικές γλώσσες)
• Αποτέλεσμα: εύκολη διακίνηση ιδεών κ προσώπων από πανεπιστήμιο σε πανεπιστήμιο (όχι γλωσσικοί φραγμοί)
• Περιεχόμενο διδασκαλίας: χριστιανική πίστη + πνευματική κληρονομιά Αρχαιότητας (επεξεργασμένη από Πατέρες Εκκλησίας, Άραβες λόγιους κ σχολιαστές εποχής)

Φοιτητική ζωή:

• Δάσκαλος επιλογής τους
• Οι περισσότεροι φοιτητές ήταν κατώτεροι κληρικοί (όπως και οι διδάσκοντες). Clerk (clericus στα λατινικά)= άνθρωπος που ξέρει να γράφει.
• Προέλευση= αστικά στρώματα
• Ταραξίες καθημερινής ζωής πόλης (απείθαρχοι, αργόσχολοι)
• Πολλοί περιπλανώμενοι σπουδαστές λόγω ομοιομορφίας πανεπιστημιακού προγράμματος= συμβολή σε εικόνα ελευθεριάζουσας φοιτητικής ζωής
• Μόνη μη εκκλησιαστική ποίηση Μεσαίωνα=τραγούδια/ποιήματα φοιτητών πχ Carmina Burana
• Ακραία παραδείγματα ακραίας κι όχι τυπικής συμπεριφοράς= θέσπιση ειδικών διαταγμάτων σωφρόνησης απείθαρχων φοιτητών

Α΄ ομάδα πανεπιστημίων= τέλη 11^ου κ 12^ου αι.

Β΄ φάση συστηματικής ίδρυσης= μέσα 14^ου αι. (πανεπιστήμια Πράγας, Βιέννης, Χαϊδεμβέργης)

Γ΄ φάση= 15^ος αι. (εντός καταστροφικών δημογραφικών, οικονομικών, θεσμικών συγκυριών): πρωτοβουλίες βασιλέων ή τοπικών αρχόντων= επέμβαση ανερχόμενου κράτους σε εσωτερική λειτουργία πανεπιστημίων. Εμφάνιση ουμανισμού= αλλαγή περιεχομένου σπουδών κ μετάβαση σε νέους χρόνους

Σημασία πανεπιστημίων:

• Εύνοια εκκλησιαστικής κ κρατικής εξουσίας= ύψιστη αξιολόγηση γνώσης
• Νομικά κ τυπικά προνόμια ακαδημαϊκών δασκάλων + γόητρο (καλούνταν ως ειδικοί/αντικειμενικοί κριτές σε ζητήματα εκκλησιαστικής/κρατικής εξουσίας)
• Οικουμενικός κ πανευρωπαϊκός χαρακτήρας επαγγέλματος= πνευματική ισχύς

• Αποδοχή πολιτών από όλες τις τάξεις= μορφή κοινωνικής ισότητας= πρώτο πεδίο εφαρμογής ιδεών περί ισότητας (πρωταρχικός σκοπός διανόησης νέων χρόνων)
• Σκοπός πανεπιστημίων= όχι εκπαίδευση ειδικών επαγγελματιών, αλλά παραγωγή γνώσης κ ικανοποίηση δίψας για μάθησης (όχι πρακτικοί σκοποί)

Ιδέα: σκοπός μάθησης= αναζήτηση αλήθειας

• Συνδυασμός δίψας για μάθηση με εφαρμογή επιστημών (απομάκρυνση από μαγικό τρόπο ερμηνείας φαινομένων)= έλλογη γνώση με ορισμένη μέθοδο διδασκαλίας
• Διατήρηση ιδέας παγκόσμιας τάξης Θεού κ δυνατότητας εξερεύνησής της από άνθρωπο.
• Αναζήτηση αλήθειας= απόλυτο αίτημα πνευματικής δραστηριότητας
• Επίτευγμα: τελειοποίηση τυπικής λογικής  (Παρίσι, Οξφόρδη) + εμφάνιση εμπειρικού τρόπου σκέψης (πχ ερμηνευτική τεχνική + συστηματική ανάλυση= τροφή σύγχρονης νομικής επιστήμης)
• Αυτονομία πανεπιστημίου= μακροβιότητα, συνέχεια δομής στόχων

2.4. ΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ 15^ος αιώνας

Ριζική αλλαγή: 15^ος – 16^ος αι.

Αίτια: ευρύτερες πολιτειακές κ πολιτιστικές αλλαγές Αναγέννησης/Μεταρρύθμισης= κρίση στο θεσμό των πανεπιστημίων κ μεταβολή φυσιογνωμίας τους

• Στροφή προς Αρχαιότητα + μελέτη γλώσσας + ηθική ολοκλήρωση homo universalis = μετατόπιση ενδιαφερόντων σπουδαστών από γνωστικά αντικείμενα επαγγελμάτων (Μεσαίωνας) στα ηθικοπλαστικά (επαφή με κλασική Αρχαιότητα)
• Σπουδή Αρχαιότητας= «μαία» δημιουργικών δυνάμεων ανθρώπου (κέντρο γνώσης + καλλιτεχνική δημιουργία)
• Μεσαιωνικά πανεπιστήμια (μοναστηριακή δομή κ θεοκρατικό καθεστώς) VS αριστοκρατικό πνεύμα ουμανιστών (δίδασκαν αμφισβήτηση κ προσφυγή στην επίγεια εμπειρία κ παρατήρηση για ερμηνεία κόσμου, άνθρωπος ως αυτόνομη οντότητα, αν και όχι σε αντίθεση με χριστιανισμό)

Πολλοί λόγιοι Αναγέννησης= κληρικοί. Πολλοί λόγιοι Μεσαίωνα= μελέτη Αρχαιότητας

Αλλαγές πανεπιστημίων:

• Πρακτικές αλλαγές στα πανεπιστήμια= διδακτέα ύλη (μέσα 14^ου)

Συμπεριέλαβαν έδρες: ρητορικής, αρχαίων ελληνικών, ποίησης, ιστορίας, ηθικής φιλοσοφίας.

• Επαναπροσδιορισμός σημασίας κ ρόλου πανεπιστημίων.

- Ανακάλυψη τυπογραφίας= ανάδειξη σημασίας γραπτού λόγου= αμφισβήτηση αυθεντίας καθηγητή κ απεξάρτηση φοιτητών

- Γλώσσα εκπαίδευσης: σταδιακά όχι η λατινική ως μοναδική γλώσσα εκπαίδευσης, ναι σε εθνικές γλώσσες=

α. πιο προσιτή η ειδική γνώση σε περισσότερους ανθρώπους

β. όχι πια πανευρωπαϊκός χαρακτήρας πανεπιστημίων

• Μεταρρύθμιση= κατηγοριοποίηση πανεπιστημίων σε καθολικά κ προτεσταντικά (ανταγωνισμοί)
• Διείσδυση ιστορικο-φιλολογικής επεξεργασίας κειμένων σε όλες τις τέχνες και τις επιστήμες (από ερμηνεία Βίβλου που εκτόπισε σχολαστική θεολογία μέχρι ιατρική)
• Ουμανιστές= όχι κατ΄ ανάγκη σχέση με πανεπιστήμιο
• Τέλος 15^ου αι.: δημιουργία νέου θεσμού ανταγωνιστικού με πανεπιστήμια= Ακαδημίες

- πρότυπο= αρχαία πλατωνική Ακαδημία

- αρχικά όχι σταθεροί κανόνες λειτουργίας

- στέγασαν νέες τάσεις διανοουμένων Αναγέννησης

- αργότερα λειτούργησαν υπό εποπτεία κράτους (έμφαση: επιστήμες/έρευνα)= πρόγονοι σύγχρονων ερευνητικών κέντρων

- πνευματική πρωτοκαθεδρία σε σχέση με πανεπιστήμια (προς το παρόν)

3.3. ΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ 17^ος -18^ος αιώνας (εποχή Διαφωτισμού)

17^ος αι.= ίδρυση ανεξάρτητων εθνικών ακαδημιών (ερευνητικά και, σπανίως, διδακτικά κέντρα)= όχι υπαγωγή σε πανεπιστήμια= ευελιξία στη διαμόρφωση δικού τους ερευνητικού προγράμματος. Προστασία ακαδημιών κ επιστημονικών εταιρειών από αριστοκράτες. Όχι δέσμευση επιστημόνων από κανονισμούς κ υποχρέωση διδασκαλίας= ιδρύματα ανεξάρτητα ως πρωτοπόροι γνώσης (παραγωγοί γνώσης)= κύρος

• Πανεπιστήμια= δεύτερα σε παραγωγή νέας γνώσης
• Γνώση έξω από ανώτερες σχολές= εφαρμογή στην κοινωνία.

Αγγλία: επιστημονικές εταιρείες φέρνουν σε επαφή επιστήμονες με βιομηχάνους και κατασκευαστές= μοχλοί εκβιομηχάνισης

• Διείσδυση ευρημάτων ακαδημιών σε μερικά πανεπιστήμια που υιοθετούσαν Νέα Επιστήμη + αντικατάσταση αριστοτέλειας λογικής με επαγωγική φιλοσοφία Λοκ (επιθυμία για εκσυγχρονισμό)
• Κριτικό πνεύμα βελτίωσης επίγειας ζωής= έθεσε σε δοκιμασία την πρακτική πανεπιστημίων.
• Πανεπιστήμια= εθνικοί θεσμοί (έχασαν διεθνή χαρακτήρα Μεσαίωνα)
• Διδαχές Διαφωτισμού= χρήσιμη γνώση κι όχι θεωρία. Νέες επιστήμες επαγγελματικών ακαδημιών= προτεραιότητα (πανεπιστημιακά προγράμματα)

- οικονομικά, τεχνολογία, ιατρική, φυσικές επιστήμες σπουδαιότερα της μεταφυσικής και θεολογίας

• Σχολές εξειδικευμένης γνώσης (κολέγια)= απειλή για πανεπιστήμια
• Αλλαγή πανεπιστημίων με πρωτοβουλία καθηγητών ή σε συνεργασία με τοπικούς άρχοντες ή κεντρική κυβέρνηση

- Υπουργοί + πρίγκιπες= συμβάλλουν σε αναβάθμιση/ανανέωσή τους

- Διείσδυση μυστικών εταιρειών σε πανεπιστήμια (στο όνομα της προόδου κ της επιστημονικής γνώσης= οργάνωση πολιτιστικών δραστηριοτήτων αψηφώντας κοινωνική τάξη, οικονομική κ πολιτική εξουσία). Υπέρ κατάργησης α. λογοκρισίας, β. εκκλησιαστικής τυραννίας, γ. υποβάθμισης διανόησης

• Κοινό πανεπιστημίων= εκκοσμίκευση + υποβάθμιση θεολογίας
• Πιο προετοιμασμένα για αλλαγές= πανεπιστήμια προτεσταντικού κόσμου (Ολλανδία, Αγ. Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, Ιταλία, Ρωσία)

-Γαλλία: παρέμειναν απλώς ιδρύματα που εξέδιδαν διπλώματα χωρίς αξιώσεις

- καθολικές χώρες= εκκοσμίκευση στρεφόταν κατά ιησουιτών (ναι σε κοσμικά κρατικά πανεπιστήμια)

- Οξφόρδη, Κέιμπριτζ (προετοιμασία κληρικών): θεολογία + νέα επιστήμη

• Απάντηση πανεπιστημίων στις εξειδικευμένες σχολές: κατηγοριοποίηση επιστημών σε τομείς. Παρακμή θεολογίας, αναβάθμιση νομικών.
• Έμφαση σε επιστήμες άμεσης πρακτικής εφαρμογής στην κοινωνία (αν και όλες: ισάξιες)= πρώτο λόγο σε φυσικές επιστήμες= χάθηκε η έννοια του homo universalis. Προτεραιότητα σε άρτια εξειδικευμένη επιστημονική κατάρτιση
• Πίστη στην πρόοδο, στον ορθό λόγο
• Μεταρρυθμίσεις πανεπιστημίων στα τέλη 18^ου αι.= πεδία όπου επιστήμες κ τέχνες θέτουν θεμέλια πολιτισμού + εδραίωση πεποίθησης σύγχρονων κρατών για νόμιμο δικαίωμά τους να εκπαιδεύουν τους πολίτες τους.

4.5 ΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ 19^ος αιώνας

Νέα πανεπιστήμια= καθρέφτης πολιτιστικής κληρονομιάς Ευρώπης

• Ισχυρότατοι θεσμοί: καθορισμός εκπαιδευτικών, κοινωνικών, πολιτικών εξελίξεων
• Χωρίς ειδικό σχεδιασμό κ πολλά ειδικά προβλήματα= συμβολή σε διαμόρφωση νέας τάξης διανοούμενων επαγγελματιών (σύγκρουση με κατεστημένες ιδεολογίες/θεσμούς)
• Αυξανόμενος αριθμός φοιτητών
• Αγγλία: αμφισβήτηση αρχαίων αγγλικανικών πανεπιστημίων (Οξφόρδης, Κέιμπριτζ).

- 1828= ίδρυση πρώτου ανεξάρτητου πανεπιστημ. από κηδεμονία Εκκλησίας. Στόχος= διεύρυνση πανεπιστημιακής γνώσης στη μεσαία τάξη

- Αντίδραση= ίδρυση κι άλλων αγγλικανικών πανεπιστημίων (=επέκταση θεσμού κ τέλος κυριαρχίας αρχαίων πανεπιστημίων)

- Σκοτία: περισσότερα πανεπιστήμια από Αγγλία κ Ουαλία= χρηματοδότηση από κράτος, προσιτά σε μεσαία τάξη

- τέλη 19^ου= κρατική επιχορήγηση πανεπιστημίων + διεύρυνση περιεχομένου σπουδών (+ πρακτικά θέματα κ φυσικές επιστήμες για μεσαία τάξη)

- λειτουργία νέων κ παλιών πανεπιστημίων ανεξάρτητα από Εκκλησία

- χρηστικοί στόχοι προγράμματος

- εξειδικευμένοι διδάσκοντες = κατάργηση παράδοσης του ενός δασκάλου

- όχι υποχρεωτική διαμονή φοιτητών σε εγκαταστάσεις πανεπιστημίου

- χρηματοδότηση πανεπιστημίων/κολεγίων αγγλικής επαρχίας από βιομηχάνους (τέλη 19^ου)= απαραίτητα για ανταγωνισμό αναπτυσσόμενων βιομηχανικών κρατών Ευρώπης

- 1847= ίδρυση σχολών για γυναίκες (γκουβερνάντες, νοσοκόμες)

- 1920= αποδοχή γυναικών στα πανεπιστήμια

- έως 1914= αλλαγή κοινωνικής σύστασης φοιτητών (μείωση παιδιών αριστοκρατών, αύξηση παιδιών εμπόρων κ επαγγελματιών)

• Γαλλία: (19^ος αι.= χαμένος για πανεπιστήμια)

- κατάργηση από΄Επανάσταση των 22 πανεπιστημίων που υπήρχαν έως 1789

- υποβιβασμός επιπέδου σπουδών (πτυχία επί πληρωμή κι όχι διδασκαλία + εγκατάλειψη ιδέας ενασχόλησης πανεπιστημίων με διεύρυνση γνώσης)

- βάρος σε δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Στόχος= ανταγωνισμός με καθολικά σχολεία κ κατάργηση αναλφαβητισμού.

- πανεπιστημιακές σχολές= απομονωμένες στις επαρχίες (χαμηλό επίπεδο)

- ελάχιστη βοήθεια από κράτος (ίδρυση σε επαρχίες)

- αυτοσυντήρηση σχολών από χρήματα εξετάσεων κ έκδοση πτυχίων

- 1865: ίδρυση Ecole Pratique des Hautes Etudes. Στόχος= έρευνα (αντίθεση με συντηρητικές σχολές που προσκολλούνταν σε εξετάσεις κ παγιωμένη ύλη)

- Τρίτη Γαλλική Δημοκρατία: προσπάθειες χρηματοδότησης, ένωσης διαφορετικών σχολών, δημιουργία πανεπιστημίων (όχι ουσιαστική αναβάθμιση, πανεπιστήμια σε επίπεδο δευτεροβάθμιων σχολείων)

• Ιταλία: (αν και όχι καλή οργάνωση εγκύκλιου παιδείας για εξάλειψη αναλφαβητισμού)

- μεγάλος αριθμός πανεπιστημίων, μικρός αριθμός φοιτητών (συντήρηση σε βάρος δευτεροβάθμιας κ πρωτοβάθμιας παιδείας που ήταν πιο αναγκαία)

- παραγωγή πληθώρας αναλφάβητων + πληθώρας πτυχιούχων

• Γερμανία:

- ακμή πανεπιστημίων, φυτώρια επαναστατικών κινημάτων 1848

- τέλη 19^ου (ενοποίηση)= κέντρα συντηρητισμού κ εθνικισμού.

- προέλευση φοιτητών= νέα αστική τάξη (ανταγωνισμός με αριστοκράτες κ νεόπλουτους εμπόρους σε επάνδρωση κρατικού μηχανισμού κ ανώτερες θέσεις βιομηχανικού τομέα)

- στροφή φοιτητικού κινήματος στη δεξιά παράταξη (επίκληση ιδέας έθνους= μεγάλες διαστάσεις)

- αντιλήψεις περί ανωτερότητας γερμανικού έθνους ρίζωσαν σε πανεπιστημία

• Ρωσία:

- 1755 ίδρυση πανεπιστημίου Μόσχας + νέα πανεπιστήμια υπό εποπτεία Υπουργείου Παιδείας (αρχές 19^ου)= εποπτεία όλης της εκπαιδευτικής δραστηριότητας περιοχής τους.

- ίδρυση ανώτερων τεχνολογικών ιδρυμάτων

- 18^ος (Μεγάλος Πέτρος, Μεγάλη Αικατερίνη)= ίδρυση ιατρικής στρατιωτικής ακαδημίας κ ινστιτούτου μηχανικών μεταφορικών μέσων

- 19^ος (τσάρος Αλέξανδρος Α΄)= ίδρυση σχολών δασοκομίας, σχολές μηχανικών, στρατιωτικών (για αριστοκρατία) + νέων επιστημονικών κοινοτήτων κ περιοδικών

- 1830 ευρωπαϊκές εξεγέρσεις= αρνητικές συνέπειες σε πανεπιστήμια Ρωσίας (ενοχοποίηση παιδείας κ ιδαίτερα πανεπιστημίων)

Συνέπειες:

+μείωση αριθμού φοιτητών 

+ επιθεωρητές εκπαίδευσης υπόλογοι σε Υπουργείο Παιδείας (παράκαμψη συμβουλίων πανεπιστημίων) 

+ έγκριση καθηγητών από υπουργούς

+ αύξηση διδάκτρων (δυνατόητα μόνο πλούσιων στη φοίτηση)

+ θεσμός επιθεωρητών ηθικής (συμβατότητα πανεπιστ. με βουλές τσάρου)

+ έγκριση πανεπιστημιακών σημειώσεων καθηγητών από επιθεωρητές

+ έλεγχος διαλέξεων από ειδικούς υπάλληλους

- παρά τον ασφυκτικό κλειό= δειίσδυση επαναστατικών ιδεών από Γερμανία

- χαρακτηριστικό= διδασκαλία περισσότερο κλασικών γραμμάτων, αλλά διάκριση καθηγητών κ ερευνητών σε τεχνολογία κ μαθηματικά

- επί τσάρου Αλέξανδρου Β΄= νέα διατάγματα= επαναφορά πανεπιστημιακών συμβουλίων για έλεγχο διδασκαλίας, πτυχίων, επιστημονικών δημοσιεύσεων + ίδρυση νέων πανεπιστημίων κ ανώτατων ινστιτούτων (τέλη 19^ου)

• Πανεπιστήμια 19^ου αι.= κατάσταση ανάλογη με προβλήματα νεοσυσταθέντων εθνικών κρατών. Ουσιαστική αλλαγή= δεύτερο μισό 20^ου αι. (άνοιγμα για περισσότερους πολίτες ανεξαρτήτως κοινωνικής τάξης κ γένους

5.7 ΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ 20^ου αιώνα

• Στιγμή αλλαγής: τέλος Β΄ Παγκόσμιου πολέμου= μεγάλη ζήτηση ειδικά εκπαιδευμένων επιστημόνων σε όλους τους τομείς

• Διάδοση κ καλή λειτουργία εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων= διεύρυνση πανεπιστημιακής εκπαίδευσης (όχι μόνο για λίγους)
• Πρόβλημα: εξάπλωση πανεπιστημιακής παιδείας= πρόβλημα επαγγελματικής απορρόφησης πτυχιούχων
• Πανεπιστήμια (διάδοση μόρφωσης, συστηματοποίηση γνώσης, έρευνα, εξειδίκευση)= θεμελιώδεις θεσμοί εκσυγχρονισμού κ προόδου

Βρετανία:

• μέχρι αρχές 1960= ίδια δομή με τέλος 19^ου αι.
• 1960-1965:

- ίδρυση νέων πανεπιστημίων. Στόχος= διεύρυνση ανώτατης παιδείας σε γυναίκες κ παιδιά εργατικής τάξης

- ίδρυση νεών τεχνολογικών πανεπιστημίων (επέκταση τεχνολογικών ινστιτούτων)

- αναβάθμιση τεχνικών ινστιτούτων σε πολυτεχνεία (κατάργηση μονοπωλίου πανεπιστημίων σε έκδοση πτυχίων)

- όχι ίδιο κύρος πολυτεχνείων-πανεπιστημίων= όχι ίσης αξίας ανώτατη παιδεία

• 1969: ίδρυση Ανοιχτού Πανεπιστημίου (ίσου κύρους)= ευκαιρία σπουδών (ανώτατη παιδεία ως αγαθό ευρέως διαθέσιμο + πρώτιστο καθήκον πολιτείας)
• Τέλη ’80: αν και άνοιγμα ανώτατης παιδείας= μικρό ποσοστό φοιτητών: επιβίωση παράδοσης ελιτισμού μέχρι τέλη 20^ου

Γερμανία:

• Μέχρι άνοδο Χίτλερ: πανεπιστήμια= κέντρα λογιοσύνης κ έρευνας
• Περίοδος ναζισμού: παράδοση σε παραλογισμό απολυταρχίας/συντηρητισμού

- διωγμός Εβραίων καθηγητών κ αντιφρονούντων

- έλεγχος καθηγητών από ναζιστικό κόμμα (όχι αναγνώριση ιδιωτικής σφαίρας καθηγητών/φοιτητών, παρά μόνο δημόσιας + υποχρέωση να είναι μέλη Συλλόγου Λεκτόρων των ναζί που έλεγχε διορισμούς/προαγωγές)

- υπαγόρευση τάσεων κ αποτελεσμάτων ερευνών από τους ναζί

- ινστιτούτο Ράιχ= επαναγραφή ιστορίας νεότερης Γερμανίας υπό πρίσμα ρατσιστικής ιδεολογίας ναζί

- αποσιώπηση προσφοράς Εβραίων επιστημόνων κ απαγόρευσή της (π.χ. θεωρία σχετικότητας υπό διωγμό ως εβραϊκή φυσική)

- ναι σε γερμανική φυσική: αρχές αίματος κ φυλής

- αποτέλεσμα στενού ελέγχου κόμματος στα πανεπιστήμια= ανίκανοι καθηγητές (κριτήριο= υποταγή στο κόμμα) Το ίδιο για τους φοιτητές

• Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο:

- εκδίωξη καθηγητών κόμματος (δύσκολη επαναφορά δημοκρατίας/ισότητας)

- αυστηροί κ άκαμπτοι παρέμειναν οι κανόνες πανεπιστημίου (πλαισίωση καθηγητών με βοηθούς + αδρές αμοιβές= όχι επιθυμία μεταρρυθίσεων)

• Τέλος ’60 (φοιτητικές εξεγέρσεις): περιορισμός εξουσίας καθηγητών (συμβούλια από καθηγητές + νεότερους βοηθούς + φοιτητές)
• Προβλήματα:

- όχι περιορισμοί σε αριθμό εισαγομένων= πολυπληθή τμήματα

- όχι περιορισμοί σε επιλογή μαθημάτων= άσχετες επιλογές + απεριόριστη διάρκεια σπουδών= μόνιμη φοίτηση

- οικονομική εξάρτηση πανεπιστημίων από τοπικά εκπαιδευτικά Υπουργεία ομοσπονδιακών κρατιδίων= περιορισμός ελευθερίας επιλογών (νέες έδρες, αγορά εκπαιδευτικού υλικού κλπ)

• 1983: ενθάρρυνση ιδιωτικής ανώτατης παιδείας. Στόχος= μεγαλύτερη ειδίκευση
• Αποτέλεσμα πανεπιστημιακής παιδείας (τέλη 20^ου): άνεργοι πτυχιούχοι
• Διατήρηση αυταρχικής δομής πανεπιστημίων για 20 χρόνια μετά το τέλος του πολέμου (αντίθεση με φιλελευθεροποίηση κοινωνίας) + όχι φραγμοί (σε πολλές χώρες) για είσοδο φοιτητών στα πανεπιστήμια= φοιτητικό κίνημα τέλη ’60 (αίτημα: φιλελευθεροποίηση κοινωνίας)

Γαλλία κ Ιταλία= έντονα φοιτητικά κινήματα χωρίς δραματικές επιπτώσεις για κοινωνία. Αποσκοπούσαν σε φιλελευθεροποίηση κυρίως πανεπιστημίων. Οφέλη:

• Αμφισβήτηση αυθεντίας καθηγητών
• Διεύρυνση ύλης
• Συμμετοχή φοιτητών στα πανεπιστημιακά συμβούλια

Ρωσία:

• Αρχές 20^ου αι: 9 πανεπιστήμια εν λειτουργία + πλήθος τεχνολογικών ινστιτούτων + αγροτικών + εμπορικών κολεγίων
• Ανώτερα σχολεία μουσικής κ ζωγραφικής= διεθνή φήμη
• Ανώτατα ιδρύματα υπό εποπτεία υπουργείων (πχ Υπουργείο Εμπορίου, Πολέμου, υπηρεσία ταχυδρομείων/τηλεγραφημάτων)
• Πιο κλειστοφοβικά τα πανεπιστήμια:

- προσκόλληση φοιτητών σε τυπικό παρεχόμενων γνώσεων. Στόχος: μια θέση στο γραφειοκρατικό σύστημα

- πολλοί φτωχοί (συνθήκες άθλιας διαβίωσης)

- απαγόρευση σε γυναίκες να φοιτούν κανονικά (μόνο ως ακροάτριες): το 1905 επετράπη σε γυναίκες να συμμετάσχουν σε κρατικές εξετάσεις

• Καταπιεστικό κλίμα= δυσαρέσκεια ενάντια σε εξουσία= φοιτητικές εξεγέρσεις (βελτίωση πανεπιστημιακής ζωής + κοινωνικά/πολιτικά αιτήματα)
• Υψηλό το ακαδημαϊκό επίπεδο (σε σύγκριση με Δύσης)
• Σχολαστικότητα + προσκόλληση στον τύπο του περιεχομένου στα κλασικά γράμματα= όχι εμπόδιο για μελέτη λογοτεχνίας κ έρευνας φυσικών επιστημών
• Μέχρι 1914: οι μισοί φοιτητές από υψηλά, μεσαία/ανώτερα στρώματα κ υπόλοιποι από ασθενέστερα (παιδιά εξειδικευμένων εργατών, κληρικών, ξεπεσμένων ευγενών).
• Απόφοιτοι από ασθενέστερα κοινωνικά στρώματα= όχι εύκολη πρόσληψη σε κυβερνητικές θέσεις κ μεγάλες εμπορικές εταιρείες (ύποπτοι ως οργανωτές εξεγέρσεων)
• Μετά τη Ρώσικη Επανάσταση: υποχρέωση αποδοχής 2/3 φοιτητών από εργατική τάξη κ αγρότες
• 1932: κατάργηση νόμου= περισσότερες πιθανότητες εισαγωγής για παιδιά διοικητών κόμματος
• 1940: επαναφορά διδάκτρων σε ανώτατη εκπαίδευση (δύσκολη πρόσβαση για εργατική τάξη) + εκτεταμένες ευκαιρίες φοίτησης για εργαζόμενους φοιτητές (σπουδές δια αλληλογραφίας= προνόμια από κυβέρνηση)
• 1969: 794 ινστιτούτα ανώτερης εκπαίδευσης + 40 πανεπιστήμια
• Χαρακτηριστικό ανώτατης παιδείας: προσκόλληση σε αποστήθιση και τύπο (διαφορά με πανεπιστήμια Δύσης)
• Διδασκαλία μαρξισμού-λενινισμού= 1/10 μελέτης όλων των κλάδων
• Γλώσσα πανεπιστημίων= ρωσική (αν και επίσημα ισότιμες οι τοπικές γλώσσες: κατάργηση στο επίπεδο του πανεπιστημίου). Υποχρέωση μη ρώσικων πληθυσμών σε εκμάθηση ρωσικής ως δεύτερη γλώσσα (lingua franca), γλώσσα ανώτερης κοινωνίας
• Υποτροφίες σε όλους εκτός από πολύ πλούσιους
• Υποχρέωση αποφοίτων σε θέσεις πολιτείας σύμφωνα με εθνικές ανάγκες
• Μέχρι 1980: παραγωγή ανώτατης παιδείας= μηχανικοί, παρά ανθρωπιστικοί επιστήμονες
• ’90: υπό ανασύσταση, προσπάθεια διαφοροποίησης από σοβιετικό παρελθόν

Τέλη 20^ου αι: πανεπιστήμια Ευρώπης= πιο περίοπτη θέση σε ευρωπαϊκές κοινωνίες

• Έγκυρα ερευνητικά κ διδακτικά κέντρα + συμβολή σε ευρύτερο κοινωνικό μετασχηματισμό
• Χρηματοδότηση κ βαθμός αυτονομίας ως κέντρα προώθησης γνώσης= σημαντικότερα προβλήματα σύγχρονων πανεπιστημίων
• Λειτουργία σε παγκόσμια κι όχι μόνο ευρωπαϊκή ή εθνική κλίμακα

 ----------

ΓΡΗΓΟΡΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ

ΚΕΦ. 1^ο ΜΕΣΑΙΩΝΑΣ

• Εκπαίδευση στο Μεσαίωνα. Κατηχητικά, ανώτερα κατηχητικά. Σχέση Χριστιανισμού με αρχαία ελληνορωμαική παράδοση. Vulgata. Γάμοι Φιλολογίας Ερμή, τέχνες.
• Μοναστηριακά σχολεία πριν Καρλομάγνο
• Βενεδικτίνοι, Κανόνας, στόχοι παιδείας, Ιρλανδοί
• Καρλομάγνος, Αλκουίνος, εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις, αλλαγές σε μοναστήρια, επίσκοποι
• Ρόλος εξισλμαμισμένων Αράβων σε επιστήμη
• Σύγκριση μοναστηριών Δύσης κ Βυζαντίου, ρόλο σε εκπαίδευση
• Παρακμή Βυζαντίνου= λόγιοι στη Δύση (ουμανισμός)
• Πόλεις (αυτονομία, οικονομία, πολιτική, νέες πρακτικές ανάγκες, ορθολογική διοίκηση, ρωμαική δίκαιο+ερμηνείες), σχολεία Μεσαίωνα
• Πανεπιστήμια (ανεξάρτητοι, επισκοπικές σχολές, εξειδίκευση), προνόμια, έριδα περιβολής, κύρος, γόητρο, Παρίσι, Μπολόνια, αρχή πλειοψηφίας, κοινωνική ισότητα, αριστοκρατία πνέυματος, ordo schorasticus, ενότητα, οικουμενισμος, επιτεύγματα
• Προυποθέσεις προόδου: ειρήνη, φιλομάθεια, πρακτικές ανάγκες, ανοχή Εκκλησίας= αξία ειδικών γνωστικών κλάδων, επιστημονικοποιημένη σκέψη, εξέλιξη πόλεων
• Κλάδοι Νομικής (ανάγκη ερμηνείας, ρητορικής, κωδικοποίησης), Ιατρικής (Γαληνός), Φιλοσοφία (Λογική), Θεολογία (Σχολαστικισμός), Γενική Γραμματεία (εμβάθυνση σε ανθρώπινη προσωπικόττηα, απόλαυση, ευρυμάθεια)
• Νέοι τρόποι ερμηνείας: Αλκουίνου (γλωσσική ανάλυση), αναζήτηση νοήματος, γραμματική λογική, λογική ρητορική, ανάλυση, ιεράρχηση γνωστική, αλληγορική ερμηνεία
• Μεσαιωνικά σχολεία: Ιδιωτικά, μοναστηριακά, καθεδρικά/κολεγιακά, δημοτικά, ευγενών/ιπποτών, συντεχνιακά, ψαλτικής

ΚΕΦ. 2^ο ΟΥΜΑΝΙΣΜΟΣ-ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ

• Έρασμος: χριστιανικός ουμανισμός Βορρά, σωστή εκπαίδευση (πειθαρχία= ανάπτυξη αρετών, πρακτικές αρετές= ηθικές αρετές, μέθοδο μελέτης, επιλογή κλασικών κειμένων, όχι φιλοσοφία, παιδεία ως μέσο προώθησης συλλογικού συμφέροντος, αίτημα στήριξης από κράτος)
• Μεταρρύθμιση (ατομική κρίση, αυθεντικές πηγές, παρελθόν, λαϊκό κίνημα), Βίβλος, Μελάγχων, Στουρμ
• Ιησουίτες, (οργάνωση, εκπαιδευτές, εξετάσεις, στόχος= επιχειρηματολογία, έκφραση, χαρακτήρας, αφοσίωση σε Εκκλησία., επιλογη κλασικών
• Πανεπιστήμια: Μεταρρύθμιση, Ουμανισμός, Τυπογραφία, Ακαδημίες

ΚΕΦ. 3^ο ΡΕΑΛΙΣΜΟΣ, ΟΡΘΟΣ ΛΟΓΟΣ

• Απολυταρχία, κράτος-θέληση συνόλου, απόλυτος κυρίαρχος (προστασία κ ευημερία λαού), ευθύνη για ταξική, επαγγελματική αγωγή
• Επιστήμη: διεθνής, συλλογική, ανακαλύψεις, νέα μέθοδος, φυσική νομοτέλεια, λογική
• Στόχοι: κράτος δικαίου + εκπαίδευση βάσει Ορθού Λόγου κ φυσικούς νόμους
• Ρεαλισμός (επιστημονική τεκμηρίωση, συστηματική έρευνα), Ακαδημίες (πρακτική εκπαίδευση), προστάτες οι έμποροι, πρακτικές δεξιότητες, εφαρμογή γνώσεων σε ζωή, res no verba, λατινικά, καθομιλουμένη, νέες μέθοδοι (συνομιλία, γραπτός λόγος, ταξίδια, επισκέψεις), κοινωνικός, αισθησιοκρατικός (εκπαίδευση), ουμανιστικός ρεαλισμός. Κομένιος (ηθική πράξη, παιδεία για όλους, Μεγάλη Διδακτική, αισθήσεις (φύση, δρόμος προς Θεό). Μίλτον (αισθήσεις, πσιψνίφι, ποικιλία, ανθρωπιστής, ακαδημίες)
• Ευσεβισμός (προτεσταντισμός, πίστη προηγείται κατανόησης, στόχος η θεοσέβεια, εκπαιδευτικές ευκαιρίες, κατανόσηση+γνώση αρχών πίστης= καθήκον πιστού, Φράνκε (εφαρμογή μεθοδολογίας Κομένιου): χρήσιμα εφόδια για ζωή κ αιωνιότητα, ασκητικό πνεύμα, επιμόρφωση δασκάλων, Halle, πολλά διδακτικά μέσα: εκδρομές, πρακτικές, χειρονακτικές δραστηριότητες κλπ)= συμβολή σε ενοποίηση γερμανικής εκπαίδευσης
• Πουριτανοί= ευσεβιστές Άγγλοι: Ακαδημίες (αρχαίες γλώσσες, αγγλικά, νομική, ανατομία, θεολογία, διαλέξεις, πειράματα με φύση, δημόσιες συζητήσεις, αυτοδιαχείριση, δημοκρατικά ήθη, έμποροι, βιοτέχνες): προς πανεπιστήμια Σκοτίας.
• Τζον Λοκ: φιλοσοφικές/εκπαιδευτικές αρχές μάθησης, tabula rasa, αρχή χρησιμότητας, δόγμα Λοκ για θεμελιώδη ισότητα ατόμων, προτεραιότητα παιδείας, στόχοι gentleman (αρετή, σοφία, μόρφωση, γνώση), χειρονακτική + πνευματική εργασία, αρχή χρηστικότητας, παιχνίδι
• Διαφωτισμός (επίγεια ευτυχία, αυτοσυνείδηση, φυσικά δικαιώματα), κοινωνικό συμβόλαιο, κράτος ως παιδαγωγός, κοσμικός χαρακτήρας εκπαίδευσης, πολίτες κράτους. Μεσαία στρώματα= αίτημα λαικής μόρφωσης, ιδέα προόδου, Ορθός Λόγος, μόρφωση για όλους, εθνική εκπαίδευση
• Ρουσσώ: ψυχολογία παιδιού + αισθήσεις, φυσική αγωγή, Αιμίλιος, 5 στάδια (αντίληψη, αυτενέργεια, σκέψη, συναίσθημα/φαντασία, αισθητικό γούστο), γυναίκες, καθήκον= ανακάλυψη εσωτερικού ηθικού νόμου
• Αίτημα καθολικής παιδείας: Λα Σαλοτέ, Κοντορσέ (9)
• Φιλανθρωπιστές (ρεαλισμός + διαφωτισμός): Μπάζεντοβ (Φιλανθρώπιο, ευτυχία δια της αγωγής, ρόλος κράτους σε παιδεία, ένταξη φιλοσοφίας Ορθολογισμού κ λαικής φιλοσοφίας Διαφωτισμού σε εκπαιδευτική πρακτική, λογική + φύση, παιχνίδι, επιβράβευση, θρησκευτική ανοχή, εκπαίδευση εκπαιδευτών, χρησιμότητα παιδείας)
• Πανεπιστήμια 17^ου -18^ου: δεύτερα σε παραγωγή νέας επιστήμης (Ακαδημίες, επιστημονικές εταιρείες, κολέγια), εθνικοί θεσμοί (όχι διεθνής χαρακτήρας), επαγωγική φιλοσοφία Λοκ (αντί αριστοτέλειας), μυστικές εταιρείες (εδραίωση πεποίθησης ότι κράτη δικαιούνται να εκπαιδεύουν πολίτες)

ΚΕΦ. 4^ο 19^ος ΕΘΝΙΚΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ

• Βάση: διδαχές Διαφωτιστών
• Στόχοι: χειραφέτηση/ολοκλήρωση ανθρώπου + προώθηση κοινωνίας-κράτους
• Στάδια διανοητικής εξέλιξης παιδιού, μεθόδους, μαθησιακό υλικό
• Πεσταλότσι (παρατήρηση, άρνηση θρησκευτικού στόχου, ψυχολογία στην εκπαίδευση, βαθμίδες, μητρική αγωγή, κίνητρα, παιδεία ως κοινωνική πανάκεια, δικαίωμα όλων στην ελευθερία, παιδεία ως οργανικό στοιχείο κοινωνίας, στήριξη από κράτος)
• Χέρμπαρτ (θεμελίωση εκπαιδευτικής ψυχολογίας, συνειρμισμός, ενεργοποίηση, κοινωνικός στόχος, συνειδητοποίηση ιδιότητας πολίτη)
• Φρέμπελ (νηπιαγωγείο, αυτενέργεια= αυτοτέλεια, αυτοέκφραση, κοινωνική συμμετοχή, μάθηση= δράση, εσωτερική ελευθερία)
• Συγκεντρωτικά κράτη= Γαλλία, Ιταλία: α. δημιουργία εγγράμματου πληθυσμού β. εθνική συνείδηση
• Γαλλία: Τυργκό, Ρολάν, Ναπολέων, Ιουλιανή Μοναρχία (Γκιζό, 2 πρωτοβάθμια + κολέγια/λύκεια), Ναπολέων Γ΄, Τρίτη Γαλλική Δημοκρατία (Ζυλ Φερύ + λύκεια/κολέγια, δημοκρατική ισότητα, προστασία άρχουσας τάξης), α. δημουργία πολίτη, β. ταύτιση ύπαρξης με έθνος κράτος
• Ιταλία: γαλλικό μοντέλο (προβλήματα: όχι επιβολή υποχρεωτικής προσέλευσης, αδιαφορία δημοτικών αρχών, δάσκαλοι με διοικητικές υποχρεώσεις, ανταγωνισμός με Εκκλησία) Δευτεροβάθμια= ιησουίτες (κύρος τεχνικής εκπαίδευσης, απαγορευτικά δίδακτρα)
• Μη συγκεντρωτικά= Γερμανία, Βρετανία
• Γερμανία: φωτισμένη δεσποτεία (φιλανθρωπική δράση για παιδεία), Τιλσιτ, εκπαίδευση= εθνικισμός, δυνατό κράτος= λαική βούληση, ιδέες Πεσταλότσι, ίδρυση πανεπιστημίου Βερολίνου (έρευνα), αντίδραση αξιωματικών= απόσυρση επαναστατικών συνταγμάτων (1830), στόχος πιστοί υπήκοοι. 1871= ενοποίηση, στόχος= πολίτες με προσόντα για υπηρεσία σε κράτος. Καινοτομία= επαγγελματικά σχολεία (υποχρεωτικά)= καταπολέμηση αναλφαβητισμού + βελτίωση ποιότητα δουλειάς, εμπορικές σχολές. Ανώτερα επαγγελματικά= εξέλιξη σε επιστήμη κ εφαρμογές. Στήριξη βιομηχανικής ανάπτυξης σε εκπαιδευτικό σύστημα. Πρωτοβάθμια (Volschulen, Vorschulen)= υποχρεωτικά, δωρεάν, πρακτική σκέψη, ιδιότητα πολίτη= καθολικός αλφαβητισμός. Gymnasium, Realgymnasium, Oberrealschule. 1872: Μεσαίο
• Βρετανία: πρότυπα Δημόσια (ανώτερες τάξεις), Ιδιωτικά (έμποροι), πρότυπα παραδοσικά (μεσαίες/κατώτερες τάξεις, gentleman). Αντιλήψεις, παιδεία κακή για λαό, σύστημα επιμελητών. 1802 προσπάθειες αναμόρφωσης, πενιχρά αποτελέσματα. 1833 εκλογικό δικαίωμα σε μεσαίες τάξεις= υπερ κονδυλίων, παιδαγωγικές ακαδημίες. Αμοιβή με το αποτέλεσμα. 1870: Φόρστερ, 1876 υποχρεωτική έως 10 ετών, αναζήτηση ασφαλούς κ μικρούς κόστους σύστημα. 1891 δωρεάν στοιχεώδης. 1902 Νόμος Μπαλφουρ (δημόσια δευτεροβάθμια με δίδακτρα) 1904 κατάργηση διδάκτρων. Αντίσταση άρχουσας τάξης, πίστη σε φιλανθρωπία, αντίληψη ότι παιδεία όχι κρατικό ζήτημα)
• Ρωσία: γαλλικό πρότυπο, zemstva, κλασικά κ πρακτικά δευτεροβάθμια, πανεπιστήμια ιδρύουν παιδαγωγικές ακαδημίες. 1866 Τολστόι (θεωρητική κατεύθυνση, υποβιβασμός πρακτικών σχολείων. 1873 κατάργηση απαγόρευσης σε γυναίκες για είσοδο σε πανεπιστήμια, στρατός ως εκπαιδευτικός θεσμός)
• Πανεπιστήμια 19^ου: καθορίζουν εξελίξεις, ισχυροί θεσμοί, διαμόρφωση νέας τάξης επαγγελματιών.

Αγγλία: αμφισβήτηση αγγλικανικών πανεπιστημίων + ίδρυση ανεξάρτητου για μεσαίες τάξεις, τέλη 19^ου= επιχορήγηση + διεύρυνση περιεχομένου για μεσαία τάξη (φυσικές επιστήμες) + εξειδικευμένοι διδάσκοντες (όχι ένας), χρηματοδότηση από βιομήχανους (ανταγωνισμός με Ευρώπη), αποδοχή γυναικών (1920)

Γαλλία: υποβιβασμός, ανταγωνισμός με καθολικά σχολεία, βάρος σε δευτεροβάθμια, στόχος= κατάργηση αναλφαβητισμού, 1865 ίδρυση πανεπιστημίου Ecole Pratique για έρευνα.

Ιταλία: όχι καλή οργάνωση εγκύκλιου, πολλά πανεπιστήμια, πολλοί πτυχιούχοι, πολλοί αναλφάβητοι

Γερμανία: ακμή, φυτώρια επαναστάσεων 1848, νέα αστική τάξη, ανταγωνισμός με αριστοκράτες, στροφή φοιτητικού κινήματος σε δεξιά παράταξη, ανωτερότητα γερμανικού έθνους

Ρωσία: πανεπιστήμια= εποπτεία εκπαίδευσης, ανώτερα τεχνολογικά ιδρύματα, νέες επιστημονικές κοινότητες/περιοδικά. 1830= ενοχοποίηση παιδείας, άυξηση ελέγχων, διδάκτρων. Διείσδυση επαναστατικών ιδεών από Γερμανία

ΚΕΦ. 5^ο 20^ος ΜΑΖΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ, ΙΣΟΤΗΤΑ ΕΥΚΑΙΡΙΩΝ

• Αναζήτηση νέας παιδαγωγικής (πρωτοβουλία, ατομικότητα, ελευθερία βούλησης, συμμετοχικός διάλογος μαθητή-καθηγητή και δράση)
• Μοντεσσόρι: παιδοκεντρική παιδαγωγική (αυτενέργεια, επιλογή μαθησιακού υλικού από παιδί, συμβουλευτικός ρόλος δασκάλου, Summerhill 1921, Αγγλία)
• Kerschensteiner: ένταξη εργασίας σε σχολική εμπειρία. Χειρωνακτική + πνευματική εργασία= αυτενέργεια= αυτονομία= πολίτης δημοκρατικής κοινωνίας.
• Dewey: μάθηση προέρχεται από πράξη. Χειρωνακτική +πνευματική εργασία. Φυσικότητα σε διδασκαλία. Αγωγή= α. πολιτισμική κληρονομιά β. εκμάθηση ενεργούς συμμετοχής σε κοινωνική ζωή
• Σχολείο Εργασίας: αυθορμητισμός, επίλυση προβλημάτων, εργασιακό ήθος, όχι στεγνή μάθηση, σύνδεση πνευματικής εργασίας γενικού σχολείου με ήθος κοινωνικής κ επαγγελματικής ζωής (όχι κατάρτιση). Σχολείο= χώρος πολιτειακής αγωγής
• Piaget: δράση= αφομοίωση μάθησης. Επεξεργασία εξωτερικών ερεθισμάτων + αυτενέργεια= ώθηση σε μάθηση. Στάδια διανοητικής εξέλιξης παιδιού= διαμόρφωση διδασκαλίας. Κοινωνική αλληλεπίδραση (συζητήσεις)= πράξεις διανοητικής εξέλιξης
• Βρετανία: 1904 Κώδικας Πρωτοβάθμιων Σχολείων= γενική παιδεία πολιτών + ευκαιρίες για άξιους. Δωρεάν δευτεροβάθμια. Α΄ Παγκόσμιος: κίνημα «Δευτεροβάθμια για όλους»= Νόμοι Φίσερ 1918 (είδη δευτεροβάθμιας για όλους, υπό εποπτεία κράτους, προσπάθεια επιβολής υποχρεωτικής) + Δημόσια, ιδιωτικά, πρότυπα δευτεροβάθμιας (επανατροφοδότηση ανώτερων, μεσαίων τάξεων). Β΄ Παγκόσμιος: 1944 Νόμος Butler (υποχρεωτική κ δωρεάν δευτεροβάθμια ανάλογα με ικανότητες= τριών τύπων). 1964: πολυκλαδικά, 1988: κοινό εκπαιδευτικό πρόγραμμα
• Γαλλία: 1904= αντικληρικανισμός, έλεγχος ιδιωτικών, δύο συστήματα δευτεροβάθμιας. Α΄ Παγκοσμιος: Εταίροι Νέου Πανεπιστημίου = δωρεάν παιδεία για όλους: 1925 Κοινό Σχολείο 1933 υποχρεωτική έως 14 + κατάργηση διδάκτρων, 1936 Ζέι πρόταση ίδρυσης τεχνικών, επαγγελματικών σχολών, προώθηση σε κατώτερες τάξεις. Β΄Παγκόσμιος: Επιτροπή Εκπαιδευτικής Μεταρρύθμισης: α. αύξηση υποχρεωτικής πρωτοβαθμιας, 3 κύκλοι εκπαίδευσης (βασική, προσανατολισμού, ειδίκευσης), εξίσωση τεχνικής-κλασικής, εκπαίδευση ενηλίκων, εξίσωση σχολείων, Κερσεστάινερ (σχολεία εργασίας + φοίτηση), ισότητα ευκαιριών, όχι εξάλειψη κοινωνικών διαφορών
• Γερμανία: 1919 Σύνταγμα Βαϊμάρης (κατάργηση δυισμού: Κοινό σχολείο), Χίτλερ (έλεγχος, πρακτικές όψεις μαθημάτων, ρατσιστική προπαγάντα, ευτελισμός ακαδημαικών κριτηρίων), Δυτική Γερμανία (αποκέντρωση, βάσει ικανοτήτων εκπαίδευση, όχι πολυκλαδικό). Ανατολική (συγκεντρωτικό, κομμουνιστικό δόγμα, εξίσωση ευκαιριών, ενοποιημένο σχολείο)
• Ιταλία: 1911 Νόμος Daneo Credato (Συμβούλιο Σχολείων Επαρχιών)= κεντρική διοίκηση παιδείας (όχι πια δημοτικά συμβούλια). Έως 1920: liceo moderno, λαικά πανεπιστήμια (τεχνικός, επιστημονικός προσανατολισμός). 1922 Τζεντίλε, φασισμός, θεωρητικοποίηση παιδείας, 3 ρεύματα δευτεροβάθμιας (ταξικά), κρατικές εξετάσεις (εξισσορόπηση με εκκλησιαστικά σχολεία). Υποχρεωτική πρωτοβάθμια + θεωρητικοποίηση= περισσότερη παιδεία, καταπολέμηση αναλφαβητισμού. 1962 πολυκλαδικό= μαζικοποίηση δευτεροβάθμιας. 1960 άνοιγμα πανεπιστημίων (ελεύθερα)= δύσκολη αποκατάσταση
• Ρωσία: άξονας η Οκτωβριανή Επανάσταση. 1908 υποχρεωτική φοίτηση. Α΄ πειραματική περίοδος= επέκταση ευκαιριών, μη συγκεντρωτικός τρόπος, στόχος η ατομική ολοκλήρωση + κομμουνιστική ιδεολογία, σεβασμός χειρωνακτικής εργασία, τεχνική εκπαίδευση. Έμφαση σε τεχνική παιδεία, σχολεία εργατών= επιμόρφωση ενηλίκων. Κόκκινος Στρατος= επιμορφωτής. Β΄περίοδος Στάλιν= συγκεντρωτισμός, ευνοιοκρατία, μαζική εξειδίκευση, στόχος= τεχνικοί όλων των βαθμίδων, εκπαίδευση μελών κόμματος. Ιεραρχικό μοντέλο, δίδκατρα. Β΄ Παγκόσμιος: επαναφορά πολιτικής Στάλιν. Χρούτσεφ: παύση ευνοιοκρατίας, υποχρεωτική εργασία μετά τη δευτεροβάθμια, Μπρέσνιεφ: ανάγκες οικονομίας, Γκορμπατσώφ: αποκέντρωση. Εγγράμματος πληθυσμός, επίλυση γλωσσικού, πρόσβαση αγροτών σε ανώτερη εκπαίδευση, ευκαιρίες για γυναίκες
• Πανεπιστήμια 20^ου: ζήτηση ειδικά εκπαιδευμένων επιστημόνων + εθνικά εκπαιδευτικά συστήματα= διεύρυνση πανεπιστημιακής εκπαίδευσης

Πρόβλημα= επαγγελματικής απορρόφησης πτυχιούχων

Πανεπιστήμια= θεσμοί εκσυγχρονισμού, προόδου, παγκόσμια κλίμακα, συμβολή σε κοινωνικό μετασχηματισμό

- Βρετανία: 1960 διεύρυνση σε γυναίκες κ εργατική τάξη, νέα τεχνολογικά πανεπιστήμια, αναβάθμιση τεχνολογικών ιστιτούτων σε πολυτεχνεία (όχι ίδιου κύρους, κατάργηση μονοπωλείου σε πτυχία). Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, επιβίωση παράδοσης ελιτισμού= λίγοι φοιτητές.

- Γερμανία: πριν Χίτλερ= κέντρα λογιοσύνης κ έρευνας. Επί Χίτλερ= διωγμοί, έλεγχοι, υπαγόρευση αποτελεσμάτων σε έρευνες, γερμανική φυσική, υποταγή στο κόμμα. Μετά Χίτλερ= αυστηροί κανόνες, όχι επιθυμία μεταρρυθμίσεων= φοιτητικές εξεγέρσεις= περιορισμός εξουσιών καθηγητών. Προβλήματα: όχι περιορισμοί σε εισαγωγή κ επιλογή μαθημάτων= πολυπληθή τμήματα, μόνιμη φοίτηση, όχι απορρόφηση, οικονομική εξάρτηση από Υπουργεία. 1983 ενθάρρυνση ιδιωτικών πανεπιστημίων (ειδίκευση)

- Γαλλία/Ιταλία: Φιλελευθεροποίηση πανεπιστημίων (όχι σε αυθεντίες, διεύρυνση ύλης, συμμετοχή φοιτητών σε πανεπιστημιακά συμβούλια)

- Ρωσία: διεθνούς φήμης, υπό εποπτεία υπουργείων, κλειστοφοβικά, σχολαστικότητα, προσκόληση στον τύπο, καταπιεστικό κλίμα= φοιτητικές εξεγέρσεις. Υψηλό ακαδημαϊκό επίπεδο. 1914: μισοί φοιτητές από ανώτερες τάξεις. Απόφοιτοι κατώτερων τάξεων= όχι ίσες ευκαιρίες εργασίας (ύποπτοι εξεγέρσεων). Ρωσική Επανάσταση= πρόσβαση σε εργατική τάξη/αγρότες. 1932 αποδοχή μόνο παιδιών κόμματος + δίδακτρα (δύσκολη πρόσβαση). Ευκαιρίες/προνόμια για φοίτηση δι αλληλογραφίας (εργαζόμενοι φοιτητές). Διδασκαλία μαρξισμού-λενινισμού. Υποτροφίες σε όλους. Ρώσικη γλώσσα. Απόφοιτοι υποχρεωτικά σε θέσεις πολιτείες σύμφωνα με εθνικές ανάγκες.